“Vanani Ni Ku Rhula Ni Vanhu Hinkwavo”

“Loko swi koteka, swi titshege hi n’wina, vanani ni ku rhula ni vanhu hinkwavo.”—RHOM. 12:18.

1, 2. (a) Hi xihi xitsundzuxo lexi Yesu a xi nyikeke valandzeri va yena? (b) Hi nga yi kuma kwihi ndzayo malunghana ni leswi hi nga swi endlaka loko hi kanetiwa?

YESU u lemuxe valandzeri va yena leswaku va ta kanetiwa hi matiko, naswona hi madyambu ya le mahlweni ka siku leri a dlayiweke ha rona, u hlamusele xivangelo xa kona. U byele vaapostola va yena a ku: “Loko a mi ri xiphemu xa misava, misava a yi ta rhandza leswi nga swa yona. Kutani leswi mi nga riki xiphemu xa mi-sava, kambe ndzi mi hlawuleke emisaveni, hikwalaho ka sweswo misava ya mi venga.”—Yoh. 15:19.

² Muapostola Pawulo a a swi tiva leswaku marito wolawo ya Yesu a ma ri ntiyiso. Eka papila ra vumbirhi leri Pawulo a ri tsaleleke munghana wa yena Timotiya loyi a ha ri muntshwa, u te: “Wena u landzelerisise dyondzo ya mina, ndlela ya mina ya vutomi, xikongomelo xa mina, ripfumelo ra mina, ku va ni mbilu yo leha ka mina, rirhandzu ra mina, ku tiyisela ka mina, ku xanisiwa ka mina, maxangu ya mina.” Kutani Pawulo u tlhele a ku: “Entiyisweni, hinkwavo lava navelaka  ku hanya hi ku tinyiketela loku nga ni vukwembu hi ku fambisana na Kreste Yesu na vona va ta xanisiwa.” (2 Tim. 3:10-12) Eka ndzima 12 ya papila leri Pawulo a ri tsaleleke Vakreste va le Rhoma, u nyikele ndzayo leyinene malunghana ni leswi va faneleke va swi endla loko va kanetiwa. Marito yakwe ma nga hi pfuna enkarhini lowu wa makumu.

“Endlani Swilo Leswi Nga Swinene”

3, 4. Xana ndzayo leyi kumekaka eka Varhoma 12:17 yi nga tirhisiwa njhani (a) endyangwini lowu swirho swin’wana swi nga riki Timbhoni? (b) loko hi tirhisana ni vaakelani?

³ Hlaya Varhoma 12:17. Pawulo u hlamusele leswaku loko vanhu va hi endla swo biha a hi fanelanga hi rihisela. Ku tirhisa ndzayo leyi i swa nkoka ngopfu-ngopfu emindyangwini leyi swirho swin’wana swi nga riki Timbhoni. Wanuna kumbe wansati loyi a nga Mukreste a nga lwisana ni moya wo rihisela loko loyi a tekaneke na yena a n’wi tlhave hi marito kumbe a n’wi endle swo biha. ‘Ku tlherisela swo biha hi swo biha’ a swi pfuni nchumu. Kambe ku tlherisela swi to nyanyisa xiyimo.

⁴ Pawulo u ringanyete goza lerinene loko a ku: “Endlani swilo leswi nga swinene emahlweni ka vanhu hinkwavo.” Endyangwini, loko wanuna a vulavula ku biha hi vupfumeri bya nsati wakwe kambe yena a n’wi hlamula hi ndlela ya musa, sweswo swi nga sivela mholovo. (Swiv. 31:12) Carlos, loyi sweswi a nga xirho xa ndyangu wa Bethele, u hlamusela ndlela leyi mana wakwe a wu hluleke ha yona nkaneto wa tata wakwe hi ku va ni musa ni hi ku khathalela ndyangu wakwe. “Minkarhi hinkwayo Manana a a hi khutaza ku xixima Tatana. A a ndzi kombela leswaku ndzi tlanga na Tatana ntlangu lowu a wu rhandziwa hi Tatana hambileswi mina a ndzi nga wu rhandzi. Sweswo swi n’wi tsakisile Tatana.” Eku heteleleni u dyondzeriwe Bibele kutani a khuvuriwa. Leswi Timbhoni ta Yehovha ti “[endlaka] swilo leswi nga swinene emahlweni ka vanhu hinkwavo,” hakanyingi ti endle leswaku vaakelani va tona lava a va nga ti rhandzi va sungula ku ti rhandza hileswi ti va pfuneke loko va weriwe hi timhangu ta ntumbuluko.

