“Xiyimo Xa Misava Leyi Xa Hundzuka”

“Vamakwerhu, ndzi ri, nkarhi lowu seleke wu komile.”—1 VAKORINTO 7:29.

1, 2. I ku cinca kwihi loku u ku voneke enkarhini wa wena?

I KU cinca kwihi loku u ku voneke enkarhini wa wena? Xana u nga swi hlamusela swin’wana swa swilo leswi u swi voneke swi cinca? Hi xikombiso, ku ni nhluvuko lowu endliweke eka sayense ya vutshunguri. Hikwalaho ka nkambisiso lowu endliweke eka vutshunguri, ematikweni man’wana avhareji ya malembe lawa vanhu va hanyaka wona yi tlakukile yi suka ehansi ka malembe ya 50 eku sunguleni ka lembe-xidzana ra vu-20 yi ya tlula malembe ya 70 namuntlha! Nakambe, anakanya hi tindlela leti hi vuyeriwaka ha tona hi matirhiselo lamanene ya xiya-ni-moya, thelevhixini, tinqingho ta le nyongeni ni michini ya ti-fax hi ndlela leyi faneleke. Nchumu wun’wana wa nkoka i nhluvuko lowu endliweke eka dyondzo, eka vutleketli ni le ka timfanelo ta vanhu, ku nga swilo leswi antswiseke vutomi bya vanhu va timiliyoni.

² Ina, a hi ku cinca hinkwako loku veke kunene. A swi koteki ku honisa vuyelo lebyi vavisaka bya ku andza ka vugevenga, ku hohloka ka mimpimanyeto ya mahanyelo, ku andza ka ku tirhisiwa ka swidzidzirisi hi ndlela yo biha, nhlayo leyi engetelekaka ya vukati lebyi dlayiwaka, ku wa ka ntikelo wa mali ni ku kula ka nxungeto wa vutherorisi. A swi kanakanisi leswaku u ta pfumelelana ni leswi muapostola Pawulo a swi tsaleke khale swinene: “Xiyimo xa misava leyi xa hundzuka.”—1 Vakorinto 7:31.

3. Xana Pawulo a a vula yini loko a tsala a ku “xiyimo xa misava leyi xa hundzuka”?

³ Loko Pawulo a vula marito wolawo, a a fanisa misava ni xiteji. Vatlangi va le xitejini xexo—vanhu lava dumeke eka swa tipolitiki, vukhongeri ni ndhavuko—a va humelela, va tlanga swiphemu swa vona kutani va suka exitejini leswaku ku nghena van’wana. Ntlangu lowu se a wu ri ni madzana-dzana ya malembe wu ri karhi wu  tlangiwa. Eminkarhini leyi hundzeke, vafumi lava velekeriweke endyangwini wa vuhosi a va fuma makume ya malembe—hambi ku ri madzana ya malembe—naswona ku cinca a ku nonoka. Namuntlha a swi tano, hikuva matimu ma nga ha cinca hi xinkarhana loko murhangeri la dumeke a dlayiwa! Ina, eminkarhini leyi ya mpfilumpfilu a hi swi tivi leswi nga ta endleka mundzuku.

4. (a) I langutelo rihi leri faneleke leri Vakreste va faneleke va va na rona malunghana ni swiendlakalo swa misava? (b) I vumbhoni byihi byimbirhi lebyi khorwisaka lebyi hi nga ta byi kambisisa sweswi?

⁴ Loko misava leyi yi ri xiteji kutani varhangeri va yona va ri vatlangi, swi vula leswaku Vakreste i vahlaleri. * Hambiswiritano, leswi ‘va nga riki xiphemu xa misava’ a va karhateki ku tlula mpimo malunghana ni ndlela leyi vatlangi va tlangaka hi yona kumbe hambi ku ri ku lava ku tiva leswaku i vamani lava tlangaka. (Yohane 17:16) Ku ri na sweswo, va swi langutele hi mahika swikombiso swa ku chaputa ka drama leyi va yi hlaleleke—ku nga makumu lama nga ni khombo—hikuva va swi tiva leswaku mafambiselo lawa ma fanele ma herisiwa loko Yehovha a nga si tisa misava leyintshwa ya ku lulama leyi ku nga khale yi rindzeriwile. * Hikwalaho a hi kambisiseni vumbhoni byimbirhi lebyi kombisaka leswaku hi hanya enkarhini wa makumu ni leswaku misava leyintshwa se yi tshinele. Vumbhoni bya kona hi lebyi (1) matimu ya le Bibeleni na (2) swiyimo swa misava leswi nyanyaka ku biha.—Matewu 24:21; 2 Petro 3:13.

