Ku Chava Xikwembu—“I Ndzayo Leyi Yisaka eVutlharini”

VUTLHARI bya ntiyiso byi hlele nkhuvo lowukulu. Byi “rhume vatirhi va byona va xisati, leswaku byi huwelela byi ri ehenhla ka muti lowu tlakukeke: ‘Mani na mani la nga riki na ntokoto, a a hambukele laha.’ Mani na mani la nga ni mbilu leyi pfumalaka vutlhari—u n’wi byele a ku: ‘Tana, dyana xinkwa xa mina naswona u nwa vhinyo leyi ndzi yi pfanganiseke. Siya lava nga riki na ntokoto kutani u hambeta u hanya, u famba u lulama hi ndlela ya ku twisisa.’”—Swivuriso 9:1-6.

Ku dya etafuleni ra vutlhari a swi na khombo nikatsongo. Ku yingisa vutlhari bya Xikwembu lebyi nga eka swivuriso leswi huhuteriweke ni ku amukela ndzayo ya swona swa vuyerisa minkarhi hinkwayo. Marito ya vutlhari lama tsariweke eka Swivuriso 15:16-33 na wona ma pfuna. * Ku yingisa ndzayo leyi ya marito lawa ma kongomeke swi nga hi pfuna leswaku hi eneriseka hi swilo leswi hi nga na swona, hi endla nhluvuko naswona hi kuma ntsako evuton’wini. Nakambe sweswo swi nga hi pfuna ku endla swiboho leswinene ni ku hambeta hi famba endleleni leyi yisaka evuton’wini.

Ku Va Ni Swilo Leswitsongo Swa Antswa

Hosi Solomoni wa tiko ra khale ra Israyele u ri: “Swa antswa ku va ni leswitsongo eku chaveni ka Yehovha ematshan’weni ya mphakelo wo tala kambe ku ri ni ku pfilunganyeka.” (Swivuriso 15:16) Ku honisa Muvumbi ni ku hanyela ku hlongorisa swilo leswi vonakaka i vuphukuphuku. Vutomi byo tano byi dyisa mbitsi naswona byi ni mivilelo yo tala. Hakunene swi twisa ku vava loko munhu a swi vona se a dyuharile leswaku a nga endlanga nchumu evuton’wini bya yena! Ku vungelela swilo swo tala ni ku “pfilunganyeka” i vuphukuphuku. Kunene swa antswa ku dyondza xihundla xa ku eneriseka kutani u hanya ha xona! Ku enerisaka ka ntiyiso ku kumeka hi ku chava Yehovha—ku va ni vuxaka na yena—ku nga ri eka swilo leswi vonakaka.—1 Timotiya 6:6-8.

Loko a kandziyisa leswaku ku va ni vuxaka lebyinene ni van’wana i swa nkoka swinene ku tlula ku va ni swilo swo tala leswi vonakaka, Solomoni u ri: “Matsavu ma antswa laha ku nga ni rirhandzu ematshan’weni ya nkunzi leyi wundleriweke exidyelweni kambe ku ri ni rivengo.” (Swivuriso 15:17) Ina, moya wa ku rhandzana endyangwini wa tsakisa swinene ku tlula ndzalo ya swilovolovo. Endyangwini lowu nga ni mutswari un’we, swi nga tika swinene ku kuma swo tihanyisa ha swona. Ematikweni man’wana ku kota ku phamela ndyangu hi swona ntsena leswi mutswari a kotaka ku swi endla. Hambiswiritano, ndyangu wa nyuka laha ku nga ni rirhandzu ra xiviri.

Hambi ku ri emindyangwini leyi hi ntolovelo yi tsakeke, ku nga ha va ni swiyimo leswi tikaka. Xirho xin’wana xa ndyangu xi nga vula kumbe  ku endla swilo leswi khunguvanyisaka van’wana. Xana loyi a khunguvanyisiweke u fanele a angula njhani? Swivuriso 15:18 yi ri: “Munhu wo kariha u pfuxa mholovo, kambe loyi a hlwelaka ku hlundzuka u timela ku holova.” Ku angula hi ndlela yo rhula ematshan’weni yo kariha, swi kondletela ku rhula. Ndzayo ya xivuriso lexi yi tirha hilaha ku fanaka ni le ka timhaka tin’wana ta vutomi, ku katsa ni le ka mintirho ya vandlha ni le vutirhelini.

Loko ‘Ndlela Yi Akiwile’

Xivuriso lexi landzelaka xi kandziyisa ku hambana exikarhi ka munhu loyi a nga yingisangiki vutlhari ni lava va byi yingiseke. Hosi yo tlhariha yi ri: “Ndlela ya lolo yi fana ni rihlampfu ra xigatlu, kambe ntila wa lavo lulama i ndlela leyi akiweke.”—Swivuriso 15:19.