Swiendlo Leswinene Swi Nga Hunguta Nkaneto

5, 6. (a) “Makala lama pfurhaka” ma fumbiwa njhani enhlokweni ya nala? (b) Hlamusela ntokoto wa le ndhawini ya ka n’wina lowu kombisaka ndlela leyi ku tirhisa ndzayo leyi nga eka Varhoma 12:20 swi nga vaka ni vuyelo lebyinene ha yona.

⁵ Hlaya Varhoma 12:20. Loko Pawulo a hlawula marito lama nga eka ndzimana leyi, swi tikomba onge a a tshaha marito lama nga eka Swivuriso 25:21, 22 lama nge: “Loko munhu la ku vengaka a ri ni ndlala, n’wi nyike xinkwa a dya; loko a ri ni torha, n’wi nyike mati a nwa. Hikuva u hlengeleta makala enhlokweni yakwe, kutani Yehovha u ta ku hakela.” Hi ku ya hi ndzayo leyi nga eka Varhoma ndzima 12, Pawulo a a nga vuli swona leswaku makala wolawo yo fanekisela ma ta twisa mukaneti ku vava kumbe ku n’wi khomisa tingana. Kambe xivuriso xexo swin’we ni marito lama fanaka lawa Pawulo a ma byeleke Varhoma, swi tikomba ma kombetela eka mukhuva wa khale lowu a wu tirhiseriwa ku n’okisa  tinsimbi. Charles Bridges, mutivi wa Munghezi wa lembe-xidzana ra vu-19, u te: “Loko u lava ku n’okisa nsimbi, a wu fanelanga u yi fuhleka emakaleni ntsena; kambe u fanele u fumba ni man’wana ehenhla ka yona. Vanhu vo tala lava nga ni timbilu to nonon’hwa, loko u va lehisela mbilu ni ku va kombisa rirhandzu lerikulu, va ehlisa moya.”

⁶ Swiendlo swa musa swa fana ni “makala lama pfurhaka,” swi nga endla leswaku vanhu lava lwaka na hina va thamba kutani va hi khoma kahle. Ku va ni musa swi nga endla leswaku vanhu va va ni langutelo lerinene hi vanhu va Yehovha ni ku yingisa rungula ra Bibele leri va ri chumayelaka. Muapostola Petro u tsarile: “Hlayisani ku tikhoma ka n’wina ku ri kunene exikarhi ka matiko, leswaku, eka leswi va mi lumbetaka ha swona onge hi loko mi ri vaendli va leswo biha, va dzunisa Xikwembu hi siku ra ku kambela ka xona hikwalaho ka mintirho leyinene ya n’wina leyi va nga timbhoni leti yi voneke hi mahlo.”—1 Pet. 2:12.

“Vanani Ni Ku Rhula Ni Vanhu Hinkwavo”

7. Hi kwihi ku rhula loku Kreste a ku siyeleke vadyondzisiwa vakwe, naswona ku fanele ku hi susumetela ku endla yini?

⁷ Hlaya Varhoma 12:18. Eka madyambu yo hetelela lawa Yesu a ma heteke a ri ni vaapostola vakwe, u va byele a ku: “Ndzi mi siyela ku rhula, ndzi mi nyika ku rhula ka mina.” (Yoh. 14:27) Ku rhula loku Kreste a ku siyeleke vadyondzisiwa vakwe i ku rhula ka le ndzeni loku va vaka na kona loko va xiya leswaku va amukeleka eka Yehovha Xikwembu ni le ka N’wana wakwe loyi a rhandzekaka. Ku rhula koloko ku fanele ku hi susumetela leswaku hi hanyisana kahle ni van’wana. Vakreste va ntiyiso va rhandza ku rhula naswona va ku kondletela.—Mat. 5:9.

