Köpek Eğitimi

“KÖPEĞİM çağırdığımda gelmiyor.” “Köpeğim öyle çok havlıyor ki, komşular şikâyetçi oluyor.” “Köpeğim her zaman benim ve eve gelenlerin üzerine atlıyor.” Bütün bu durumlarda morali bozulan köpek sahipleri “Ne yapmalıyım?” diye soruyorlar.

Bu sorunun cevabı, herhalde köpeğinize temel itaat eğitimi vermek, yani basit emirlere uymayı öğretmektir. Bu eğitime o henüz yavruyken başlamanız tabii ki en iyi çözümdür. Ama daha yaşlı köpekler de öğrenebilirler. Meksika’da profesyonel köpek eğiticisi Marcos şunları diyor: “Eğitmek için, minimum dört aylık, maksimum beş yaşındaki köpekleri alıyoruz. Ama ben on yaşındaki köpeklere bile temel itaat eğitimi verdim.”

Köpekler akıllı yaratıklardır. Onlar koku izi sürerek uyuşturucu ya da patlayıcı maddeleri bulmak, engellilere yardım etmek, arama-kurtarma çalışmalarında görevlendirilmek üzere eğitilirler. Ama acaba siz köpeğinize itaat etmesini nasıl öğretebilirsiniz?

Genetik Yapısı

Önce, köpeğinizin genetik yapısını bir ölçüde bilmelisiniz. Kurtlar gibi köpekler de hiyerarşinin farkındadırlar. İçgüdüsel olarak, kendilerine önderlik, reislik yapan bir köpeğin yönetiminde sürü halinde yaşama eğilimindedirler. Sizin köpeğinize gelince, o ailenizi kendi ait olduğu sürü olarak görür ve sizin bu sürünün önderi olduğunuzu anlamalıdır.

Kurt sürüsünde, sürünün önderi uyumak için kendine en sıcak, en yüksek yeri seçer. Yemeğini diğerlerinden önce yer. Dolayısıyla, köpeğinizin yatağınızda uyumasına ve kanepelerin üzerine çıkmasına izin verirseniz, o kendini sürünün önderi sanır. Yemek sırasında ona sofradan yedirirseniz de aynı sonuca varabilir.

Köpeğiniz size bağımlı olduğunu yavruyken bile öğrenebilir. Nasıl? Gözlerini sizden başka yere çevirinceye kadar gözlerinin içine bakın. Ayrıca, sırt üstü yattığında karnını okşamak da iyi bir eğitim yöntemidir, çünkü böylece ona boyun eğdirmiş olursunuz. Köpeğiniz yaramazlık ettiğinde “Hayır” demenize rağmen durmazsa, ya ona hiç aldırmayın ya da odadan çıkın.

Köpeğiniz emirlerinize itaat ediyorsa, sizin üst olduğunuzu kabul ediyor demektir. Ama eğer siz ona sahibi olarak önder konumda olduğunuzu gösterememişseniz, o kendini sizinle eşit ya da sizden üstün görecek ve bu da davranışlarını etkileyecektir.

Basit Emirlere Uymayı Öğretin

Köpeğinize basit emirlere uymayı öğretebilmek için bir tasmaya ve bol bol sabra ihtiyacınız olacak. Bir eğitim kılavuzunda şu öneriler sunuluyor: (1) Tek sözcük kullanarak basit emirler verin, (2) yapmasını istediğiniz hareketi gösterin ve (3) o hareketi yaptığında  hemen ödüllendirin. Ses tonunuz, kullandığınız sözcüklerden daha önemlidir. Emir verirken emredici bir ses tonu, övgüde bulunurken mutlu, sevecen bir ton kullanmalısınız.

Köpeğe vurmak, tekmelemek gibi fiziksel cezalar gerekmez. Yukarıda değinilen eğitici Marcos, “ben harfleri uzatarak kesin bir ses tonuyla ‘Haaayırrrr’ derim, böylece köpek yaptığı hareketten memnun olmadığımı anlar” diyor. Şunları da ekliyor: “Köpek ne zaman ödüllendirileceğini, ne zaman azarlanacağını bilecek kadar akıllıdır.”

Daha etkili bir şey gerektiğinde, ensesinden tutup hafifçe sallayarak “Hayır” deyin. İstemediğiniz bir davranışta bulunduğunda onu hemen o sırada azarlamalısınız. Köpeğin, dakikalar ya da saatler sonra azarlandığında bunun nedenini anlamayacağını unutmayın. Ayrıca o, bir davranışının bir keresinde hoş görülüp bir keresinde reddedilmesinin nedenini de anlamaz. Bu nedenle, tutarlı olun.

Köpeği itaate zorlamak için verilen emirlerin başında “Otur!” gelir. Köpeğiniz bu emri biliyorsa, aşırı hareketli davrandığında onu denetleyebilirsiniz. Örneğin, evinize gelenlerin üzerine atlamaya başladığında ona oturmasını söyleyebilirsiniz. Ona oturmayı öğretmek için, tasmasının kayışını onun üzerine koyun, poposunu aşağı doğru iterek ve tasmasından hafifçe  çekip başını yukarı kaldırarak ona oturma emrini verin. Hemen ödüllendirin. Köpek bu emre kendiliğinden itaat edene dek aynı adımları tekrarlayın.

Köpeğinize oturur durumda kalmasını öğretebilmek için önünde durup avcunuzu açarak ona doğru dik tutun ve “Dur!” emrini verin. Kımıldarsa “Hayır” diyerek onu tekrar oturtun. Emri tekrarlayın ve kısa bir süre oturur pozisyonda kaldığında ödüllendirin. Emre itaat ettikçe oturma süresini ve aranızdaki mesafeyi yavaş yavaş artırın.

