Swivutiso Swa Vahlayi

Xana munhu a nga susiwa evandlheni ra Vukreste loko a endle swilo leswi thyakeke, hilaha ku endliwaka hakona loko munhu a endle vumbhisa kumbe a tikhome hi ndlela yo biha?

Ina, munhu a nga hlongoriwa evandlheni loko a ya emahlweni a endla vumbhisa, a endla swilo leswi nga manyala kumbe a tikhoma hi ndlela yo biha naswona a nga hundzuki. Muapostola Pawulo u boxe swidyoho leswi haswinharhu loko a vulavula hi milandzu yin’wana leyi nga endlaka leswaku munhu a susiwa, loko a tsala a ku: “Mintirho ya nyama ya vonaka, yona i vumbhisa, thyaka, ku tikhoma ko biha . . . Ndza mi lemukisa . . . leswaku lava hanyaka hi swilo swo tano a va nge dyi ndzhaka ya mfumo wa Xikwembu.”—Vagalatiya 5:19-21.

Vumbhisa (Xigriki, por·neiʹa) i vuxaka bya rimbewu lebyi endliwaka hi vanhu lava nga tekanangiki hi ndlela ya Matsalwa. Byi katsa vuoswi, vunghwavava ni vuxaka bya rimbewu exikarhi ka vanhu lava nga byi nghenelangiki vukati swin’we ni ku endla rimbewu hi nomu ni le mahosi ni ku tlangisa swirho swa rimbewu swa munhu loyi u nga tekanangiki na yena. Munhu loyi a yaka emahlweni a endla vumbhisa naswona a nga hundzuki, a nga fanelanga a va exikarhi ka vandlha ra Vukreste.

 Ku tikhoma ko biha (Xigriki, a·selʹgei·a) i “vudlakuta; mahanyelo lama thyakeke; mahanyelo lama nyumisaka.” The New Thayer’s Greek-English Lexicon yi hlamusela rito leri ra Xigriki tanihi “ku navela loku nga lawulekiki, . . . swiendlo swa vuharhi, mahanyelo lama khomisaka tingana ni ku pfumala xichavo.” Hi ku ya hi xihlamusela-marito xin’wana, ku tikhoma ko biha ku hlamuseriwa tanihi swiendlo leswi “hambaneke swinene ni mahanyelo lama amukelekaka evanhwini.”

Hilaha nhlamuselo leyi nga laha henhla yi kombisaka hakona, “ku tikhoma ko biha” ku fambisana ni swilo leswi swimbirhi: (1) Ku tikhoma hi koxe ku lwisana swinene ni milawu ya Xikwembu naswona (2) mudyohi wa kona a nga na xichavo, wa delela.

Xisweswo, “ku tikhoma ko biha” a hi ku tikhoma ko biha loku nga nyawuriki. I ku tlula nawu wa Xikwembu, loku fambisanaka ni ku pfumala xichavo kumbe ku sihalala—ku nga moya wa ku delela ni ku byi tekela ehansi vulawuri, milawu ni minkongomiso. Pawulo u vula leswaku ku tikhoma ko biha ku bihe ku fana ni vuxaka bya rimbewu lebyi nga riki enawini. (Varhoma 13:13, 14) Leswi Vagalatiya 5:19-21 yi xaxametaka ku tikhoma ko biha exikarhi ka swiendlo swa vudyoho leswi nga endlaka munhu a nga ngheni eMfun’weni wa Xikwembu, ku tikhoma ko biha ku nga endla leswaku munhu a soriwa kumbe a susiwa evandlheni ra Vukreste.

Thyaka (Xigriki, a·ka·thar·siʹa) i rito leri nga ni nhlamuselo leyi anameke swinene exikarhi ka marito lawa manharhu, ku nga “vumbhisa,” “thyaka” ni “ku tikhoma ko biha.” Ri katsa thyaka ra muxaka wihi ni wihi—timhaka ta rimbewu, ku vulavula, swiendlo ni vuxaka bya moya. “Thyaka” ri hlanganisa swidyoho swo tala leswikulu.

