Ku Kombela Ku Rivaleriwa I Xilotlelo Xo Endla Ku Rhula

“KU KOMBELA ku rivaleriwa ka pfuna swinene. Ku tlhantlha swiphiqo handle ka madzolonga, ku endla leswaku tihulumendhe ti swi xiya leswaku vaaka-tiko va xaniseka naswona ku tlhela ku endla leswaku vanhu va va ni vuxaka lebyinene.” Marito wolawo ma tsariwe hi Deborah Tannen, mutsari wa tibuku leti rhandziwaka ngopfu tlhelo mutivi wa tindzimi wa le Yunivhesiti ya Georgetown le Washington, D.C.

Bibele yi tiyisekisa leswaku ku kombela ku rivaleriwa swi huma embilwini hakanyingi swi pfuna ku lulamisa vuxaka lebyi onhiweke. Hi xikombiso, eka xifaniso xa Yesu xa n’wana wa vusopfa, loko n’wana loyi a tlhelele ekaya kutani a kombela ku rivaleriwa hi mbilu ya yena hinkwayo, tata wa yena a a tiyimisele ku tlhela a n’wi amukela ekaya ni ku n’wi endlela leswi engetelekeke. (Luka 15:17-24) Ina, munhu u fanele a tshika ku tikukumuxa kutani a kombela ku rivaleriwa. Entiyisweni, vanhu lava titsongahataka hakunene, a swi va tikeli ku kombela ku rivaleriwa.

Leswi Ku Kombela Ku Rivaleriwa Swi Pfunaka Ha Swona

Abigayele, wansati wo tlhariha wa le Israyele wa khale, u hi vekele xikombiso xa leswi ku kombela ku rivaleriwa swi pfunaka ha swona, hambileswi a a kombela ku rivaleriwa hikwalaho ka xidyoho lexi endliweke hi nuna wakwe. Loko a ha tshama emananga, Davhida, loyi endzhakunyana a veke hosi ya Israyele, swin’we ni vavanuna va yena va sirhelele ntlhambi wa Nabali, nuna wa Abigayele. Kambe, loko vavanuna va Davhida va kombela xinkwa ni mati, Nabali u va tsonile a tlhela a va rhukana. Leswi swi hlundzukise Davhida kutani a rhangela vavanuna va kwalomu ka 400 leswaku va ya hlasela Nabali ni ndyangu wakwe. Loko Abigayele a twa timhaka leti, u ye a ya hlangana na  Davhida. Loko a n’wi vona, a wela emilengeni ya yena hi xikandza. Kutani a ku: “Oho hosi yanga, xihoxo a xi ve ehenhla ka mina; ndza ku kombela, hlonga ra wena ra xisati a ri vulavule etindleveni ta wena, u yingisa marito ya hlonga ra wena ra xisati.” Kutani Abigayele a hlamusela xiyimo a tlhela a nyika Davhida nyiko ya swakudya ni mati. Kutani a ku: “Tlhandlukela endlwini ya wena hi ku rhula. Waswivo, ndzi yingise rito ra wena leswaku ndzi ku ehleketela.”—1 Samuwele 25:2-35.

Ku titsongahata ka Abigayele swin’we ni ku kombela ka yena ku rivaleriwa hikwalaho ka tihanyi leti endliweke hi nuna wakwe swi ponise ndyangu wa yena. Davhida u tlhele a n’wi nkhensa hi ku va a n’wi sivele ku va ni nandzu wa ngati. Hambileswi a ku nga ri Abigayele loyi a khomeke Davhida ni vavanuna vakwe hi ndlela yo biha, u tirhwexe nandzu wa ndyangu wakwe kutani a ya endla ku rhula na Davhida.

