1. Nehemia i lukim wanem ol hevi taim em i go bek long Jerusalem? (Lukim piksa long kirap bilong stadi.)

 OL MANMERI bilong Jerusalem i kirap nogut long wanpela samting. Wanpela man husat i birua long Jehova, em i kam na stap long wanpela rum long tempel. Lain Livai i lusim asainmen bilong ol. Ol hetman i no go pas long mekim wok lotu, nogat, ol i mekim wok bisnis long de Sabat. Planti bilong lain Israel i maritim ol manmeri bilong ol narapela lain. Dispela em sampela bilong ol hevi em Nehemia i lukim taim em i go bek long Jerusalem bihain long yia 443 B.C.E.—Neh. 13:6.

2. Olsem wanem lain Israel i kamap holi?

² Lain Israel i dediket pinis long God. Long 1513 B.C.E., lain Israel i tokaut olsem ol i redi long mekim laik bilong Jehova. Ol i tok: “Mipela bai i mekim olgeta samting olsem Bikpela i tok.” (Kis. 24:3) Olsem na God i mekim ol i kamap holi, olsem ol i stap lain manmeri bilong em. Dispela em wanpela gutpela samting stret! Inap 40 yia bihain, Moses i kirapim lain Israel long tingim gen dispela samting, na em i tok: “Yupela i manmeri bilong God, Bikpela bilong yumi. Namel long olgeta lain manmeri bilong graun, em i makim yupela wanpela lain tasol i kamap lain manmeri bilong em stret.”—Lo 7:6.

3. Long namba 2 taim Nehemia i go long Jerusalem, olsem wanem long pasin bilong lain Israel long mekim wok bilong God?

³ Pastaim, lain Israel i bin amamas olsem ol i stap lain tru bilong God. Tasol bihain, amamas bilong ol i pinis, na sampela tasol i amamas long mekim wok bilong God. Long namba 2 taim Nehemia i go long Jerusalem, inap olsem 100 yia i lus pinis bihain long liklik lain Juda i bin lusim Babilon na go bek long asples bilong kirapim gen lotu i tru. Long dispela taim tu, lain Israel i no givim bel tumas long sapotim lotu i tru.

4. Wanem ol samting bai helpim yumi long holimpas pasin bilong i stap holi?

⁴ Wankain olsem lain Israel long bipo, long nau tu God i  mekim ol Witnes Bilong Jehova i kamap holi. God i mekim lain olgeta bilong ol i kamap holi, maski ol i bilong lain Kristen God i bin makim o ol i bilong “bikpela lain manmeri,” na God i makim ol long mekim wok bilong em. (Rev. 7:9, 14, 15; 1 Kor. 6:11) Yumi olgeta i no laik lusim pasin bilong i stap holi long ai bilong God olsem lain Israel i bin mekim. Wanem samting inap helpim yumi long holimpas pasin bilong i stap holi na mekim yet wok bilong Jehova? Long dispela stadi, yumi bai skelim 4-pela bikpela samting em Nehemia sapta 13 i stori long en: (1) Abrusim ol poroman nogut; (2) sapotim wok bilong God; (3) putim wok bilong Kingdom i stap namba 1; na (4) lukautim gutnem bilong yu olsem wanpela Kristen. Orait nau yumi ken skelim wan wan bilong ol dispela samting.

5, 6. Eliasip na Tobia ol i husat? Bilong wanem Eliasip i stap pren bilong Tobia?

⁵ Ritim Nehemia 13:4-9. Yumi stap namel long ol manmeri husat i mekim planti pasin nogut, olsem na i hatwok long yumi inap i stap holi. Skelim stori bilong Eliasip na Tobia. Eliasip em hetpris, na Tobia em man Amon na ating em i wanpela bikman long gavman Persia. Tobia na ol poroman bilong em i bin birua taim Nehemia i laik wokim gen banis bilong Jerusalem. (Neh. 2:10) I tambu long lain Amon i go insait long banis bilong tempel. (Lo 23:3) Olsem na bilong wanem hetpris i larim kain man olsem Tobia i stap insait long tempel?

⁶ Tobia i kamap gutpela pren bilong Eliasip. Tobia na pikinini man bilong em Johanan i bin maritim ol meri Juda, na planti manmeri bilong lain Juda i save stori long ol gutpela pasin bilong Tobia. (Neh. 6:17-19) Wanpela tumbuna pikinini bilong Eliasip i bin maritim pikinini meri bilong Senbalat, em gavana bilong Samaria na gutpela pren bilong Tobia. (Neh. 13:28) Ating ol dispela samting i mekim na Hetpris Eliasip i larim Tobia long stiaim tingting bilong em—Tobia i no lotuim God na em i birua long wok em lain bilong God i mekim. Tasol Nehemia i soim olsem em i stap gut long Jehova taim em i kisim olgeta sia na tebol bilong Tobia na tromoi i go ausait long tempel.

