Ndzi Kume Mikateko Yo Tala

Hi ku vula ka Arthur Bonno

HI 1951, mina ni nsati wa mina Edith a hi ri entsombanweni wa muganga loko hi twa xitiviso xa leswaku ku ta va ni nhlangano wa lava tsakelaka ku va varhumiwa.

Ndzi te: “A hi fambe hi ya yingisela!”

Edith u hlamule a ku: “Art, a hi nge swi koti ku va varhumiwa.”

Ndzi te: “Ndza ku kombela Edie, hi to yingisela ntsena.”

Endzhaku ka nhlangano wolowo, vanhu va nyikiwe tifomo ta Xikolo xa Giliyadi.

Ndzi n’wi khutaze ndzi ku: “A hi tate tifomo leti.”

Edith u te: “Kambe Art, hi ta endla njhani hi vatswari va hina?”

Endzhaku ka kwalomu ka lembe ni hafu loko ku hundze ntsombano wolowo, hi ye eXikolweni xa Giliyadi naswona hi rhumeriwe etikweni ra Ecuador, le Amerika Dzonga.

Hilaha u nga ha swi xiyaka hakona ebulwini leri ndzi veke na rona ni nsati wa mina entsombanweni lowuya, ndzi munhu loyi a rhandzaka ku khorwisa van’wana naswona a ndzi tibyela leswaku hi nga swi kota ku endla xin’wana ni xin’wana lexi hi lavaka ku xi endla. Hambiswiritano, Edith i munhu wo rhula ni loyi a titsongahataka. A a nga si tshama a hlangana ni munhu wumbe kumbe ku endzela ndhawu yin’wana handle ka xidorobana lexi a kuleleke eka xona xa Elizabeth, ePennsylvania, le U.S.A. Swi n’wi tikele swinene ku siya ndyangu wa ka vona. Hambiswiritano, u xi amukele hi mbilu hinkwayo xiavelo xo ya tirha etikweni rimbe. Hi 1954 hi fike aEcuador naswona hi tirhe kona tanihi varhumiwa ku fikela namuntlha. Hi kume mikateko yo tala emalembeni hinkwawo lawa hi ma heteke kona. Xana u nga swi tsakela ku twa yin’wana ya yona?

Timhaka Leti Tsakisaka Leti Hi Ti Tsundzukaka

Ndhawu yo sungula leyi hi averiweke ku ya tirha eka yona a ku ri edorobeni ra Quito, leri nga ntsindza wa tiko, leri nga endhawini leyi tlakukeke 2 850 wa timitara eTintshaveni ta Andes. Swi hi tekele masiku mambirhi ku ya kona hi famba hi xitimela ni lori hi le dorobeni ra Guayaquil leri nga eribuweni—ku nga riendzo leri sweswi ri tekaka timinete ta 30 hi xihaha-mpfhuka. Hi tirhe eQuito ku ringana malembe ya mune lama nga rivalekiki. Kutani hi 1958 hi tlhele hi kuma nkateko wun’wana: Hi komberiwe ku endzela mavandlha.

 Hi nkarhi wolowo, a ku ri ni swifundzha swimbirhi leswitsongo ntsena etikweni hinkwaro. Kutani ku engetela entirhweni wo endzela mavandlha, hi hete mavhiki yo tala elembeni hi ri karhi hi chumayela eswidorobanini swa Maindiya laha a ku ri hava Timbhoni. Emigangeni yoleyo ya Maindiya, tindhawu leti a hi tshama eka tona hakanyingi a ku ri kamara leyitsongo leyi nga riki na fasitere, leyi a yi ri ni mubedo ntsena. A hi famba ni bokisi ra mapulanga leri a ri ri ni xitofu xa pharafini, pani, tipuleti, sambelo, minkumba, rikoka ro sivela tinsuna, swiambalo, maphepha-hungu ya khale ni swilo swin’wana. Maphepha-hungu a hi ma tirhisela ku pfala timbhovo emakhumbini leswaku makondlo ma nga ngheni hi ku olova.

Hambileswi makamara wolowo a ma ri ni munyama, hi tsundzuka mabulo yo tsakisa lawa a hi va na wona nivusiku loko hi tshame emubedweni, hi dya swakudya swo olova leswi swekiweke exitofini xa hina xa pharafini. Leswi a ndzi tala ku vulavula handle ko ehleketa, minkarhi yin’wana nsati wa mina a a tirhisa minkarhi yoleyo leyinene ku ndzi byela hi vutlhari tindlela leti ndzi nga vulavulaka kahle ha tona ni vamakwerhu lava hi va endzeleke. A ndzi n’wi yingisa naswona maendzo ya mina a ma va lama khutazaka swinene. Naswona loko ndzi vulavula ku biha hi un’wana handle ko ehleketa, a a ala ku hlanganyela ebulwini rero. Xisweswo ndzi dyondze ku languta vamakwerhu hi tihlo lerinene. Kambe mabulo ya hina yo tala a ma dzike ngopfu eka tinhla leti hi ti dyondzeke eka swihloko swa Xihondzo xo Rindza ni mintokoto ya le nsin’wini leyi hi yi kumeke esikwini rero. Mintokoto yoleyo a yi tsakisa hakunene!