Hilaha swi tsariweke hakona eka 2 Vakorinto 12:21, Pawulo u vulavula hi lava “dyoheke eku sunguleni kambe va nga hundzukangiki ethyakeni ra vona ni le vumbhiseni ni le ku tikhomeni ko biha loku va hanyeke ha kona.” Leswi “thyaka” ri xaxametiweke ni “vumbhisa ni ku tikhoma ko biha,” ku ni thyaka leri lavaka komiti ya vuavanyisi. Kambe rito thyaka ri anamile lerova ri katsa ni swilo leswi nga laviki komiti ya vuavanyisi. Swa fana ni yindlu, yi nga ha thyaka laha ni lahaya kumbe yi thyaka hinkwayo, xisweswo thyaka ra hambana.

Hi ku ya hi Vaefesa 4:19, Pawulo u vule leswaku vanhu van’wana va “[heleriwe] hi ntlhaveko hinkwawo wa ku tikhoma lokunene” ni leswaku va “tinyiketele eku tikhomeni ko biha leswaku [va] endla thyaka hinkwaro hi makwanga.” Xisweswo Pawulo u veka ku tikhoma ko biha, ‘thyaka swin’we ni makwanga’ endhawini yin’we. Loko munhu la khuvuriweke a hambeta a endla ‘leswi thyakeke hi makwanga’ a nga hundzuki, a nga hlongoriwa evandlheni, a voniwa nandzu wa ku endla manyala.

A hi nge mpatswa lowu vutaneke wu tshame wu wela eka mukhuva wo khoma-khomana etindhawini leti nga fanelangiki minkarhi yo hlayanyana. Vakulu va nga ha kuma leswaku hambileswi mpatswa lowu wu titsongahataka kambe leswi wu swi endleke a a swi fambisana ni makwanga. Kutani vakulu va nga ha vumba komiti ya vuavanyisi tanihi leswi swilo leswi va swi endleke swi nga manyala. Manyala ma nga endla leswaku munhu la vulavuleke hi ku phindha-phindha hi riqingho ni munhu un’wana hi timhaka to chavisa ta rimbewu, a tekeriwa magoza, ngopfu-ngopfu loko a tshame a tsundzuxiwa hi mhaka leyi.

Vakulu va fanele va va ni vuxiyaxiya etimhakeni ta muxaka lowu. Leswaku va vona loko komiti ya vuavanyisi yi laveka, va fanele va kambisisa swinene leswi swi humeleleke ni mpimo lowu swi endliweke ha wona. A swi vuli swona leswaku munhu un’wana ni un’wana la nga yi amukeliki ndzayo ya Matsalwa u fanele a voniwa nandzu wa ku tikhoma ko biha; naswona a hi mhaka ya ku hlayela leswaku munhu u xi endle kangani xidyoho xo karhi, ku va kona ku vumbiwaka komiti ya vuavanyisi. Vakulu va fanele va kambisisa xiyimo xin’wana ni xin’wana hi vukheta, va kumisisa leswi endlekeke ni leswaku swi endliwe kangani, muxaka wa xidyoho ni ku biha ka xona swin’we ni xikongomelo ni nsusumeto wa mudyohi.

Manyala a hi xidyoho xa vuxaka bya rimbewu ntsena. Hi xikombiso, mufana la khuvuriweke, a nga ha dzaha tisigarete ti nga ri tingani hi xinkarhana xitsongo kutani a ya byela vatswari vakwe mhaka leyi. U tiyimisele ku ka a nga ha dzahi nakambe. Leri i thyaka kambe a ri si biha lerova ku nga vuriwa leswaku i manyala kumbe ‘thyaka leri fambisanaka ni makwanga.’ Swi ta va swi ringene loko nkulu un’we kumbe vambirhi vo n’wi nyika ndzayo ya Matsalwa, kutani vatswari vakwe va hambeta va n’wi pfuna. Kambe loko mufana loyi a ri  munhu la dzahaka fole siku ni siku, leswi ku ta va ku ri ku thyakisiwa ka miri hi vomu, naswona ku nga vumbiwa komiti yo avanyisa hi nandzu wa ku endla manyala. (2 Vakorinto 7:1) Loko jaha leri ri nga hundzuki, ri ta susiwa eku hlanganyeleni.