7. Ol elda na ol narapela i mas mekim wanem na bai ol i no mekim ol yet i kamap doti long ai bilong Jehova?

⁷ Yumi stap olsem lain husat i dediket long God, olsem na oltaim yumi mas stap gut long Jehova. Yumi mas bihainim ol stretpela lo bilong em na bai yumi inap stap holi long ai bilong em. Yumi no ken larim ol wanblut i mekim na yumi sakim ol stiatok bilong Baibel. Ol Kristen husat i mekim wok elda, ol i larim tingting bilong Jehova i stiaim ol, na ol i no bihainim tingting na laik bilong ol yet. (1 Tim. 5:21) Ol elda i save was gut na abrusim olgeta kain samting we inap mekim na ol i no pas gut wantaim God.—1 Tim. 2:8.

8. Olgeta wokman bilong Jehova husat i dediket pinis i mas tingim wanem samting long sait bilong poroman?

⁸ Yumi mas tingim olsem “ol poroman nogut i save bagarapim ol gutpela pasin.” (1 Kor. 15:33) Ating sampela wanblut inap bagarapim ol gutpela pasin bilong yumi. Olsem: Eliasip i bin soim gutpela pasin em ol manmeri i ken bihainim taim em i helpim Nehemia long wokim gen banis bilong Jerusalem. (Neh. 3:1) Tasol bihain, Tobia na ol narapela i pulim Eliasip long insait long ol samting we i mekim na em i stap doti long ai bilong Jehova. Ol gutpela poroman i save kirapim yumi long mekim ol gutpela wok Kristen, olsem ritim Baibel, go long ol miting, na autim tok. Yumi laikim tru ol wanblut husat i kirapim yumi long bihainim stretpela pasin.

9. Bilong wanem ol wokman i no mekim wok bilong ol long tempel? Nehemia i tok em asua bilong husat?

⁹ Ritim Nehemia 13:10-13. Taim Nehemia i go bek long Jerusalem, em i lukim olsem ol manmeri i no givim moa ol samting bilong helpim wok i kamap long tempel. Olsem na ol Livai i lusim wok bilong ol na ol i go mekim wok long hap  graun bilong ol yet. Nehemia i tok ol hetman i gat asua long dispela samting. Ol hetman i no mekim wok bilong ol long bungim ol samting ol manmeri i givim, o ating ol i bungim ol samting, tasol ol i no bringim i go long tempel. (Neh. 12:44) Olsem na Nehemia yet i stretim rot bilong bungim ol samting. Em i makim sampela gutpela wokman long lukautim ol samting ol i bungim long tempel na lukautim tu wok bilong tilim ol samting long bihain.

10, 11. Ol manmeri bilong God inap mekim wanem gutpela wok bilong helpim lotu i tru?

¹⁰ Yumi inap kisim wanem skul long dispela stori? Yumi kisim skul olsem yumi gat gutpela wok tru long yusim ol gutpela samting bilong yumi long givim biknem long Jehova. (Snd. 3:9) Taim yumi givim ol kontribiusen long helpim wok bilong Jehova, yumi givim bek ol samting we em yet i Papa bilong en. (1 Sto. 29:14-16) Ating bai yumi ting olsem yumi no gat planti samting bilong givim, tasol sapos yumi gat laik tru long givim, yumi tu inap helpim wok bilong God.—2 Kor. 8:12.

¹¹ Inap planti yia, wanpela bikpela famili i save singautim tupela marit em ol i lapun na ol i mekim wok olsem painia salim long i go kaikai wantaim ol long olgeta wik. Maski dispela famili i gat 8-pela pikinini, mama i save tok, “Tebol bilong yumi i gat spes yet long 2-pela man moa i ken sindaun wantaim yumi.” Dispela tupela marit husat i mekim wok painia, ol i amamas tru long pasin bilong dispela famili long mekim gut long ol! Olsem na dispela tupela painia salim i stap olsem gutpela blesing long dispela famili. Gutpela tok na ekspiriens bilong dispela tupela painia salim i kirapim ol pikinini long kamap strong long tok i tru. Bihain olgeta pikinini i insait long fultaim sevis.