Xikombiso xa un’wana loyi a a tiva nkarhi wo kombela ku rivaleriwa i xa muapostola Pawulo. U tshame a boheka ku ya tilwela emahlweni ka Sanedri, ku nga huvo leyi tlakukeke ya Vayuda. Hi ku hlundzukisiwa hi marito lawa a ma ri ntiyiso ya Pawulo, muprista lonkulu Ananiya u lerise lava a va yime ekusuhi na Pawulo leswaku va n’wi ba nomu lowu. Hiloko Pawulo a ku eka yena: “Xikwembu xi ta ku ba, wena khumbi leri chuchutiweke. Xana u tshama ehansi leswaku u ndzi avanyisa hi ku landza Nawu, kutani hi nkarhi lowu fanaka u tlula Nawu, u lerisa leswaku ndzi biwa?” Loko vanhu lava a va ri kwalaho va sole Pawulo hileswaku u rhuketele muprista lonkulu, muapostola u pfumele xihoxo xa yena xikan’we-kan’we, a ku: “Vamakwerhu, a ndzi nga swi tivi leswaku i muprista lonkulu. Hikuva ku tsariwile, ‘U nga tshuki u vulavula swo biha hi mufumi wa vanhu va ka n’wina.’”—Mintirho 23:1-5.

Leswi Pawulo a swi vuleke—leswaku loyi a vekiweke ku avanyisa a nga fanelanga a va ni madzolonga—a swi ri ntiyiso. Nilokoswiritano, u kombele ku rivaleriwa hileswi a hlamuleke muprista lonkulu hi ndlela leyi a yi tekiwa yi ri ku delela kambe a nga swi tivi leswaku i muprista. * Ku kombela ku rivaleriwa ka Pawulo ku pfule ndlela ya leswaku Sanedri yi yingisa leswi a a lava ku swi vula. Leswi Pawulo a a wu xiya njhekanjhekisano lowu a wu ri kona exikarhi ka swirho swa huvo, u swi byele leswaku a a tengisiwa hikwalaho ka ku pfumela ka yena eku pfuxiweni ka vafi. Hikwalaho, ku ve ni mholovo, kambe Vafarisi va yime na Pawulo.—Mintirho 23:6-10.

Hi nga dyondza yini eka swikombiso leswimbirhi swa le Bibeleni? Eka swikombiso haswimbirhi, ku tisola ka xiviri ku endle leswaku va ya emahlweni va vulavula. Hikwalaho, ku kombela ku rivaleriwa ku nga hi pfuna leswaku hi endla ku rhula. Ina, ku pfumela swihoxo swa hina ni ku kombela ku rivaleriwa hikwalaho ka leswi onhiweke swi nga endla leswaku ku va ni mabulo lama akaka.

‘Kambe A Ndzi Dyohanga Nchumu’

Loko hi kuma leswaku munhu un’wana u hlundzukisiwe hi leswi hi swi vuleke kumbe hi swi endleke, hi nga ha anakanya leswaku munhu yoloye a nga anakanyeli kumbe u tlhaveka hi ku  hatlisa. Kambe, Yesu Kreste u tsundzuxe vadyondzisiwa vakwe, a ku: “Hikwalaho, loko u tisa nyiko ya wena ealitarini kutani u tsundzuka kwalaho leswaku ku ni mhaka leyi makwenu a ku hehlaka ha yona, siya nyiko ya wena kwalaho mahlweni ka alitari, u famba; u rhanga u ya endla ku rhula ni makwenu, kutani loko u vuya, u nyikela nyiko ya wena.”—Matewu 5:23, 24.

Hi xikombiso, makwerhu a nga ha vona onge u n’wi dyoherile. Exiyin’weni xo tano, Yesu u vula leswaku u fanele u ya “endla ku rhula ni makwenu,” hambi u titwa u n’wi dyoherile kumbe u titwa u nga n’wi dyohelanga. Hi ku ya hi ndzimana ya Xigriki, rito leri Yesu a ri tirhiseke laha ‘ri vula ku lulamisa timhaka mi ri vambirhi endzhaku ko dyohelana.’ (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) Kunene, loko vanhu vambirhi va nga twanani, havambirhi va nga ha va va hoxile, tanihi leswi va nga hetisekangiki naswona va dyohaka. Leswi hi ntolovelo swi lava ku lulamisa timhaka mi ri vambirhi.