Xihundla Lexi Paluxiweke Eku Heteleleni!

5. “Nkarhi lowu vekiweke wa matiko” i yini, naswona ha yini hi ri na mhaka na wona?

⁵ Matimu i nkambisiso wa nkarhi lowu swilo swo karhi swi endlekeke ha wona. Yesu u vulavule hi nkarhi lowu a ku ta va ku ri ni varhangeri va misava ntsena exitejini, laha Mfumo wa Xikwembu a wu nga ta nghenelela. Yesu u vule leswaku wolowo i “nkarhi lowu vekiweke wa matiko.” (Luka 21:24) Loko “nkarhi lowu vekiweke” wu hela, Mfumo wa le tilweni wa Xikwembu a wu ta fuma, kutani Yesu a va Hosi ya wona leyi faneleke. Eku sunguleni, Yesu a a ta fuma “exikarhi ka valala va [yena].” (Pisalema 110:2) Kutani, hi ku ya hi Daniyele 2:44, Mfumo a wu ta “pfotlosa kutani wu herisa” tihulumendhe hinkwato ta vanhu, kutani wona a wu ta tshama hilaha ku nga heriki.

6. “Nkarhi lowu vekiweke wa matiko” wu sungule rini, wu teke nkarhi wo tanihi kwihi naswona wu hele rini?

⁶ Xana “nkarhi lowu vekiweke wa matiko” a wu ta hela rini leswaku Mfumo wa Xikwembu wu sungula ku fuma? Nhlamulo ya kona leyi “[lemeriweke] ku fikela enkarhini wa makumu,” yi katsa matimu ya le Bibeleni. (Daniyele 12:9) Loko ‘nkarhi’ wolowo wu tshinela, Yehovha u teke magoza yo paluxa nhlamulo ya kona eka ntlawa wa swichudeni swa Bibele leswi titsongahataka. Hi ku pfuniwa hi moya wa Xikwembu, swi swi twisisile leswaku “nkarhi lowu vekiweke wa matiko” wu sungule loko Yerusalema wu lovisiwa hi 607 B.C.E. ni leswaku “nkarhi” wolowo a wu lehe ku ringana malembe ya 2 520. Swi hlayele malembe lawa kutani swi kuma leswaku “nkarhi lowu vekiweke wa matiko” a wu ta hela hi lembe ra 1914. Swi tlhele swi xiya leswaku hi 1914 a ku sungula makumu ya mafambiselo lawa ya swilo. Tanihi xichudeni xa Bibele, xana u nga hlamusela hi ku ya hi Matsalwa leswaku lembe ra 1914 ri kumiwa njhani? *

7. Hi wahi matsalwa lama hi pfunaka ku tiva leswaku minkarhi ya nkombo leyi ku vulavuriwaka ha yona ebukwini ya Daniyele yi sungule rini, yi lehe ku fikela kwihi naswona yi hele rini?

⁷ Vumbhoni byin’wana byi kumeka ebukwini ya Daniyele. Tanihi leswi Yehovha a tirhiseke Hosi Nebukadnetsara wa le Babilona leswaku a lovisa Yerusalema eku sunguleni ka “nkarhi lowu vekiweke” hi 607 B.C.E., U tlhele a tirhisa hosi yoleyo ku paluxa leswaku matiko ma ta hambeta ma fuma ku ringana minkarhi ya nkombo yo fanekisela, Xikwembu xi nga ngheneleli. (Ezekiyele 21:26, 27; Daniyele 4:16, 23-25) Xana minkarhi yoleyo ya nkombo yi lehe ku fikela kwihi? Hi ku ya hi Nhlavutelo 11:2, 3, na 12:6, 14, minkarhi  yinharhu na hafu yi lehe masiku ya 1 260. Hikwalaho, minkarhi ya nkombo yi fanele yi lehe ku ringana ni nkarhi wolowo wu andzisiwe kambirhi, kumbe masiku ya 2 520. Xana swi helela kwalaho? E-e, hikuva Yehovha u nyike muprofeta Ezekiyele la hanyeke nkarhi wun’we na Daniyele, ndlela ya ku hlamusela minkarhi yo fanekisela a ku: “Siku rin’we ri yimela lembe rin’we, siku rin’we ri yimela lembe rin’we, hi leswi ndzi ku nyikeke swona.” (Ezekiyele 4:6) Hikwalaho, minkarhi ya nkombo kahle-kahle a yi ta va yi lehe malembe ya 2 520. Loko hi hlayela malembe ya 2 520 ku sukela eka 607 B.C.E. hi nga gimeta hi leswaku minkarhi leyi vekiweke a yi ta hela hi 1914.