Rihlampfu ra xigatlu ri ni mitwa. Lolo ri hlaya-hlaya swilo swo tala tanihi swihinga leswi ri sivelaka ku sungula ntirho. Hi hala tlhelo, lavo lulama a va tikarhati hi ku ehleketa swilo leswi nga va sivelaka ku endla mintirho yo karhi. Va gingiriteka eka ntirho wa vona. Kutani va papalata swiphiqo swo tala leswi va nga hlanganaka na swona loko vo tshuka va honisa swo karhi. Ndlela ya vona yi ‘akiwile,’ leswi vulaka leswaku ya humelela. Va sungula ntirho wa vona naswona va tsakela ku wu vona wu ya emahlweni.

Hi xikombiso, a hi tekeni mhaka yo kuma vutivi lebyi kongomeke bya Rito ra Xikwembu ni ku hambeta u kula hi tlhelo ra moya. Ku laveka matshalatshala. Munhu a nga ha tiputa hi leswaku a nga dyondzekanga, u tsandzeka ku hlaya kahle kumbe i munhu wo rivala, a vula leswaku sweswo swi endla leswaku a nga tikarhati hi ku dyondza Bibele. Swa antswa swinene ku papalata ku ehleketa leswaku swilo sweswo swi hi sivela ku kuma vutivi! Hambiloko hi nga ri na vuswikoti lebyikulu, hi nga endla matshalatshala yo antswisa ku hlaya ni ku twisisa leswi hi swi hlayaka, kumbexana hi tirhisa xihlamusela-marito loko swi fanerile. Ku va ni langutelo lerinene swi hi pfuna ku nghenisa vutivi ni ku endla nhluvuko hi tlhelo ra moya.

Loko ‘Tatana A Tsaka’

Hosi ya le Israyele yi ri: “N’wana wo tlhariha hi loyi a tsakisaka tata wakwe, kambe munhu wo hunguka u n’wi langutela ehansi mana wakwe.”  (Swivuriso 15:20) Xana vatswari a va tsaki loko vana va vona va tlharihile? Entiyisweni vatswari va fanele va letela vana ni ku va tshinya leswaku va va ni vutlhari. (Swivuriso 22:6) Hakunene n’wana wo tlhariha u tsakisa vatswari va yena! Hambiswiritano, xiphukuphuku xi tshamela ku dyisa vatswari mbitsi.

Loko yi tirhisa rito leri nge “tsakisa” eka xivuriso xin’wana, hosi yo tlhariha yi ri: “Vuphukuphuku bya tsakisa eka loyi a nga ni mbilu yo hunguka, kambe munhu la nga ni ku twisisa hi loyi a fambaka hi ku kongoma.” (Swivuriso 15:21) Lava nga ni mbilu yo hunguka va hlekisiwa hi swilo swa vuhunguki naswona va rhandza mintsako leyi nga tisiki ku eneriseka kumbe ntsako wa xiviri. Hambiswiritano, munhu loyi a nga ni mianakanyo leyi hlutekeke u vona vuphukuphuku byo va munhu “[la] rhandzaka mintsako ku ri ni ku rhandza Xikwembu.” (2 Timotiya 3:1, 4) Ku namarhela misinya ya milawu ya Xikwembu swi n’wi pfuna ku tshama a ri lonene ni ku lulamisa ndlela yakwe.

Loko ‘Swilo Swi Humelela’

Ku hanya hi misinya ya milawu ya Xikwembu swa vuyerisa ni le timhakeni tin’wana ta vutomi. Swivuriso 15:22 yi ri: “Makungu ma pfilunganyeka laha ku nga riki na ku kanerisana ka le xihundleni, kambe laha ku nga ni vatsundzuxi vo tala swilo swa humelela.”

Ku kanerisana ka le xihundleni swi vula ku vulavurisana ka vanhu va nga fihlelani nchumu. Rito ra Xiheveru leri hundzuluxeriweke ri va “ku kanerisana ka le xihundleni” ri vula “ntlawa lowukulu [kumbe wa vanhu lava rhandzanaka]” eka Pisalema 89:7. Sweswo swi kombisa ku phofulelana ta le xifuveni. Ku vulavurisa ka le xihundleni i ku phofula ta le mbilwini ya wena ni ndlela leyi u titwaka ha yona ematshan’weni yo vulavula ni munhu leswaku u hundzisa nkarhi. Loko nuna ni nsati swin’we ni vatswari ni vana va vulavurisana hi ku ntshunxeka hi ndlela leyi, ku va ni ku rhula ni vun’we exikarhi ka vona. Kambe ku tsandzeka ku vulavurisana swi pfilunganya timhaka ni ku vanga swiphiqo endyangwini.

