Vutshembeki Byi Kongomisa Lavo Lulama

BIBELE yi ri: “Munhu la velekiweke hi wansati, u hanya nkarhi wo koma naswona u taleriwe hi ku karhateka.” (Yobo 14:1) Xitlhavi ni ku xaniseka swi vonaka swi tolovelekile evuton’wini bya vanhu. Phela, siku ni siku munhu a nga ha vilerisiwa hi swilo swo tala ni ku pfilunganyeka! I yini lexi nga ta hi kongomisa hi ndlela leyi humelelaka eka swiyimo leswo tika ni ku hi pfuna leswaku hi tshama hi tengile emahlweni ka Xikwembu?

Anakanya hi xikombiso xa wanuna la fumeke la vuriwaka Yobo, loyi a hanyeke kwalomu ka malembe ya 3 500 lama hundzeke etikweni leri sweswi ri vuriwaka Arabiya. Vona makhombo lawa Sathana a hlaseleke wanuna loyi la chavaka Xikwembu ha wona! U feriwe hi swifuwo swakwe hinkwaswo swin’we ni vana vakwe lava a va rhandzaka. Endzhakunyana ka sweswo, Sathana u hlasele Yobo hi marhumba lama nga ni khombo ku sukela ethavathaveni ku ya enkondzweni. (Yobo tindzima 1, 2) Yobo a a nga swi tivi leswaku ha yini a weriwa hi swilo leswo biha. Kambe, “Yobo a nga dyohanga hi nomu wakwe.” (Yobo 2:10) U te: “Ndzi nga ka ndzi nga tshiki vutshembeki bya mina kukondza ndzi timeka!” (Yobo 27:5) Ina, vutshembeki bya Yobo byi n’wi kongomisile emiringweni ya yena.

Vutshembeki byi hlamuseriwa byi ri mahanyelo lamanene naswona byi katsa ku va la pfumalaka xisandzu emahlweni ka Xikwembu. Kambe, a byi vuli swona leswaku vanhu lava nga hetisekangiki a va dyohi eku vulavuleni ka vona na hi swiendlo, naswona a va nge yi fikeleli hi ku hetiseka mimpimanyeto ya Xikwembu. Ku ri na sweswo, vutshembeki bya vanhu byi vula ku tinyiketela hi mbilu hinkwayo eka Yehovha ni le ku endleni ka ku rhandza ka yena ni le ka xikongomelo xa yena. Ku tinyiketela ko tano ka vukwembu ku kongomisa lavo lulama ehansi ka swiyimo hinkwaswo minkarhi hinkwayo. Xiphemu xo sungula xa buku ya Bibele ya Swivuriso ndzima ya 11, xi kombisa ndlela leyi vutshembeki bya hina byi nga hi kongomisaka ha yona eka swiyimo swo hambana-hambana evuton’wini ni ku hi tiyisekisa hi mikateko leyi hi nga ta yi kuma. Kutani, a hi swi kambisiseni hi nkhinkhi leswi tsariweke kona.

Vutshembeki Byi Endla Leswaku Munhu A Tshembeka eBindzwini

Loko a kandziyisa nsinya wa nawu wa vutshembeki, Hosi Solomoni wa le Israyele wa khale, u tsale hi ndlela yo tlhokovetsela ematshan’weni yo tirhisa marito lama tolovelekeke, a ku: “Swikalo leswi kanganyisaka i nchumu lowu nyenyetsaka eka Yehovha, kambe xipimo xa ribye lexi hetisekeke xa n’wi tsakisa.” (Swivuriso 11:1) Xiga lexi xi humelela ro sungula etindhawini ta mune ebukwini ya Swivuriso laha ku tirhisiwaka swikalo ni swipimo loko ku kombisiwa leswaku Yehovha u lava leswaku vagandzeri vakwe va tshembeka emabindzwini.—Swivuriso 16:11; 20:10, 23.