A hi swa nkoka leswaku i mani la nga dyohangiki ni leswaku i mani la dyoheke, kambe xa nkoka hileswaku i mani la nga ta rhanga a ya endla ku rhula. Loko muapostola Pawulo a xiye leswaku Vakreste va le Korinto a va yisa malandza-kulobye ya Xikwembu etihubyeni ta misava, hikwalaho ko holovisiwa hi timali, u va tsundzuxe a ku: “Ku ri na sweswo, ha yini mi nga pfumeli ku hoxeriwa? Naswona ha yini mi nga pfumeli ku dyeleriwa?” (1 Vakorinto 6:7) Hambileswi Pawulo a vuleke leswi leswaku a tshikisa Vakreste-kulobye ku yisana etihubyeni ta misava, nsinya wa nawu wa kona wu le rivaleni: Ku rhula exikarhi ka vapfumeri-kulobye i ka nkoka swinene ku ri na ku kombisa leswaku i mani la nga hoxangiki ni leswaku i mani la hoxeke. Ku tshama hi ri karhi hi tsundzuka nsinya lowu wa nawu swi endla leswaku swi olova ku kombela ku rivaleriwa eka xihoxo lexi un’wana a anakanyaka leswaku hi xi endlile.

U Fanele U Kombela Hi Mbilu Hinkwayo

Kambe, vanhu van’wana va ma hundzeleta marito ya ku kombela ku rivaleriwa. Hi xikombiso, le Japani, rito sumimasen, ku nga rito leri tirhisiwaka loko ku komberiwa ndzivalelo, ri tirhisiwa ku tlula mpimo. Ri nga ha tirhisiwa ku kombisa ku nkhensa, ku kombisa ku khomiwa hi tingana hi leswi u tsandzekeke ku endla leswinene endzhaku ka loko u kombisiwe musa. Leswi ri tirhisiwaka swinene, van’wana va nga ha vona onge se ra hundzeletiwa naswona va nga ha tivutisa loko lava va ri tirhisaka va susumetiwa hi mbilu ya vona. Tindlela to hambana ta ku kombela ku rivaleriwa ti nga ha va ti tirhisiwa swinene ni le ka mindhavuko yin’wana.

Eka ririmi rihi na rihi, i swa nkoka ku kombela ku rivaleriwa hi mbilu hinkwayo. Rito ra wena ni leswi u swi vulaka swi fanele swi kombisa leswaku wa tisola hakunene. Yesu Kreste u dyondzise vadyondzisiwa va yena eDyondzweni ya le Ntshaveni a ku: “Kambe ntsena Ina wa n’wina a a ve Ina, E-e wa n’wina a va E-e; hikuva leswi tlulaka leswi swi huma eka lowo homboloka.” (Matewu 5:37) Loko u kombela ku rivaleriwa, swi endle hi mbilu hinkwayo! Hi xikombiso: Wanuna un’wana loyi a a yime elayinini ehofisini yo tsarisa eka yona erivaleni ra swihaha-mpfhuka, u kombele ku rivaleriwa loko putumendhe ya yena yi be wansati loyi a yime emahlweni ka yena. Endzhakunyana loko layini yi ri karhi yi famba putumendhe yi tlhele yi ba wansati luya. Wanuna loyi u tlhele a kombela ku rivaleriwa. Loko yi tlhela yi n’wi ba, munhu loyi a a famba ni wansati yoloye u n’wi byele leswaku loko a a tisola hakunene, a a fanele a tiyiseka leswaku putumendhe liya a ya ha n’wi bi wansati luya. Ina, ku kombela ku rivaleriwa loku humaka embilwini ku fanele ku fambisana ni ku tiyimisela leswaku u nga ha xi phindhi xihoxo lexi u xi endleke.

Loko hi kombela ku rivaleriwa hi mbilu hinkwayo hi ta pfumela xihoxo xa hina, ivi hi kombela ku rivaleriwa ni ku endla matshalatshala yo lulamisa laha hi onheke kona. Hilaha ku fanaka, loyi a dyoheriweke u fanele a n’wi rivalela hi mbilu hinkwayo mudyohi loyi a hundzukeke. (Matewu 18:21, 22; Marka 11:25; Vaefesa 4:32; Vakolosa 3:13) Leswi vanhu lava havambirhi va nga hetisekangiki, a swi nge olovi minkarhi hinkwayo ku endla ku rhula. Hambiswiritano, ku kombela ku rivaleriwa swi pfuna swinene eku endleni ka ku rhula.