Loko hi endla swiboho swa nkoka i vutlhari ku yingisa ndzayo leyi: “Laha ku nga ni vatsundzuxi vo tala swilo swa humelela.” Hi xikombiso, loko hi fanele hi hlawula vutshunguri byo karhi, xana a hi vutlhari ku kuma switsundzuxo eka van’wana lava nga ni vutivi, ngopfu-ngopfu loko vuvabyi bya kona byi tikile?

Ku va ni vatsundzuxi vo tala loko swi ta etimhakeni ta moya i nchumu wa nkoka. Loko vakulu va vulavurisana kutani va hlanganisa switsundzuxo swa vutlhari, “swilo swa humelela.” Ku tlula kwalaho, valanguteri lavantshwa a va fanelanga va kanakana ku lava xitsundzuxo eka lava kuleke hi malembe ni lava nga ni ntokoto, ngopfu-ngopfu loko mhaka ya kona yi tikile.

Ku “Tsaka Hi Ku Hlamula” Ka Wena

Xana hi nga vuyeriwa njhani hi marito lama vuriweke hi ndlela ya vutlhari? Hosi ya le Israyele yi ri: “Munhu wa tsaka hi ku hlamula ka nomu wakwe, naswona rito leri fikeke hi nkarhi wa kona i rinene ngopfu!” (Swivuriso 15:23)  Xana a hi tsaki loko nhlamulo ya hina kumbe xitsundzuxo xa hina xi amukeriwa ivi ku va ni vuyelo lebyinene? Hambiswiritano, leswaku ndzayo ya hina yi pfuna yi fanele yi fikelela swilaveko swimbirhi.

Xo sungula, xitsundzuxo xa kona xi fanele xi sekeriwe hi ku kongoma eRitweni ra Xikwembu ku nga Bibele. (Pisalema 119:105; 2 Timotiya 3:16, 17) Kutani xi fanele xi vuriwa hi nkarhi lowu faneleke. Hambi ku ri marito ya ntiyiso ma nga onha timhaka loko ma vuriwa hi nkarhi lowu nga fanelangiki. Hi xikombiso, ku tsundzuxa munhu un’wana u nga si twa ta le mbilwini yakwe a hi vutlhari naswona a swi pfuni. I swa nkoka leswaku hi ‘hatlisa emhakeni yo twa, hi nonoka emhakeni yo vulavula’!—Yakobo 1:19.

“Ndlela Ya Vutomi Yi Le Henhla”

Swivuriso 15:24 yi ri: “Ndlela ya vutomi yi le henhla eka loyi a endlaka hi ku twisisa, leswaku a fularhela Sheol ehansi-hansi.” Munhu la endlaka swilo hi vutlhari u le ndleleni leyi nga yisiki eSheol, ku nga sirha leri tolovelekeke ra munhu. U papalata swiendlo swa khombo swo tanihi ku tikhoma ko biha hi tlhelo ra rimbewu, ku tirhisa swidzidzirisi hi ndlela yo biha ni vudakwa—kutani a papalata ku fa a nga si mila ni meno. Ndlela yakwe yi n’wi kongomisa evuton’wini.

Ku hambana ni sweswo, xiya ndlela ya lava pfumalaka ku twisisa: “Yehovha u ta yi hirimuxa yindlu ya lava va titlakusaka, kambe u ta tiyisa ndzilakana wa noni. Makungu ya lowo biha i nchumu lowu nyenyetsaka eka Yehovha, kambe marito lamanene ma basile. Loyi a bindzulaka hi ndlela leyi nga lulamangiki u tisa khombo endlwini yakwe, kambe loyi a vengaka tinyiko [ku fumbarherisiwa] u ta hambeta a hanya.”—Swivuriso 15:25-27.

Loko hosi ya le Israyele yi hi kombisa ku papalata xirimbana lexi tolovelekeke yi ri: “Mbilu ya lowo lulama ya anakanyisisa leswaku a ta hlamula; kambe nomu wa lavo homboloka wu phyaphyarha swilo swo biha.” (Swivuriso 15:28) Vona nkoka wa xitsundzuxo xa xivuriso lexi! Tinhlamulo ta vuhunguki leti ngo phyaphyarhiwa kunene hakanyingi a ti pfuni nchumu. Loko hi kambisisa swilo swo hambana-hambana leswi katsekaka emhakeni yo karhi, ku katsa ni swiyimo ni mintlhaveko ya van’wana, hakanyingi hi ta papalata ku vula swilo leswi hi nga ta tisola ha swona endzhaku.