8. Hi nga ku kondletela njhani ku rhula endyangwini ni le vandlheni?

⁸ Ndlela yin’wana leyi hi nga kondletelaka ku rhula ha yona endyangwini i ku lulamisa timholovo hi ku hatlisa ematshan’weni yo tshika xiyimo xi nyanya. (Swiv. 15:18; Efe. 4:26) Swi tano ni le vandlheni ra Vukreste. Muapostola Petro u kombise leswaku ku kondletela ku rhula swi fambisana ni ku lawula ririmi. (1 Pet. 3:10, 11) Endzhaku ka loko Yakobo a nyikele ndzayo ya matimba malunghana ni ku tirhisa ririmi hi ndlela leyinene ni ku papalata mavondzo ni timholovo, u tsale a ku: “Vutlhari lebyi humaka ehenhla xo sungula byi tengile, byi tlhela byi va ni ku rhula, ku anakanyela, ku tiyimisela ku yingisa, ku tala tintswalo ni mihandzu leyinene, a byi hambanisi vanhu hi xihlawuhlawu, a byi na vukanganyisi. Ku tlula kwalaho, mbewu ya mbhandzu wa ku lulama, yi byaleriwa lava endlaka ku rhula ehansi ka swiyimo swa ku rhula.”—Yak. 3:17, 18.

9. Loko hi ringeta ku va ni “ku rhula ni vanhu hinkwavo,” i yini leswi hi faneleke hi swi tsundzuka?

⁹ Eka Varhoma 12:18, Pawulo u tlhele a vula leswaku a hi fanelanga hi kondletela ku rhula endyangwini ni le vandlheni ntsena. U vule leswaku hi fanele hi va ni “ku rhula ni vanhu hinkwavo.” Vanhu volavo va katsa vaakelani, vatirhi-kulorhi, lava hi nghenaka na vona xikolo ni vanhu lava hi hlanganaka na vona ensin’wini.  Muapostola u tlhele a engetela a ku: “Loko swi koteka, swi titshege hi n’wina.” Leswi swi vula leswaku hi fanele hi endla hinkwaswo leswi nga ematimbeni ya hina leswaku hi va ni ‘ku rhula ni hinkwavo,’ kambe sweswo a swi vuli swona leswaku hi fanele hi tlula milawu ya Xikwembu yo lulama hikwalaho ka leswi hi lavaka ku va ni ku rhula na vona.

Ku Rihisela I Ka Yehovha

10, 11. Xana hi ‘kendlukela vukarhi’ hi mongo wihi, naswona ha yini sweswo swi fanerile?

¹⁰ Hlaya Varhoma 12:19. Hambi ku ri eka vanhu “lava nga ni mboyamelo lowu nga riki wunene” malunghana ni ntirho wa hina kumbe rungula ra hina swin’we ni lava hi kanetaka, hi fanele hi “tikhoma eka leswo biha” naswona hi tirhisana na vona hi “ku rhula.” (2 Tim. 2:23-25) Pawulo u khutaze Vakreste leswaku va nga rihiseli kambe va ‘kendlukela vukarhi.’ Xana Pawulo a a vulavula hi vukarhi bya mani? Swi le rivaleni leswaku a a vulavula hi vukarhi bya Xikwembu ku nga ri bya hina. Tanihi Vakreste, ha swi tiva leswaku a hi fanelanga hi rihisela. Mupisalema u tsale a ku: “Tshika ku hlundzuka, siya vukarhi; u nga kariheli ku endla swo biha.” (Ps. 37:8) Naswona Solomoni u te: “U nga vuli u ku: ‘Ndzi ta tlherisela vubihi!’ Tshemba Yehovha, u ta ku ponisa.”—Swiv. 20:22.

¹¹ Loko vakaneti va hi endla swo biha, hi fanele hi swi siyela Yehovha kutani yena u ta va xupula loko a vona swi fanerile. Pawulo a a swi tiva leswaku Yehovha hi yena loyi a nga ta va xupula, hi yona mhaka leyi a nga te: “Ku tsariwile: ‘Ku rihisela i ka mina; hi mina ndzi nga ta tlherisela, ku vula Yehovha.’” (Ringanisa Deteronoma 32:35.) Loko hi ringeta ku rihisela, hi ta va hi tikurisa, hi tiveka exikhundleni xa Yehovha. Ku tlula kwalaho, hi ta va hi kombisa leswaku a hi xi tshembi xitshembiso xa Yehovha lexi nge: “Hi mina ndzi nga ta tlherisela.”