Nkarhi Lowu Swi Nga Faneliki Ku Kombela Ku Rivaleriwa

Hambileswi marito yo tisola ma chavelelaka ni ku tisa ku rhula, munhu wo tlhariha u papalata ku  tirhisa marito yo tano loko swi nga fanelanga leswaku a ma vula. Hi xikombiso, a hi nge mhaka ya kona yi katsa ku tshembeka eka Xikwembu. Loko Yesu Kreste a ri laha misaveni, “u titsongahatile kutani a yingisa ku ya fika eku feni, ina, rifu emhandzini ya nxaniso.” (Vafilipiya 2:8) Hambiswiritano, a nga kombelanga ku rivaleriwa hikwalaho ka leswi a a pfumela swona, leswaku a hunguta ku xaniseka ka yena. Naswona Yesu a nga kombelanga ku rivaleriwa loko muprista lonkulu a te: “Hi Xikwembu lexi hanyaka ndza ku hlambanyisa leswaku u hi byela loko u ri Kreste N’wana wa Xikwembu!” Ematshan’weni yo kombela ku rivaleriwa hikwalaho ka vutoya, Yesu u hlamule hi xivindzi a ku: “Wena hi wexe u swi vurile. Kambe ndzi ri eka n’wina, Ku sukela sweswi mi ta vona N’wana wa munhu a tshame evokweni ra xinene ra matimba naswona a ta hi mapapa ya tilo.” (Matewu 26:63, 64) Yesu a nga kalanga a anakanya hi ku tshika ku tshembeka eka Tata wa yena, Yehovha Xikwembu, leswaku a ta hlayisa ku rhula ni muprista lonkulu.

Vakreste va xixima va tlhela va fundzha vanhu lava nga ni vulawuri. Hambiswiritano, a va boheki ku kombela ku rivaleriwa hi leswi va yingisaka Xikwembu na hikwalaho ko rhandza vamakwavo.—Matewu 28:19, 20; Varhoma 13:5-7.

A Ku Na Xihinga Eku Tiseni Ka Ku Rhula

Namuntlha, hi endla swihoxo hileswi hi tswariweke hi nga hetisekanga naswona hi ri ni xidyoho lexi hi xi kumeke eka kokwa wa hina Adamu. (Varhoma 5:12; 1 Yohane 1:10) Vudyoho bya Adamu byi vangiwe hi ku xandzukela ka yena Muvumbi. Kambe, eku sunguleni Adamu na Evha a va hetisekile va nga ri na xidyoho, naswona Xikwembu xi tshembisa ku tlhela xi endla vanhu va hetiseka. Xi ta herisa xidyoho ni vuyelo bya xona hinkwabyo.—1 Vakorinto 15:56, 57.

Anakanya leswi sweswo swi nga ta vula swona! Eka ndzayo ya yena malunghana ni ku tirhisa ririmi, Yakobo makwavo wa Yesu u te: “Loko mani na mani a nga va khunguvanyisi van’wana hi rito, loyi i munhu la hetisekeke, la kotaka ku lawula ni miri wakwe hinkwawo.” (Yakobo 3:2) Munhu la hetisekeke a nga lawula ririmi ra yena leswaku a nga boheki ku kombela ku rivaleriwa hikwalaho ko vula swilo leswi hoxeke. U ‘kota ku lawula miri wa yena hinkwawo.’ Swi ta tsakisa hakunene loko hi ta va se hi hetisekile! Kutani, a ku nge he vi na swihinga swa ku rhula exikarhi ka vanhu. Kambe, ku kombela ku rivaleriwa hi mbilu hinkwayo na hi ndlela leyi faneleke hikwalaho ka xihoxo lexi hi xi endleke swi ta hi pfuna swinene eku endleni ka ku rhula.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

Hi nga dyondza yini eka xikombiso xa Pawulo?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Loko hinkwerhu se hi hetisekile, a ku nge he vi na swihinga eku tiseni ka ku rhula