Köpeğe gelmesini öğretmenin en iyi yolu, uzun bir tasma takıp ismiyle seslenerek “Gel” emri verip kayışı biraz sertçe çekmektir. Köpek size doğru gelirken siz geri geri giderek ona ödül vermeye devam edin. Kısa sürede, kayışla çekilmeden gelmeyi öğrenecektir. Köpeğiniz tasmasını çözdüğünüzde “Gel” emrine itaat etmezse, onu adıyla çağırarak ters tarafa doğru koşun. Genelde köpek içgüdüsel olarak peşinize düşecektir.

Şu unutulmamalı: “Gel” sözcüğünü hiçbir zaman azarlamak gibi olumsuz bir amaçla kullanmayın. Köpeğiniz, “Gel” çağrısına karşılık vermenin, bir ödül ya da yiyecek verilmesi gibi güzel bir sonuç getireceğini öğrenmelidir. Eğer ona bu emri öğretirken sabırsız davranırsanız, o gelmenin iyi bir sonuç vermeyeceğini, bu nedenle de kaçmak gerektiğini öğrenecektir.

Ayrıca köpeğinize öne geçmeden ya da geride kalmadan yanınızda yürümeyi de öğretebilirsiniz. Bunun için halkalı bir eğitim tasması ile kısa bir kayış kullanın. Köpeği solunuza alıp “Yanımdan!” emri vererek sol ayağınızla adım atın. Eğer öne geçmeye ya da geride kalmaya kalkışırsa, kayışı hemen sertçe çekin ve emri tekrarlayın. İtaat ettiğinde ödüllendirin.

Köpeğinizin üzerinize atlamasına nasıl engel olabilirsiniz? Bunun bir yolu “Öteye” diyerek geri çekilmeniz ve ardından “Otur” emri vermenizdir. Diğer bir yolu ise köpeğin ön patilerini ellerinizle yakalayıp ona doğru bir adım atarak “Öteye” emrini tekrarlamanızdır. İtaat ettiğinde ödüllendirin.

Sadık Bir Dost

Köpeğin sosyal bir hayvan olduğunu unutmayın. Uzun süre tek başına bırakılan veya kapalı yerde kalan köpek hiperaktif olabilir. Devamlı havlayıp etrafına zarar verebilir. Köpeğinize eğitim vererek bir baş belası değil, hoş ve sadık bir dost olmasını sağlayabilirsiniz.

[Sayfa 24’teki çerçeve/resimler]

Köpeği Eğitmek İçin Bazı Tavsiyeler

1. Emir olarak söylediğiniz sözcükleri kullanırken tutarlı olun.

2. Köpekler isimlerini duymaktan hoşlanırlar; bu onların dikkatini çeker. Bu nedenle, emir verirken köpeğinizin ismini de söyleyin, örneğin “Kont, otur!” deyin. Ama “Hayır” deyip azarlarken sakın onun ismini kullanmayın. Köpeğiniz ismiyle verilen emre itaat etmenin kötü değil, iyi sonuçlar vereceğini öğrenmeli.

3. Çoğu kez onu yiyecekten çok, güzel sözlerle ödüllendirin. Birçok köpek yiyecekten çok okşanmaktan hoşlanır.

4. Eğitim zamanlarını kısa ve eğlenceli tutun.

5. Yaramazlık yaptığında köpeğinizle çok ilgilenerek istemeden onu yanlış davranmaya itmeyin. Bu onun yaramazlığını tekrarlamasına yol açmaktan başka işe yaramaz.

[Resimler]

Ödül verin

“Otur Kont!”

[Tanıtım notu]

Never, Never Hit Your Dog (Köpeğinize Asla, Asla Vurmayın) ve American Dog Trainers Network (Amerikan Köpek Eğiticileri Birliği) kitaplarına dayanarak hazırlandı.

[Sayfa 25’teki çerçeve/resim]

Yavru Köpeğinize Tuvalet Eğitimi Verin

Köpek yavruları altı ila sekiz haftalık olduklarında tuvaletlerini dışarıya yapabilirler. Köpek eğitimi hakkındaki bir kitaba göre bir yavruya tuvalet eğitimi verebilmek için onu kapalı bir yere bağlamak, eğitmek, zamanlamayı iyi yapmak ve hayvanı ödüllendirmek gerekir. (Dog Training Basics) Köpek normalde yatıp uyuduğu yeri ıslatmaktan hoşlanmaz. Bu nedenle, yavruyu gözetimsiz kaldığında yattığı yere bağlayın. Hayvanın ihtiyacını gidereceği zamanı bilerek ona tuvaletini yapması gereken yeri öğretin. Uykusundan uyanır uyanmaz, yemeğini yer yemez ya da oyun oynamayı bitirir bitirmez onu tasmasını takarak o yere götürün; gece yatmadan önce de aynısını yapın. Tuvaletini yaptığında ödüllendirin. Ona tuvaletini yapmasını tetikleyen bir söz de öğretebilirsiniz.

Yavru köpeğiniz bağlı değilse, onun tuvalet ihtiyacı hissettiğine işaret eden hareketlerine dikkat edin. Aniden oyunu bırakıp odadan dışarı fırlıyor, yeri koklayarak kendi etrafında çember çiziyorsa, bu tuvaletini yapmak istediğini gösterir. Köpeğinizi tuvaletini evin içine yaparken yakalarsanız azarlayarak hemen dışarı götürün. * Tuvaletini eve yaptıktan çok sonra onu azarlamanın hiçbir yararı olmaz. Evde kirlettiği yerden dışkı kokusunu çıkarabilmek için orayı sirkeli suyla silin, aksi halde köpek kokuyu alıp devamlı orada ihtiyacını giderir.

[Dipnot]