Kutani swi pfuna yini ku chava Xikwembu ni ku amukela xitsundzuxo xa xona? Wanuna wa vutlhari wa hlamula: “Yehovha u le kule swinene ni lavo homboloka, kambe xikhongelo xa lavo  lulama wa xi yingisa.” (Swivuriso 15:29) Xikwembu xa ntiyiso xi le kule ni lavo homboloka. Bibele yi ri: “Loyi a kendlusaka ndleve yakwe leswaku yi nga yingisi nawu—hambi ku ri xikhongelo xakwe i nchumu wo nyenyetsa.” (Swivuriso 28:9) Lava va chavaka Xikwembu kutani va lwela ku endla leswi nga swinene emahlweni ka xona va nga tshinela eka xona va ntshunxekile, va tiyiseka hi ku helela leswaku xi ta va twa.

Lexi ‘Tsakisaka Mbilu’

Hi ku tirhisa xifananiso lexi tlhontlhaka mianakanyo, Solomoni u ri: “Ku vangama ka mahlo ku tsakisa mbilu; xiviko lexinene xi nonisa marhambu.” (Swivuriso 15:30) Marhambu ma ‘nona’ loko ma tele mongo. Leswi swi hanyisa miri hinkwawo kutani mbilu yi tsaka. Naswona ku tsaka ka mbilu ku vonaka hi ku hatima ka mahlo. Sweswo hinkwaswo swi vangiwa hi xiviko lexinene!

Xana a swi hi khutazi ku twa swiviko swa misava hinkwayo swa ku ndlandlamuka ka vugandzeri bya Yehovha? Ku twa hi ta leswi endliwaka entirhweni wa ku chumayela hi Mfumo ni wa ku endla vadyondzisiwa swa hi khutaza hakunene leswaku hi hlanganyela hi xitalo evutirhelini. (Matewu 24:14; 28:19, 20) Ha tsaka loko hi twa hi mintokoto ya vanhu lava endlaka Yehovha a va Xikwembu xa vona kutani va sungula ku hanya hi ku pfumelelana ni vugandzeri bya ntiyiso. Tanihi leswi “xiviko lexinene lexi humaka etikweni ra le kule” xi khutazaka swinene, i swa nkoka leswaku hi tsala xiviko xa ntiyiso xa ntirho wa nsimu!—Swivuriso 25:25.

“Emahlweni Ka Ku Vangama Ku Ni Ku Titsongahata”

Loko yi kandziyisa nkoka wa ku amukela ndzayo yo karhi, hosi yo tlhariha yi ri: “Ndleve leyi yingisaka ku tshinyiwa ka vutomi yi tshama exikarhi ka vanhu vo tlhariha. Un’wana ni un’wana la papalataka ndzayo u bakanya moya-xiviri wakwe, kambe loyi a yingisaka ku tshinyiwa u kuma mbilu.” (Swivuriso 15:31, 32) Marito yo tshinya kumbe ya ndzayo ma fikelela mbilu ya munhu kutani ma yi lulamisa, ma n’wi nyika mianakanyo leyi hlutekeke. A swi hlamarisi leswi ma nga “nhonga ya ndzayo” leyi susaka ‘vuphukuphuku lebyi tsimbiweke embilwini ya mufana’! (Swivuriso 22:15) Loyi a yingisaka ndzayo u kuma mbilu leyinene, ku nga nsusumeto lowunene. Hi hala tlhelo, ku ala ndzayo swi vula ku ala vutomi.

Kunene, ku amukela ndzayo ya vutlhari hi ku titsongahata swa vuyerisa. Ku endla tano swi tisa ku eneriseka, nhluvuko, ntsako, ku humelela kun’we ni ku vangama ni vutomi. Swivuriso 15:33 ya gimeta yi ku: “Ku chava Yehovha i ndzayo leyi yisaka evutlharini, naswona emahlweni ka ku vangama ku ni ku titsongahata.”

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 17]

Moya wa ku rhandzana endyangwini wa tsakisa swinene ku tlula ndzalo ya swilovolovo

[Xifaniso lexi nga eka tluka 18]

Hambiloko hi ri ni vuswikoti lebyi ringaniseriweke, ku va ni langutelo lerinene swi hi pfuna leswaku hi kuma vutivi

[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]

Ku vulavurisana ka le xihundleni i ku rungulelana timhaka ta le mbilwini ni ndlela leyi u titwaka ha yona

[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]

Xana wa swi tiva leswaku “xiviko lexinene xi nonisa marhambu” loko swi te yini?