Ndlela Leyi Hi Kumeke Carlos Ha Yona

Edorobeni ra Jipijapa, leri nga evupela-dyambu bya Ecuador, hi nyikiwe vito ra munhu un’wana loyi a tsakelaka rungula ra hina, ku nga Carlos Mejía, kambe a hi nga ri na yona adirese yakwe. Loko hi suka nimixo wolowo ekamareni ra hina leri hi ri hirheke, a hi nga swi tivi leswaku hi ta sungula kwihi ku n’wi lava, kutani hi lo namba hi nghena kun’wana ni kun’wana. Hi boheke ku balekela migodi yo tala ya ndzhope exitarateni lexi thyakeke hikwalaho ka leswi hi xa tolo xa kona nivusiku a ku ne mpfula ya maboboma. A ndzi ri emahlweni ka nsati wa mina loko hi xitshuketa ndzi twa vito ra mina ri huweleriwa hi ndlela leyi hlomulaka mbilu endzhaku ka mina, “Art!” Ndzi hundzulukile hiloko ndzi vona Edie a nghene endzhopeni wa ntima ku fikela ematsolweni. Ndlela leyi a a yime ha yona a yi hlekisa lerova a ndzi ta va ndzi hlekile loko a ku nga ri leswi xikandza xakwe a xi kombisa leswaku u lava ku rila.

Ndzi swi kotile ku n’wi koka a huma endzhopeni wolowo, kambe tintangu takwe ti sale endzeni ka wona. A ku ri ni xifanyetana ni xinhwanyetana leswi a swi hi langutile, kutani ndzi swi byele ndzi ku, “Loko mo humesa tintangu takwe ndzi ta mi nyika mali.” Hi ku tsopeta ka tihlo, swi ti humesile kambe Edie a a lava ndhawu leswaku a ta hlamba. Mana wa vana volavo a a ri eku hlaleleni ka xiendlakalo lexi naswona u hi vitanele endlwini yakwe, laha a pfuneke nsati wa mina ku hlamba milenge loko vana vakwe va ri karhi va hlantswa tintangu takwe leti thyakeke. Ku endleke nchumu wun’wana wo tsakisa hi nga si famba. Ndzi vutise wansati yoloye loko a n’wi tiva wanuna loyi a vuriwaka Carlos Mejía. U vule hi ku hlamala a ku, “I nuna wa mina.” Hi ku famba ka nkarhi ku sunguriwe dyondzo ya Bibele naswona swirho hinkwaswo swa ndyangu wolowo swi hetelele swi khuvuriwa. Endzhaku ka malembe, Carlos ni nsati wakwe ni vana va vona vambirhi va ve maphayona yo hlawuleka.

Maendzo Yo Tika Ni Vanhu Lava Nga Ni Malwandla

Ku endzela mavandlha a swi tika hikuva a hi famba hi tibazi, tilori, swikwekwetsu ni swihaha-mpfhuka leswitsongo. Siku rin’wana John McLenachan, loyi a a ri mulanguteri wa muganga swin’we ni nsati wakwe Dorothy, va hi heleketile ku ya chumayela eswimitanini leswi vanhu va kona va hanyaka hi ku phasa tinhlampfi ekusuhi ni ndzilakano wa tiko ra Colombia. Hi fambe hi xikwekwetsu lexi nga ni njhini. Tinyankwave leti a ti lehe ku ringana ni xikwekwetsu xa hina a ti hlambela etlhelo ka hina. Hambi ku ri mutluti wa hina loyi a nga ni ntokoto u chavisiwe hi vukulu  bya tinyankwave leti lerova u xi jikisile hi ku hatlisa leswaku xi fambela ekusuhi ni ribuwa.

Ntirho wo endzela mavandlha a wu tsakisa swinene hambileswi hi hlangavetaneke ni swiphiqo. Hi tive vanhu lavanene lava nga ni malwandla. Minkarhi yo tala mindyangu leyi a hi tshama eka yona a yi hi sindzisa leswaku hi dya kanharhu hi siku hambileswi yona a yi dya kan’we ntsena. Nakambe a yi hi nyika mubedo lowu a yo va na wona ntsena ekaya leswaku hi etlela eka wona kambe yona yi etlela ehansi. Nsati wa mina a a tala ku vula a ku, “Vamakwerhu lava lava rhandzekaka va ndzi pfuna ku vona leswaku hakunene hi lava swilo swi nga ri swingani leswaku hi kota ku hanya.”