12. Xana vukarhi bya Yehovha byi ta hlavuteriwa rini, naswona hi ndlela yihi?

¹² Eku sunguleni ka papila rakwe leri a ri tsaleleke Varhoma, Pawulo u te: “Vukarhi bya Xikwembu byi hlavuteriwa byi huma etilweni byi ya wela ehenhla ka ku nga xiximi Xikwembu hinkwako ni vubihi hinkwabyo bya vanhu lava sivelaka ntiyiso hi ndlela leyi nga lulamangiki.” (Rhom. 1:18) Yehovha u ta kombisa vukarhi byakwe lebyi humaka etilweni hi ku tirhisa N’wana wakwe hi nkarhi wa ‘nhlomulo lowukulu.’ (Nhlav. 7:14) Sweswo ku ta va “xitiyisekiso xa vuavanyisi byo lulama bya Xikwembu” hilaha Pawulo a hlamuseleke hakona eka papila rin’wana rakwe leri huhuteriweke loko a ku: “Leswi swi kombisa leswaku swi lulamile eka Xikwembu leswaku xi tlherisela nhlomulo eka lava mi tiselaka nhlomulo, kambe, n’wina lava weriwaka hi nhlomulo, xi ta mi hakela hi ku wisa swin’we na hina eku hlavuteriweni ka Hosi Yesu a huma etilweni swin’we ni tintsumi takwe ta matimba a ri endzilweni lowu pfurhaka malangavi, a tisa ndzihiselo eka lava va nga xi tiviki Xikwembu ni lava va nga ma yingisiki mahungu lamanene malunghana ni Hosi ya hina Yesu.”—2 Tes. 1:5-8.

Ku Hlula Swo Biha Hi Leswinene

13, 14. (a) Ha yini swi nga hi hlamarisi loko hi kanetiwa? (b) Hi nga va katekisa njhani lava hi xanisaka?

¹³ Hlaya Varhoma 12:14, 21. Loko hi n’wi tshemba hi ku helela Yehovha leswaku u ta swi hetisisa switshembiso swakwe, hi ta tinyiketela swinene entirhweni lowu a hi nyikeke wona, ku nga ku chumayela “mahungu lamanene lawa ya mfumo . . . emisaveni hinkwayo leyi akiweke.” (Mat. 24:14) Ha swi tiva leswaku ntirho lowu wa Vukreste wu ta endla leswaku valala va hina va hi karihela, hikuva Yesu u hi lemukise a ku: “Mi ta vengiwa hi matiko hinkwawo hikwalaho ka vito ra mina.” (Mat. 24:9) Hikwalaho, a swi hi hlamarisi kumbe ku hi heta matimba loko hi kanetiwa. Muapostola Petro u te: “Varhandziwa, mi nga hlamarisiwi hi ku tshwa loku nga exikarhi ka n’wina, loku endlekaka eka n’wina leswaku mi ringiwa, onge hiloko mi humeleriwa hi nchumu lowu nga tolovelekangiki. Ku hambana ni sweswo, hambetani mi tsaka tanihi leswi mi nga vahlanganyeri eku xanisekeni ka Kreste.”—1 Pet. 4:12, 13.

¹⁴ Ematshan’weni yo venga vanhu lava hi xanisaka, hi ringeta ku va dyondzisa hikuva ha swi tiva leswaku swi nga ha endleka va hi xanisa hikwalaho ko pfumala vutivi. (2 Kor. 4:4) Hi lwela  ku yingisa ndzayo ya Pawulo leyi nge: “Hambetani mi katekisa vaxanisi; mi katekisa, mi nga rhukani.” (Rhom. 12:14) Ndlela yin’wana leyi hi nga katekisaka vaxanisi va hina ha yona i ku va khongelela. Eka Dyondzo ya yena ya le Ntshaveni, Yesu u te: “Hambetani mi rhandza valala va n’wina, mi endla leswinene eka lava va mi vengaka, mi katekisa lava mi rhukanaka, mi khongelela lava va mi sandzaka.” (Luka 6:27, 28) Muapostola Pawulo a a tivonele hi byakwe leswaku muxanisi a nga hundzuka mudyondzisiwa wo tshembeka wa Kreste ni nandza wa Yehovha loyi a hisekaka. (Gal. 1:13-16, 23) Eka papila rin’wana Pawulo u tsale a ku: “Loko hi tseketseriwa, ha katekisa; loko hi xanisiwa, ha tiyisela; loko hi susiwa xindzhuti, ha khongotela.”—1 Kor. 4:12, 13.