 Ku humelela ka lava tirhisaka swikalo leswi kanganyisaka—kumbe ku nga tshembeki—ku nga ha yenga. Xana hi fanele hi fularhela minkongomiso ya Xikwembu ya leswinene ni leswo biha hi ku va hi nga tshembeki ebindzwini? Loko hi kongomisiwa hi vutshembeki a hi nge swi endli sweswo. Hi papalata ku nga tshembeki hikuva xipimo xa ribye lexi hetisekeke, mpimo lowu kongomeke, lowu fanekiselaka ku tshembeka, wu tsakisa Yehovha.

“Vutlhari Byi Ni Lava Va Titsongahataka”

Hosi Solomoni u ye emahlweni a ku: “Xana ku tikukumuxa ku fikile? Kutani tingana ti ta fika; kambe vutlhari byi ni lava va titsongahataka.” (Swivuriso 11:2) Ku tikukumuxa—hambi i manyunyu, ku nga yingisi kumbe mavondzo—ku tisa xisandzu. Hi hala tlhelo, hi ta va hi tlharihile loko hi titsongahata hi xiya leswaku ku ni laha hi tsandzekaka kona. Hakunene swikombiso swa le Matsalweni swi wu kombisa kahle ntiyiso wa xivuriso lexi!

Kora, Mulevhi loyi a nga ni mavondzo u rhangele ntshungu lowu xandzukeke leswaku wu lwisana ni vulawuri bya malandza lama vekiweke hi Yehovha, ku nga Muxe na Aroni. Xana byi ve byihi vuyelo bya xiendlo xexo xa ku tikukumuxa? ‘Misava yi pfule nomu wa yona yi mita’ van’wana va vaxandzuki, kasi van’wana ku katsa na Kora va lovisiwe hi ndzilo. (Tinhlayo 16:1-3, 16-35; 26:10; Deteronoma 11:6) A swi khomisa tingana swonghasi! Nakambe anakanya hi Uzza, loyi hikwalaho ka ku tikukumuxa a tshambuluteke voko a khoma areka ya ntwanano leswaku yi nga wi. U fele kwalaho. (2 Samuwele 6:3-8) Vona ndlela leyi swi nga swa nkoka ha yona ku va hi papalata ku tikukumuxa!

Munhu la titsongahataka a nga tsongahatiwi hambi loko a endla swihoxo. Hambileswi Yobo a a ri xikombiso lexinene hi tindlela to tala, na yena a a nga hetisekanga. Miringo ya yena yi paluxe ku tsana lokukulu eka ndlela leyi a anakanya ha yona. Loko a tiyimelela eka vahehli va yena, Yobo u sungule ku va ni langutelo leri nga ringaniseriwangiki. U kale a vula leswaku a lulame ngopfu ku tlula Xikwembu. (Yobo 35:2, 3) Xana Yehovha u yi lulamise njhani mianakanyo ya Yobo?

Loko a vulavula hi misava, lwandle, matilo lama nga ni tinyeleti, swiharhi swin’wana ni swivumbiwa swin’wana swo hlamarisa, Yehovha u dyondzise Yobo leswaku munhu a nga nyawuli loko a pimanisiwa ni vukulu bya Xikwembu. (Yobo, tindzima 38-41) Yehovha a nga kalanga a vula xivangelo xa ku xaniseka ka Yobo. A a nga boheki. Yobo a a titsongahata. Hi ku titsongahata u ku xiyile ku hambana lokukulu exikarhi ka yena ni Xikwembu, exikarhi ka ku nga hetiseki kakwe ni ku tsana ka yena ni ku lulama ni matimba ya Yehovha. U te: “Ndzi tlhentlhela endzhaku, ndza hundzuka entshurini ni le nkumeni.” (Yobo 42:6) Vutshembeki bya Yobo byi n’wi susumetele leswaku a amukela xitsundzuxo hi ku swi rhandza. Ku vuriwa yini hi hina? Xana hi nga amukela ndzayo kumbe xitsundzuxo hi ku swi rhandza loko xi laveka, hi ri karhi hi kongomisiwa hi vutshembeki?