“A Hi Lavi Ku Ala Malunghelo Wahi Ni Wahi”

Hi 1960 hi kume nkateko wun’wana, ku nga ku rhamberiwa ku ya tirha erhavini eGuayaquil. Loko ndzi ri karhi ndzi tirha erhavini, Edith a a chumayela ni vandlha leri nga ekusuhi ni rhavi. Ku sukela khale a ndzi tibyele leswaku a ndzi nga faneleki ku tirha ntirho wa le hofisini, kambe hilaha Vaheveru 13:21 yi vulaka hakona, Xikwembu xi hi hlomisa “hi xilo xin’wana ni xin’wana lexinene leswaku [hi] endla ku rhandza ka xona.” Endzhaku ka malembe mambirhi, ndzi rhambiwe ku ya endla khoso ya le Giliyadi leyi tekaka tin’hweti ta khume leyi a yi ta khomeriwa eBethele ya le Brooklyn, eNew York. Hi nkarhi wolowo, vavasati a va languteriwe leswaku va sala eswiavelweni swa vona. Nsati wa mina u kume papila leri humaka eBrooklyn. U komberiwe ku ehleketisisa loko a pfumela ku va nuna wakwe a famba a n’wi siya a ri yexe ku ringana tin’hweti ta khume.

Edith u hlamule a ku: “Ndza swi tiva leswaku leswi swi nge olovi nikatsongo, kambe ha swi tiva leswaku Yehovha u ta hi pfuna hi ku helela eka swiphiqo swihi ni swihi leswi nga ha vaka kona. . . . A hi lavi ku ala malunghelo wahi ni wahi lawa hi nga ha ma kumaka kumbe ku pfala tindlela tihi ni tihi leti nga ha hi pfulekelaka leswaku hi swi fanelekela kahle ku hetisisa vutihlamuleri bya hina.” Hi nkarhi lowu a ndzi ri eBrooklyn, a ndzi kuma papila leri humaka eka nsati wa mina vhiki ni vhiki.

Ku Tirha Swin’we Ni Vapfumeri-kulorhi

Hi 1966, mina na Edith hi tlhelele eQuito hikwalaho ka vuvabyi, laha hi tlheleke hi tirha tanihi varhumiwa swin’we ni vamakwerhu va kwalaho. Hakunene vamakwerhu volavo va tshame va tshembekile!

Makwerhu un’wana wa xisati wo tshembeka a a ri ni nuna loyi a a nga ri mupfumeri, loyi a a tshamela ku n’wi ba. Siku rin’wana hi awara ya tsevu nimixo, munhu un’wana u te eka hina a ta hi byela leswaku makwerhu yoloye u tlhele a biwa. Ndzi tsutsumele endlwini ya makwerhu loyi wa xisati. Loko ndzi n’wi vona, ndzi tsemeke nhlana. A a etlele emubedweni, a pfimbile naswona a tele mafela-ngati. Nuna wakwe u n’wi be hi nhonga ya nkukulu kukondza yi tshoveka hi le xikarhi. Endzhaku ka nkarhi hi siku rero, ndzi n’wi kume endlwini kutani ndzi n’wi byela leswaku leswi a swi endleke swi kombisa leswaku i toya. U kombele ndzivalelo hi mbilu hinkwayo.

Eku sunguleni ka va-1970, se a ndzi hlakarherile kutani hi tlhele hi sungula ntirho wo endzela mavandlha. Doroba ra Ibarra a ri ri xiphemu xa xifundzha xa hina. Loko hi endzele doroba rero eku heleni ka va-1950, a ku ri ni Timbhoni timbirhi ntsena kwalaho, ku nga makwerhu wa xinuna  loyi a a ri murhumiwa ni makwerhu un’wana wa kwalaho. Kutani a hi swi langutele hi mahlo-ngati ku hlangana ni vamakwerhu vo tala lavantshwa lava hlanganyelaka ni vandlha.