Vakreste van’wana va phasiwa hi ntlhamu wo hlalela swifaniso swo navetisa rimbewu. Leyi i mhaka leyi nga rhandzekiki eka Xikwembu, naswona vakulu va nga ha hlamala loko va twa leswaku mupfumeri-kulobye u endle leswi. Kambe a swi bohi leswaku nkarhi wun’wana ni wun’wana loko munhu a hlalele swifaniso swo navetisa rimbewu, ku vumbiwa komiti yo avanyisa. Hi xikombiso, a hi nge minkarhi yo hlayanyana makwerhu u tshame a hlalela swifaniso swo navetisa rimbewu leswi vanhu va vulaka leswaku a swi bihanga ngopfu (soft-core). U khomiwa hi tingana, kutani a byela nkulu hi xiendlo lexi, naswona u tiyimisele ku ka a nga ha xi engeti xidyoho lexi. Nkulu loyi a nga ha endla xiboho xa leswaku xiendlo xa makwerhu loyi a xi nga si fika laha ku nga vuriwaka leswaku i ‘thyaka leri fambisanaka ni makwanga;’ naswona a nga sihalalanga, lerova ku nga vuriwa leswaku u tikhome hi ndlela yo biha. Hambileswi swi nga lavekiki leswaku ku vumbiwa komiti yo avanyisa, thyaka ra muxaka lowu ri lava leswaku munhu a nyikiwa ndzayo ya matimba leyi humaka eMatsalweni naswona munhu wa kona a nga ha tlhela a ya emahlweni a pfuniwa hi vakulu.

Kambe, a hi nge Mukreste se u ni malembe a hlalela swifaniso leswi chavisaka swinene swo navetisa rimbewu exihundleni naswona u ringete hi tindlela hinkwato leswaku a tumbeta xidyoho xa yena. Swifaniso leswi swi nga ha va swi kombisa munhu a ri karhi a pfinyiwa hi ntlawa wa vanhu, munhu a boheleriwile loko ku endliwa vuxaka bya rimbewu na yena, munhu a endliwa nsele lowu chavisaka, ku xanisiwa swinene ka vavasati, hambi ku ri swifaniso swa vuxaka bya rimbewu ni vana. Loko van’wana va twa leswaku u ni mukhuva lowu, u khomiwa swinene hi tingana. A nga sihalali, kambe vakulu va nga ha boha leswaku u ‘tinyiketele swinene’ eka mukhuva lowu wo biha naswona u endle ‘thyaka leri fambisanaka ni makwanga,’ hi leswaku manyala. Ku ta vumbiwa komiti ya vuavanyisi hikuva u endle manyala. Mudyohi u ta susiwa eku hlanganyeleni loko a nga hundzuki swi huma embilwini, a tlhela a tiyimisela ku ka a nga ha swi hlaleli swifaniso leswi navetisaka rimbewu. Loko ku ri hi leswaku u rhambe van’wana leswaku va ta ekaya rakwe va ta hlalela swifaniso swo navetisa rimbewu—leswi kombisaka leswaku u khutaza mukhuva lowu—u ta va a kombisa leswaku wa sihalala, ku nga ku tikhoma ko biha.

Rito ra le Matsalweni leri nge “ku tikhoma ko biha” minkarhi hinkwayo ri vula xidyoho lexikulu, hakanyingi i xidyoho xa vuxaka bya rimbewu. Leswaku va vona loko munhu a tikhome hi ndlela yo biha kumbe e-e, vakulu va fanele va languta loko munhu a sihalala, a delela, a endle thyaka, a endle nchumu lowu khomisaka tingana ni ku endla swilo leswi vanhu hi ntolovelo va swi tekaka swi ri leswi tsuvulaka misisi. Hi hala tlhelo, ku tluriwa swinene ka nawu wa Yehovha hi munhu la nga sihalaliki ku nga va ku fambisana ni “makwanga.” Milandzu leyi yi ta tengiwa exisekelweni xa ku endla manyala.

I swa nkoka ku kumisisa loko munhu a dyohe lerova nandzu wakwe wu wela eka ku endla manyala kumbe ku tikhoma ko biha hikuva ku khumbeka vutomi bya vanhu. Lava va tengaka milandzu ya muxaka lowu va fanele va khongela, va kombela moya lowo kwetsima, vutlhari ni ku twisisa eka Xikwembu. Vakulu va fanele va hlayisa vandlha ri basile naswona va fanele va tirhisa Rito ra Xikwembu loko va avanyisa, va landzelela ni nkongomiso wa “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha.” (Matewu 18:18; 24:45) Emasikwini lawa yo biha, vakulu va fanele va tsundzuka marito lawa ku tlula rini na rini: “Vonani leswi mi nga ta swi endla, hikuva a mi avanyiseli munhu, kambe mi avanyisela Yehovha.”—2 Tikronika 19:6.