Alphorn: Ağaçtan Gelen Müzik

YÜZYILLAR boyunca, İsviçre Alplerinde yaşayanlar haberleşmek için eşi benzeri olmayan bir enstrüman kullandı: Alphorn. Bu enstrüman iletişim için pek de pratik bir araç gibi görünmeyebilir, çünkü bazı alphornlar o kadar uzundur ki, çalan kişinin boyunun neredeyse iki katıdır. Buna rağmen alphorn elle taşınabilir. Bazı çeşitleri parçalara ayrılarak kendi özel kutusuna konur. Yüksek Alp Dağları’nın vadilerinde alphornun sesi 10 kilometre öteden bile duyulabilir!

 Alphorn Yapımı

Alphornun yapımında kullanılan geleneksel malzeme, anayurdu olan İsviçre Alplerinde yetişen ladin ağacıdır. Hava şartları, dik yamaçlarda büyüyen ladin ağaçlarının gövdesinin alt kısmının kıvrılmasına neden olur.

Alphorn ustası önce bir ağaç seçer. Sonra bunu dikkatlice ikiye ayırır ve özel keskilerle iki tarafın da içini oyar. Sadece bu işlem bile 80 saat sürer! Ardından ağacın iç kısmını pürüzsüz hale getirmek için bir eğe ile düzeltir ve zımparalar. İki parçayı birbirine yapıştırır ve etrafını huş ağacı lifleriyle sıkıca sarar. Ayrıca tahtadan bir ayaklık yapar, böylece alphorn çalınırken dengede durabilir. Tüm bu işlemlerden sonra, enstrümana uygun bir ağızlık takar ve sesin çıktığı geniş ağzını desenler veya oymalarla süsler. Son olarak alphornun yüzeyine bir kat su geçirmez vernik atar.

Geleneksel Kullanımı

Çobanlar dağların tepelerindeki otlaklarda kalırdı. Bu nedenle vadilerde yaşayan ailelerine “her şey yolunda” mesajı göndermek için nesiller boyunca alphorn kullandılar. Fakat bu enstrüman en çok, inekleri sağıma çağırmak için kullanılırdı. Hatta İsviçreli çobanlar alphornun yumuşak sesinin sağım sırasında ineklerin sakin kalmasına yardım ettiğine inanır.

İneklerini kışın vadideki ahıra götüren çobanlardan birçoğu kasabaya inip alphornunu sokakta çalardı. Bu sayede biraz daha para kazanıyorlardı. Alphorn geçmişte erkekleri savaşa çağırmak için bile kullanıldı.

Nasıl Çalınır?

Nota delikleri ve tuşları olmadığı için alphorn çalmak kolay gibi görünebilir. Ancak asıl zorluk nefesin çalgıya istenilen notayı çıkaracak şekilde girmesini sağlamaktır.

Alphorn farklı oktavlarda sadece 12 temel nota çıkarabilir. Bu enstrümanda istediğiniz her ezgiyi çalamazsınız. Yine de başarılı bir müzisyen bu enstrüman için yazılmış bir parçayı çalarken olağanüstü bir beceri sergileyebilir.

Ünlü besteciler, orkestra için yazdıkları eserlerde alphornun sesini anımsatacak bazı düzenlemeler yaptı. Örneğin ünlü besteci Wolfgang Amadeus Mozart’ın babası Leopold Mozart, “Sinfonia Pastorella” isimli eserinin orkestra düzenlemelerinde bir tür alphorn olan corno pastoritio’ya da yer verdi. Brahms ise alphorn sesine benzer bir ses elde etmek için flütler ve kornolar kullandı. Beethoven, Pastoral senfonisinde kır hayatını çağrıştırmak için sesi alphornunkine benzeyen çalgılar kullandı.

Alphorn isminin geçtiği ilk yer İsviçre’deki St. Urban manastırının 1527 yılına ait bir kayıt defteridir. Aradan 500 yıl geçmesine rağmen, alphornun o yumuşacık sesi İsviçre Alplerinin muhteşem çayırlarında esen rüzgârda hâlâ duyulabiliyor.

[Sayfa 15’teki resim]

Alphorn parçalara ayrılarak taşınabilir