‘Nkarhi Wa Makumu’ Wu Tiyisekisiwa

8. I vumbhoni byihi lebyi u nga kombetelaka eka byona lebyi kombisaka leswaku swiyimo swa misava swi nyanyile ku sukela hi 1914?

⁸ Swiendlakalo swa misava ku sukela hi 1914 ku ya emahlweni swi tiyisekisa leswaku nhlamuselo leyi nga laha henhla leyi sekeriweke ematin’wini ya le Bibeleni yi pakanisile. Yesu u vule leswaku “makumu ya mafambiselo ya swilo” a ma ta funghiwa hi tinyimpi, tindlala ni mintungu. (Matewu 24:3-8; Nhlavutelo 6:2-8) Sweswo swi humelerile hakunene ku sukela hi 1914. Muapostola Pawulo u nyikele nhlamuselo leyi engetelekeke, a vula leswaku vanhu a va ta va ni malangutelo lama hambaneke swinene hi vanhu-kulobye. Ndlela leyi a hlamuseleke ku cinca loku hinkwerhu hi ku voneke a yi pakanisile.—2 Timotiya 3:1-5.

9. Xana vanhu va vule yini malunghana ni swiyimo leswi veke kona emisaveni ku sukela hi 1914?

⁹ Xana “xiyimo xa misava leyi” xi cince ngopfu hakunene ku sukela hi 1914? Ebukwini leyi nge The Generation of 1914, Profesa Robert Wohl u ri: “Lava va voneke nyimpi yoleyo ni sweswi va pfumela leswaku hi August 1914 ku hundze misava yin’wana kutani ku sungula yin’wanyana.” Loko a tiyisekisa mhaka leyi, Dok. Jorge A. Costa e Silva, loyi a nga mukongomisi wa rihanyo ra miehleketo eka Vandla ra Rihanyo ra Misava Hinkwayo, u tsarile: “Hi hanya enkarhini lowu ku nga ni ku cinca loku endlekaka hi ku hatlisa swinene, leswi hetelelaka swi hi vangela ku vilela ni ntshikilelo lowukulu lowu nga si tshamaka wu va kona ematin’wini ya vanhu.” Xana u swi xiyile sweswo?

10. Xana Bibele yi hi pfuna njhani ku tiva xivangelo xa ku nyanya ka swiyimo swa misava ku sukela hi 1914?

¹⁰ I mani loyi a vangaka swiyimo swa misava leswi nyanyaka ku biha? Nhlavutelo 12:7-9 yi n’wi hlamusela hi ndlela leyi: “Ku tlhekeka nyimpi etilweni: Mikayele [Yesu Kreste] ni tintsumi ta yena va lwa ni dragona [Sathana Diyavulosi], dragona yona yi lwa yi ri ni tintsumi ta yona kambe a yi hlulanga, naswona ndhawu ya vona a ya ha kumekanga etilweni. Hiloko dragona leyikulu yi lahleriwa ehansi, . . . leyi xisaka misava hinkwayo leyi akiweke.” Kutani Sathana Diyavulosi hi yena a cinisaka vanhu gija, naswona ku hlongoriwa ka yena etilweni hi 1914 swi vule “khombo eka misava ni lwandle, hikuva Diyavulosi u xikele eka n’wina, a hlundzukile swinene, hi ku tiva leswaku u ni nkarhi wo koma.”—Nhlavutelo 12:10, 12.