Muxe na yena a a titsongahata. Loko a karharisiwe hi ku tlhantlha swiphiqo swa van’wana, mukon’wana wa yena Yetro, u n’wi nyike ntlhantlho lowunene: Ku avelana vutihlamuleri ni vavanuna van’wana lava fanelekaka. Leswi a swi voneke leswaku u karhele, Muxe u xi amukele hi vutlhari xiringanyeto xexo. (Eksoda 18:17-26; Tinhlayo 12:3) Wanuna la titsongahataka a nga ali ku nyika van’wana vulawuri, naswona a nga chavi leswaku kumbe a nga lahlekeriwa hi vulawuri loko a avelana vutihlamuleri lebyi faneleke ni vavanuna van’wana lava fanelekaka. (Tinhlayo 11:16, 17,  26-29) Ematshan’weni ya sweswo u tshama a lunghekele ku va pfuna leswaku va endla nhluvuko hi tlhelo ra moya. (1 Timotiya 4:15) Xana a swi fanelanga swi va tano ni le ka hina?

‘Ndlela Ya Loyi A Pfumalaka Xisandzu Yi Lulamile’

Loko a xiya leswaku a hi minkarhi hinkwayo vutshembeki byi sirhelelaka lavo lulama ekhombyeni, Solomoni u te: “Vutshembeki bya lavo lulama hi byona byi va kongomisaka, kambe vukanganyisi bya lava va xengaka byi ta va tekela swilo swa vona.” (Swivuriso 11:3) Kunene, vutshembeki byi kongomisa lavo lulama leswaku va endla leswi nga swinene ematihlweni ya Xikwembu, hambiloko va ri ehansi ka swiyimo swo tika naswona eku heteleleni swa va vuyerisa. Yobo u arile ku fularhela vutshembeki byakwe naswona Yehovha u “[katekise] makumu ya Yobo ku tlula masungulo yakwe.” (Yobo 42:12) Lava va kanganyisaka va nga ha tiendla vo antswa hi van’wana naswona va nga ha vonaka va humelela swa xinkarhana. Kambe, eku heteleleni vukanganyisi bya vona byi ta vuya hi vona.

Hosi yo tlhariha yi ri: “Swilo swa nkoka a swi nge pfuni nchumu hi siku ra ku hlundzuka, kambe ku lulama hi kona ku nga ta kutsula eku feni.” (Swivuriso 11:4) Vona ndlela leyi ku nga vuphukuphuku ha yona ku va hlonga ro lava swilo leswi vonakaka kambe u honisa dyondzo ya munhu hi xiyexe, xikhongelo, ku ya eminhlanganweni ni ku ya ensin’wini—ku nga yona mintirho leyi kurisaka rirhandzu ra hina eka Xikwembu ni ku tiyisa ku tinyiketela ka hina eka xona! A ku na rifuwo leri nga ta hi ponisa eka nhlomulo lowukulu lowu nga le ndleleni. (Matewu 24:21) Ku lulama hi kona ntsena ku nga ta ponisa lavanene. (Nhlavutelo 7:9, 14) Hikwalaho, hi ta va hi tlharihile loko hi yingisa xikhongotelo xa Sofaniya lexi nge: “Siku ra ku hlundzuka ka Yehovha ri nga si mi fikela, lavani Yehovha, n’wina hinkwenu lavo rhula va misava, n’wina lava mi hanyeke hi ku landza xiboho xa Yena xa vuavanyisi. Lavani ku lulama, lavani ku rhula.” (Sofaniya 2:2, 3) Sweswi, a hi swi endleni pakani ya hina ku ‘xixima Yehovha hi swilo swa hina swa nkoka.’—Swivuriso 3:9.