15. Hi yihi ndlela leyinene yo hlula leswo biha hi leswinene?

¹⁵ Hikwalaho, Mukreste wa ntiyiso u yingisa ndzimana yo hetelela ya Varhoma ndzima 12 leyi nge: “U nga pfumeli ku hluriwa hi swo biha, kambe hambeta u hlula swo biha hi leswinene.” Sathana Diyavulosi hi yena la vangaka vubihi emisaveni. (Yoh. 8:44; 1 Yoh. 5:19) Eka nhlavutelo leyi nyikiweke muapostola Yohane, Yesu u vule leswaku vamakwavo lava totiweke va “hlule [Sathana] hikwalaho ka ngati ya Xinyimpfana ni hikwalaho ka rito ra ku nyikela ka vona vumbhoni.” (Nhlav. 12:11) Leswi swi kombisa leswaku ndlela leyinene yo hlula Sathana ni nkucetelo wakwe lowu nga eka mafambiselo ya sweswi ya swilo i ku endla ntirho wa hina wo chumayela mahungu lamanene ya Mfumo.

Ku Tsakela Ntshembo

16, 17. I yini leswi Varhoma ndzima 12 yi hi dyondzisaka swona malunghana ni (a) ndlela leyi hi faneleke hi tirhisa vutomi bya hina ha yona? (b) ndlela leyi hi faneleke hi hanyisana ha yona ni vamakwerhu evandlheni? (c) ndlela leyi hi faneleke hi tirhisana ha yona ni vanhu lava hi kanetaka?

¹⁶ Ku kambisisa ka hina ndzima 12 ya papila ra Pawulo leri a ri tsaleleke Vakreste va le Rhoma swi hi tsundzuxa swilo swo tala. Hi dyondze leswaku leswi hi nga malandza ya Yehovha lama tinyiketeleke, hi fanele hi tiyimisela ku titsona swo karhi. Moya wa Xikwembu wu hi kongomisa leswaku hi titsona swo karhi hi ku tirhandzela hikuva matimba ya hina ya ku anakanya ma hi endla hi khorwiseka leswaku ku endla tano i ku rhandza ka Xikwembu. Loko hi pfurha hi moya hi ta tirhisa tinyiko ta hina to hambana-hambana hi ku hiseka. Hi fanele hi tirhela Xikwembu hi ku titsongahata naswona hi lwela ku kondletela ku rhula ka hina ka Vukreste. Hi fanele hi va ni malwandla naswona hi va rhandza swinene vamakwerhu.

¹⁷ Varhoma ndzima 12 yi tlhela yi hi nyika switsundzuxo swo tala malunghana ni leswi hi faneleke hi swi endla loko hi kanetiwa. A hi fanelanga hi rihisela. Hi fanele hi ringeta ku hlula vakaneti va hina hi ku va endlela swilo leswinene. Hi fanele hi lwela ku hanyisana hi ku rhula ni vanhu hinkwavo hilaha hi nga swi kotaka hakona, kambe hi nga tluli milawu ya Bibele. Leswi hi nga swi tirhisa endyangwini, evandlheni, eka vaakelani, entirhweni, exikolweni ni le nsin’wini. Hambiloko hi vengiwa swinene, hi tikarhatela ku hlula leswo biha hi leswinene, hi ri karhi hi tsundzuka leswaku ku rihisela i ka Yehovha.

18. Hi swihi switsundzuxo swinharhu leswi kumekaka eka Varhoma 12:12?

¹⁸ Hlaya Varhoma 12:12. Endzhaku ka loko Pawulo a nyikele ndzayo leyi leyinene, u tlhele a vulavula hi switsundzuxo swinharhu. Tanihi leswi hi nga ta ka hi nga swi koti ku endla swilo leswi hinkwaswo handle ko pfuniwa hi Yehovha, muapostola u hi khutaza leswaku hi “phikelela exikhongelweni.” Ku endla tano swi ta hi pfuna leswaku hi tirhisa ndzayo leyi a tlheleke a hi nyika yona ya leswaku hi “tiyisela nhlomulo.” Xo hetelela, hi fanele hi anakanyisisa hi vumundzuku lebyi Yehovha a hi tshembiseke byona hi tlhela hi ‘tsaka hi ntshembo’ wa vutomi lebyi nga heriki, ku nga ha va etilweni kumbe emisaveni.

Mpfuxeto

• Xana hi fanele hi endla yini loko hi kanetiwa?

• Hi kwihi laha hi faneleke hi kondletela ku rhula naswona hi ndlela yihi?

• Ha yini hi nga fanelanga hi rihisela?

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 8]

Ku pfuna vaakelani va hina swi nga ha endla leswaku va sungula ku hi rhandza

[Xifaniso lexi nga eka tluka 9]

Xana u lwela ku kondletela ku rhula evandlheni?