Ndlela Leyi Xiphemu Xo Hetelela Xi Nga Ta Tlangiwa Ha Yona

11. (a) I maendlelo wahi lawa Sathana a ma tirhisaka leswaku a xisa “misava hinkwayo leyi akiweke”? (b) Xana muapostola Pawulo u yise nyingiso eka matshalatshala wahi yo hlawuleka ya Sathana?

¹¹ Hi ku xiya leswaku u le kusuhi ni ku lovisiwa,  Sathana ku sukela hi 1914 u endla leswi nga ematimbeni yakwe leswaku a xisa “misava hinkwayo leyi akiweke.” Minkarhi hinkwayo Sathana mukanganyisi lonkulu u tirha a tumberile, a veka varhangeri va misava ni vacinci va swilo va va vona vatlangi-nkulu. (2 Timotiya 3:13; 1 Yohane 5:19) Yin’wana ya tipakani takwe i ku xisa vanhu va anakanya leswaku ndlela leyi a lawulaka ha yona yi nga va tisela ku rhula ka ntiyiso. Hakanyingi, vuxisi byakwe byi tirhile hikuva vanhu va tshama va ri ni ntshembo hambileswi ku nga ni vumbhoni byo tala swinene bya leswaku swiyimo swi nyanya ku biha. Muapostola Pawulo u vule ka ha ri emahlweni leswaku loko mafambiselo lawa ya swilo ma ri kusuhi ni ku lovisiwa, ku ta va ni xikombiso lexi xiyekaka xa vuxisi bya Sathana. U tsarile: “Loko va ku: ‘Ku rhula ni nsirhelelo,’ kutani ndzoviso wa xitshuketa wu ta va wela hi xihatla kukotisa xitlhavi xa maxangu eka wansati la tikeke.”—1 Vatesalonika 5:3; Nhlavutelo 16:13.

12. I matshalatshala wahi lama endliweke yo tisa ku rhula enkarhini wa hina?

¹² Emalembeni ya sweswinyana, hakanyingi van’watipolitiki va tirhise xiga lexi nge “ku rhula ni nsirhelelo” loko va hlamusela makungu yo hambana-hambana ya vanhu. Va kale va vula leswaku lembe ra 1986 i Lembe ra Ku Rhula ra Misava Hinkwayo, hambileswi lembe rero ri nga vangiki na ku rhula ka misava hinkwayo. Xana matshalatshala yo tano ya varhangeri va misava ma hetisisa 1 Vatesalonika 5:3 hi ku helela, kumbe, xana Pawulo a a vulavula hi xiendlakalo xo karhi lexi hlamarisaka swinene lexi nga ta tiviwa emisaveni hinkwayo?

13. Loko Pawulo a profeta malunghana ni hungwe ra ku “Ku rhula ni nsirhelelo,” xana u wu fanise na yini ndzoviso lowu a wu ta landzela, naswona hi nga dyondza yini eka leswi?

¹³ Tanihi leswi hi ntolovelo vuprofeta bya le Bibeleni byi twisisiwaka kahle endzhaku ka loko byi hetisekile kumbe loko byi ri karhi byi hetiseka, hi fanele hi rindza hi vona. Kambe, i swa nkoka leswi Pawulo a faniseke ndzoviso wa xitshuketa lowu nga ta landzela hungwe ra ku “Ku rhula ni nsirhelelo,” ni xitlhavi xa ku veleka eka wansati la tikeke. Endzhaku ka tin’hweti leti nga vaka kaye, manana la tikeke u n’wi twa kahle n’wana la kulaka endzeni ka yena. A nga ha kota ku twa mbilu ya n’wana wa yena yi ba kumbe a n’wi twa loko a ri karhi a tshukatshuka embelekweni wakwe. A nga ha tlhela a n’wi raha-raha. Hakanyingi swikombiso swa kona swi ya swi va erivaleni swinene, ku kondza siku rin’wana a va ni xitlhavi lexikulu lexi kombisaka leswaku xiendlakalo lexi a xi rindzeriwile—ku nga ku tswariwa ka n’wana—se xi fikile. Hikwalaho, ku nga khathariseki leswaku ku huwelela loku profetiweke ka “Ku rhula ni nsirhelelo” ku hetisisiwa hi ndlela yihi, ku ta yisa eka xiendlakalo xa xitshuketa lexi vavisaka kambe lexi eku heteleleni xi nga ta tsakisa—ku nga ku herisiwa ka vuhomboloki ni ku sungula ka fambiselo ra misava leyintshwa.