Loko a ya emahlweni a kandziyisa ku lava ku lulama, Solomoni u kombisa vuyelo byo hambana bya lava pfumalaka xisandzu ni bya lavo biha, a ku: “Ku lulama ka loyi a pfumalaka xisandzu hi kona loku nga ta endla ndlela yakwe yi lulama, kambe lowo homboloka u ta wa hi ku homboloka kakwe. Ku tshembeka ka lava va nga vanene hi kona ku nga ta va kutsula, kambe lava va xengaka va ta khomiwa hi ku navela ka vona. Loko munhu wo homboloka a fa, ntshembo wakwe wa hela; hambi ku ri ku langutela loku nga ni matimba ku herile. Lowo lulama hi loyi a ponisiweke emaxangwini, naswona lowo homboloka wa ta ematshan’weni yakwe.” (Swivuriso 11:5-8) La pfumalaka xisandzu a nga hambukisiwi etindleleni ta yena kumbe ku phasiwa hi swiendlo swakwe. Ndlela ya yena yi lulamile. Eku heteleleni lavo lulama va ta kutsuriwa enhlomulweni. Lavo biha va nga ha vonaka va ri ni matimba, kambe a va nge kutsuriwi.

“Muti Wu Tala Hi Ntsako”

Vutshembeki bya lavo lulama ni vuhomboloki bya lavo biha na byona byi khumba vanhu van’wana. Hosi ya Israyele yi ri: “Loyi a nga mugwinehi u lovisa munhu-kulobye hi nomu wakwe, kambe lavo lulama va ponisiwa hi ku lulama.” (Swivuriso 11:9) I mani loyi a nga alaka leswaku ku lumbeta, rihlevo ro biha, mavulavulelo ya nhlambha, ni ku phyaphyarha ku ni khombo eka van’wana? Hi hala tlhelo, ririmi ra lowo lulama ri tengile, ri hlutekile naswona ra anakanyela. Vutivi bya n’wi ponisa hikuva ku tshembeka kakwe ku n’wi pfuna ku kuma tinhlamuselo leti swi vekaka erivaleni leswaku vahehli vakwe va n’wi hembela.

Hosi yi ya emahlweni yi ku: “Muti wu tala hi ntsako hikwalaho ka vunene bya lavo lulama, kambe loko lavo biha va fa ku va ni ku huwelela ka ku tsaka.” (Swivuriso 11:10) Hi ntolovelo lavo lulama va rhandzeka, naswona va endla vaakelani va titwa  va tsakile. A nga kona loyi a rhandzaka “lavo biha.” Loko lavo biha va fa, hakanyingi vanhu a va va rileli. Kunene a ku nge vi na nhlomulo loko Yehovha ‘a dlaya lavo homboloka laha misaveni ni vaxengi a va tsuvula eka yona.’ (Swivuriso 2:21, 22) Ematshan’weni ya sweswo, ku ta va ni ntsako hikuva va ta va va susiwile emisaveni. Kambe ku vuriwa yini hi hina? Hi endla kahle loko hi kambisisa leswaku ndlela leyi hi hanyaka ha yona yi nyika van’wana ntsako.

“Muti Wa Tlakusiwa”

Ku tlula kwalaho, loko a komba ku hambana exikarhi ka lavo lulama ni lavo homboloka emutini, Solomoni u ri: “Muti wa tlakusiwa hikwalaho ka nkateko wa lavo lulama, kambe wa hirimuxiwa hikwalaho ka nomu wa lavo homboloka.”—Swivuriso 11:11.

Vanhu va le mutini lava fambaka hi ndlela yo lulama va endla leswaku ku va ni ku rhula ni vuhlayiseki naswona va aka vanhu van’wana. Xisweswo, muti wa tlakusiwa—wa nyuka. Lava nga ni rihlevo ro biha, lava tlhavaka ni ku vula swilo swo biha, va pfuxa timholovo, ni ku herisa ntsako, vun’we ni ku vanga hasahasa. Leswi swi va tano ngopfu-ngopfu loko vanhu lava va ri ni nkucetelo swinene. Muti wo tano wu va ni mpfilumpfilu ni vukanganyisi naswona mahanyelo kumbexana ni ikhonomi swa hohloka.