Eka nhlangano wa hina wo sungula kwalaho, Makwerhu Rodrigo Vaca u ye eplatifomo a ya nyikela nkulumo leyi a yi katsa ku bula ni vayingiseri. Nkarhi wun’wana ni wun’wana loko a vutisa xivutiso, vayingiseri a va huwelela va ku, “Yo, yo!” (“Mina, mina!”) ematshan’weni yo tlakusa mavoko ya vona. Mina na Edith hi langutane hi ku hlamala. Ndzi tivutisile ndzi ku, ‘Ku humelela yini laha?’ Endzhakunyana hi kume leswaku Makwerhu Vaca a nga voni kambe loko swirho swa vandlha swi ri karhi swi huwelela wa swi kota ku khoma marito ya swona. Hakunene i murisi loyi a ti tivaka kahle tinyimpfu takwe! Leswi swi ndzi tsundzuxe marito ya Yesu lama nga eka Yohane 10:3, 4, 14 lama vulavulaka hi Murisi Lonene loyi a tivaka tinyimpfu takwe kahle leti na tona ti n’wi tivaka kahle. Namuntlha, doroba ra Ibarra ri ni mavandlha ya tsevu ya Xipaniya, rin’we ra Xiquichua naswona rin’wana i ra ririmi ra mavoko. Makwerhu Vaca wa ha ri nkulu tlhelo phayona ro hlawuleka leri tshembekeke. *

Ku Tlangela Vunene Bya Yehovha

Hi 1974, Yehovha u tlhele a hi katekisa hi ku va hi vitaniwa ku tlhelela eBethele, laha ndzi tlheleke ndzi nyikiwa ntirho wo kongomisa naswona endzhaku ka nkarhi ndzi hlawuriweke ku va xirho xa Komiti ya Rhavi. Eku sunguleni Edith u tirhe ekhixini ivi endzhaku ka nkarhi a sungula ku tirha ehofisini, laha ni sweswi a ha tirhaka kona tanihi murhumeri wa mapapila.

Emalembeni lama hundzeke, hi tsakele ku amukela madzana ya varhumiwa lava humaka eGiliyadi, lava pfunaka mavandlha lawa va averiwaka eka wona leswaku ma hiseka ni ku wupfa hi tlhelo ra moya. Hi tlhela hi khutaziwa hi magidi ya vamakwerhu lava teke hi le matikweni lama tlulaka 30 leswaku va ta tirha etikweni leri. Hakunene ku titsona ka vona swilo swo karhi ka hi tsakisa! Van’wana va xavise makaya ni mabindzu ya vona leswaku va ta ku ta tirha etindhawini leti nga ni xilaveko lexikulu xa vachumayeri va Mfumo. Va xave timovha leswaku va ta chumayela etindhawini leti nga ekule ni madoroba, va simeka mavandlha lamantshwa ni ku pfuneta ku aka Tiholo ta Mfumo. Vamakwerhu vo tala va xisati lava nga tekiwangiki va suke hi le ntsungeni leswaku va ta phayona laha naswona i vatirhi lava hisekaka ni lava nga ni vutshila hakunene!

Hakunene ndzi kume mikateko yo tala emalembeni lawa ndzi tirheleke Xikwembu ha wona. Nkateko lowukulu swinene eka yona i vuxaka bya mina na Yehovha. Nakambe ndza n’wi nkhensa Yehovha leswi a ndzi nyikeke “mupfuni.” (Gen. 2:18) Loko ndzi tsundzuka malembe ya 69 lawa hi ma heteke swin’we, ndzi ehleketa hi Swivuriso 18:22 leyi nge: “Xana u kona la kumeke nsati lonene? Munhu yoloye u kume nchumu lowunene.” A swi tsakisa ku tshama na Edith. U ndzi pfune hi tindlela to tala swinene. U tlhele a ti vonakarisa a ri n’wana loyi a rhandzekaka swinene eka mana wakwe. Hi mpfhuka hi fika aEcuador, nsati wa mina a a tsalela mana wakwe papila vhiki ni vhiki ku fikela hi 1990, loko mana wakwe a lova a ri ni malembe ya 97.

Sweswi ndzi ni malembe ya 90 naswona Edith u ni malembe ya 89. Ha wu tlangela ntsako lowu hi wu kumeke hi ku pfuna vanhu va kwalomu ka 70 leswaku va tiva Yehovha. Hakunene ha tsaka leswi hi tateke tifomo letiya ta Xikolo xa Giliyadi emalembeni ya 60 lama hundzeke. Xiboho xexo xi endle leswaku hi hanya vutomi lebyi teleke mikateko.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 29]

Hi 1958 hi ri eXitediyamu xa Yankee le New York swin’we ni varhumiwa-kulorhi va ntlawa wa hina wa Giliyadi

[Xifaniso lexi nga eka tluka 31]

Hi 1959 loko hi endzele ndyangu wa Timbhoni entirhweni wo endzela mavandlha

[Xifaniso lexi nga eka tluka 32]

Hi 2002 loko hi ri erhavini ra Ecuador