14. Xana swiendlakalo swa le nkarhini lowu taka swi ta tlhandlamana hi ndlela yihi, swi yisa eka vuyelo byihi?

¹⁴ Ndzoviso lowu taka wu ta va wu chavisa eka Vakreste lava tshembekaka lava nga ta va va hlalerile. Xo sungula, tihosi ta misava (xiphemu xa tipolitiki xa nhlengeletano ya Sathana) ti ta hlasela vaseketeri va Babilona Lonkulu (xiphemu xa vukhongeri) kutani ti va lovisa. (Nhlavutelo 17:1, 15-18) Xisweswo, loko swilo swi hundzuka hi ndlela leyi hlamarisaka, mfumo wa Sathana wu ta avana hi le xikarhi, xiphemu xin’wana xi hlasela lexin’wana naswona Sathana a nge vi na matimba ya ku swi sivela sweswo. (Matewu 12:25, 26) Yehovha u ta nghenisa makungu ya ku “endla miehleketo ya [yena]” etimbilwini ta tihosi ta misava, ku nga ku herisa valala va yena va vukhongeri emisaveni. Loko vukhongeri bya mavunwa byi ta va byi lovisiwile, Yesu Kreste u ta kongomisa mavuthu yakwe ya le tilweni leswaku ma ya herisa xin’wana ni xin’wana lexi seleke xa nhlengeletano ya Sathana—lexi fambisanaka ni mabindzu ni tipolitiki. Eku heteleleni, Sathana u ta pfaleriwa. Endzhaku ka sweswo, drama leyi se yi nga ni malembe yi ri eku tlangeni yi ta fika emakumu.—Nhlavutelo 16:14-16; 19:11-21; 20:1-3.

15, 16. Xitsundzuxo lexi nge “nkarhi lowu seleke wu komile” xi fanele xi hi khumba njhani?

¹⁵ Xana swilo leswi hinkwaswo swi ta endleka rini? A hi ri tivi siku ra kona ni nkarhi wa kona. (Matewu 24:36) Hambiswiritano, lexi hi xi tivaka hi leswaku “nkarhi lowu seleke wu komile.” (1 Vakorinto 7:29) Kutani, i swa nkoka leswaku hi wu tirhisa hi vutlhari nkarhi lowu seleke. Njhani? Hilaha muapostola Pawulo a hlamuselaka hakona, hi fanele hi ‘tinyika nkarhi lowunene’ wa swilo swa  nkoka swinene hi tshika ku endla swilo leswi nga riki swa nkoka kutani hi tirhisa siku rin’wana ni rin’wana hi ndlela leyi vuyerisaka. Ha yini? “Hikuva masiku ma hombolokile.” Naswona ‘loko hi twisisa leswi ku rhandza ka Yehovha ku nga swona’ ha hina, a hi nge tlangi hi xinkarhana xa risima lexi seleke.—Vaefesa 5:15-17; 1 Petro 4:1-4.

¹⁶ Leswi hi swi tivaka leswaku mafambiselo hinkwawo ya swilo ya misava leyi ma ta lovisiwa, xana sweswo swi fanele swi hi khumba njhani? Muapostola Petro u hi tsalerile leswaku hi vuyeriwa: “Leswi swilo leswi hinkwaswo swi nga ta n’oka, n’wina mi fanele mi va vanhu va muxaka muni hi tlhelo ra swiendlo swo kwetsima swa ku tikhoma ni swiendlo swa ku tinyiketela loku nga ni vukwembu!” (2 Petro 3:11) Hakunene hi fanele hi va vanhu va muxaka wolowo! Hi ku pfumelelana ni xitsundzuxo xa Petro xa vutlhari, hi fanele hi (1) xiyisisa swinene ku tikhoma ka hina leswaku hi ta tiyiseka leswaku ka kwetsima, hi tlhela hi (2) tiyiseka leswaku swiendlo swa hina swa ku hiseka entirhweni wa Yehovha minkarhi hinkwayo swi kombisa leswaku ha n’wi rhandza swinene.