Nsinya wa nawu lowu tsariweke eka Swivuriso 11:11 wu tirha hi ndlela leyi fanaka eka vanhu va Yehovha loko va ri karhi va hanyisana ni van’wana emavandlheni ya ka vona lama fanaka ni muti. Evandlheni leri vanhu va moya lavo lulama va kongomisiwaka hi vutshembeki bya vona, ku va ni nkucetelo lowunene, naswona va va ntlawa wa vanhu lava nga ni ntsako, lava gingiritekaka ni ku pfuna van’wana va tlhela va yisa ku dzuneka eka Xikwembu. Yehovha u katekisa vandlha ra vona, naswona ra nyuka hi tlhelo ra moya. Nkarhi wun’wana vanhu va nga ri vangani lava n’unun’utaka, ni lava nga enerisekiki, lava xopaxopaka ni ku vulavula ku biha hi ndlela leyi swilo swi endliwaka ha yona, va fana ni “rimitsu ra vuxungu” leri nga ha navaka kutani ri chela ni van’wana vuxungu. (Vaheveru 12:15) Hakanyingi vanhu vo tano va lava ku lawula ngopfu naswona va tilavela xikhundlha. Va sungula mavari-vari ya leswaku a ku na vululami, ku ni xihlawuhlawu kumbe swin’wana swo tano evandlheni kumbe eka vakulu. Hakunene milomu ya vona yi nga vanga ku avana evandlheni. A hi fanelenga hi swi yingisa leswi va swi vulaka kambe hi fanele hi lwela ku va vanhu va moya lava endlaka leswaku ku va ni ku rhula ni vun’we evandlheni.

Solomoni u hambeta a ku: “Loyi a nga ni mbilu yo hunguka u langutele munhu-kulobye ehansi, kambe munhu wa ku twisisa lokukulu u tshama a miyerile. Loyi a famba-fambaka a lumbeta hi yena la funungulaka xihundla, kambe loyi a tshembekeke emoyeni u funengeta mhaka.”—Swivuriso 11:12, 13.

Vona ndlela leyi munhu loyi a nga riki na ku twisisa kumbe “loyi a nga ni mbilu yo hunguka” a vangaka khombo ha yona! U hambeta a phyaphyarha ku fikela laha a hlevaka hi ndlela yo biha kumbe a rhuketela. Vakulu va fanele va hatlisa va herisa nkucetelo wolowo wo biha. Ku hambana ni “loyi a nga ni mbilu yo hunguka,” munhu la nga ni ku twisisa wa wu tiva nkarhi wo miyela. Ematshan’weni yo funungula xihundla, u funengeta mhaka. Hi ku tiva leswaku ririmi leri nga lawuriwiki ri nga vanga khombo ngopfu, munhu la nga ni ku twisisa wa ‘tshembeka emoyeni.’ Wa tshembeka eka vapfumeri-kulobye naswona a nga boxi timhaka ta xihundla leti nga ha va hoxaka ekhombyeni. Mawaku ndlela leyi vahlayisi volavo va vutshembeki va nga nkateko ha yona evandlheni!

Leswaku a hi pfuna hi famba endleleni ya lava nga riki na xisandzu, Yehovha u hi nyika ndzalo ya swakudya swa moya leswi lunghiseleriweke ehansi ka nkongomiso wa “hlonga ro tshembeka  ni ro tlhariha.” (Matewu 24:45) Nakambe hi kuma mpfuno lowu humaka eka vakulu lava nga Vakreste emavandlheni ya ka hina lama fanaka ni muti. (Vaefesa 4:11-13) Kunene ha tsaka swinene hikwalaho ka leswi, hikuva “loko ku nga ri na nkongomiso wa vutshila, vanhu va wa; kambe ku ni ku ponisiwa laha ku nga ni vatsundzuxi vo tala.” (Swivuriso 11:14) Hambi ko ba lexi dumaka, a hi tiyimiseleni ku ‘famba hi vutshembeki bya hina’ hilaha ku tiyeke.—Pisalema 26:1.

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 26]

Vona ndlela leyi ku nga vuphukuphuku ha yona ku va hlonga ro lava swilo leswi vonakaka kambe hi honisa swilo swa moya!

[Swifaniso leswi nga eka tluka 24]

Yobo u kongomisiwe hi vutshembeki byakwe, naswona Yehovha u n’wi katekisile

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Uzza u file hikwalaho ka ku tikukumuxa