17. Xana Vakreste lava tshembekaka va fanele va tivonela eka mintlhamu yihi ya Sathana?

¹⁷ Ku rhandza Xikwembu ku ta hi sivela ku rhandza misava leyi ni swilo swa yona leswi yengaka. Hikwalaho ka leswi swi nga ta humelela emafambiselweni ya sweswi ya swilo, hi ta weriwa hi khombo loko hi kokiwa hi vutomi bya misava leyi bya ku rhandza ntsako. Hambileswi hi hanyaka hi tlhela hi tirha emisaveni, hi fanele hi yingisa ndzayo ya vutlhari ya ku nga tirhisi misava leyi hi xitalo. (1 Vakorinto 7:31) Entiyisweni, hi fanele hi endla leswi nga ematimbeni ya hina leswaku hi papalata ku xisiwa hi misava. Misava leyi a yi nge swi koti ku tlhantlha swiphiqo swa yona. Yi ta kuma ndzhuti yi yima. Ha yini hi tiyiseka swinene? Hikuva Rito leri huhuteriweke ra Xikwembu ri vula tano: “Misava ya hundza ni ku navela ka yona, kambe loyi a endlaka ku rhandza ka Xikwembu u tshama hi masiku.”—1 Yohane 2:17.

Leswinene Ngopfu Swa Ha Ta!

18, 19. I ku cinca kwihi loku u ku languteleke emisaveni leyintshwa, naswona ha yini u nga ta ka u nga tisoli hileswi u rindzeke?

¹⁸ Ku nga ri khale Yehovha u ta herisa Sathana ni vaseketeri vakwe. Endzhaku ka sweswo, Xikwembu xi ta katekisa vanhu vo tshembeka lava poneke makumu ya mafambiselo lawa kutani va sungula ku kondletela “swiyimo” leswintshwa leswi nga ta tshama hilaha ku nga heriki. Nyimpi a yi nge he onhi misava; Xikwembu xi ta “herisa tinyimpi ku ya fika emakumu ya misava.” (Pisalema 46:9) Ematshan’weni ya leswaku ku kayivela swakudya, “ku ta va ni mavele yo tala emisaveni; ma ta khapakhapa.” (Pisalema 72:16) Makhotso, switichi swa maphorisa, mavabyi lama tluletiwaka hi vuxaka bya rimbewu, vaxavisi va swidzidzirisi, tihuvo to dlaya vukati, vusweti kun’we ni vutherorisi a swi nge he vi kona.—Pisalema 37:29; Esaya 33:24; Nhlavutelo 21:3-5.

¹⁹ Masirha ma ta sala ma nga ha ri na nchumu, naswona vanhu va tibiliyoni lava pfuxiweke—ku nga vatlangi lava engetelekeke—va ta humelela exitejini xa laha misaveni. Ku ta va ni ntsako lowukulu loko xitukulwana xin’wana xi tlhela xi hlanganisiwa ni xin’wana ni loko vanhu lava rhandzanaka lava hambaneke khale va angarhana hi ndlela ya rirhandzu! Eku heteleleni, un’wana ni un’wana la hanyaka u ta gandzela Yehovha. (Nhlavutelo 5:13) Loko se ntirho wo hundzula swilo wu herile, misava hinkwayo yi ta va paradeyisi. Xana u ta titwa njhani loko u ri karhi u hlalela xivono lexi? A swi kanakanisi leswaku u ta susumeteleka ku vula u ku, ‘I khale ndzi xi rindzerile xivono lexi, kambe a ndzi tisoli!’

[Tinhlamuselo ta le hansi]

A Wu Ta Hlamurisa Ku Yini?

• Marito ya muapostola Pawulo lama nge “xiyimo xa misava leyi xa hundzuka” ma tikombe ma ri ntiyiso hi ndlela yihi enkarhini wa hina?

• Xana matimu ya le Bibeleni ma ku hlamusela njhani ku hela ka “nkarhi lowu vekiweke wa matiko”?

• Xana swiyimo leswi cincaka swa misava swi tiyisekisa njhani leswaku lembe ra 1914 ri funghe ku sungula ka ‘nkarhi wa makumu’?

• Mhaka ya leswaku “nkarhi lowu seleke wu komile” yi fanele yi hi khumba njhani?

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 20]

Eku heteleleni—xihundla xi paluxiwile!