12. Ol wokman insait long kongrigesen i soim wanem gutpela pasin em ol narapela i ken bihainim?

¹² Narapela skul em olsem: Wankain olsem Nehemia, sampela brata i stap olsem ol wokman i go pas long sapotim wok bilong God. Pasin bilong ol dispela brata i stap olsem gutpela piksa em ol narapela insait long kongrigesen i ken bihainim. Long dispela rot, ol elda tu i bihainim pasin bilong aposel Pol. Em i bin sapotim lotu i tru na stiaim gut wok. Olsem: Em i kolim sampela gutpela stiatok long pasin bilong givim kontribiusen.—1 Kor. 16:1-3; 2 Kor. 9:5-7.

13. Olsem wanem sampela Juda i no tingim de Sabat?

¹³ Ritim Nehemia 13:15-21. Sapos yumi bisi tumas long ol samting bilong skin, isi isi pasin bilong yumi long pas gut wantaim Jehova bai i no strong moa. Long Kisim Bek 31:13, ol Sabat long olgeta wik i bilong kirapim lain Israel  long tingim olsem God i bin mekim ol i kamap ol manmeri bilong em yet. De Sabat i bilong mekim famili lotu, beten, na tingim tingim Lo Bilong God. Long taim bilong Nehemia, sampela Juda i no tingim de Sabat, nogat. Ol i yusim dispela de long mekim wok bisnis. Wok lotu i no stap moa olsem namba 1 samting long laip bilong ol. Taim Nehemia i lukim ol dispela samting, em i pasim geit bilong taun long apinun bilong de namba 6 na em i rausim ol bisnisman paslain long de Sabat i kirap.

14, 15. (a) Wanem samting inap kamap sapos yumi larim wok bisnis i kisim bikpela haptaim bilong yumi? (b) Olsem wanem yumi inap insait long malolo bilong God?

¹⁴ Yumi inap kisim wanem skul long pasin bilong Nehemia? Wanpela skul em olsem, yumi no ken larim wok bisnis i kisim bikpela haptaim bilong yumi. Long wanem, dispela bai pulim tingting bilong yumi, o kirapim yumi long laikim tru wok mani na yumi no laikim tumas wok bilong God. Tingim tok lukaut bilong Jisas long pasin bilong stap aninit long 2-pela bosman. (Ritim Matyu 6:24.) Nehemia i gat mani, olsem na bilong wanem em i go long Jerusalem? (Neh. 5:14-18) Nehemia inap mekim wok bisnis wantaim ol Tair na ol arapela, tasol em i givim bel tru long helpim ol brata na mekim ol wok we i litimapim nem bilong Jehova. Long nau tu, ol elda na ol kongrigesen sevan i tingting moa long mekim ol wok bilong helpim kongrigesen, na dispela i kirapim ol arapela wanbilip long laikim tru gutpela pasin bilong ol. Olsem na ol manmeri bilong God i gat pasin laikim, na ol i stap gut na stap bel isi.—Ese. 34:25, 28.

¹⁵ Em tru olsem long nau ol Kristen i no gat wok long bihainim de Sabat, tasol Pol i tokim yumi olsem “i gat malolo bilong sabat i stap yet bilong ol manmeri bilong God.” Em i tok moa olsem: “Man husat i go insait long malolo bilong God, em tu i malolo long wok bilong em yet, wankain olsem God i bin malolo long wok bilong em yet.” (Hib. 4:9, 10) Yumi ol Kristen inap insait tu long malolo bilong God long rot bilong bihainim laik bilong em long ol samting em i tingting pinis long mekim. Olsem wanem long yu na famili bilong yu? Yupela i putim famili lotu, pasin bilong i go long ol miting, na wok autim tok i stap namba 1 long laip bilong yupela? Sapos bos na ol wanwok i no rispektim laik bilong yumi long mekim wok bilong God, orait yumi mas strongim tingting na no ken larim ol i daunim yumi. I kain olsem yumi ‘pasim ol dua bilong taun na rausim ol man bilong taun Tair i go’ na bai yumi inap putim tingting na laik i go long ol wok bilong God. God i mekim yumi i kamap holi, olsem na yumi wan wan i mas askim yumi yet olsem, ‘Ol samting mi mekim long wan wan de i soim olsem mi insait long mekim wok bilong Jehova?’—Mat. 6:33.

16. Long taim bilong Nehemia, ol Israel i mekim wanem na dispela i laik bagarapim gutnem ol i holim olsem ol manmeri bilong God?

¹⁶ Ritim Nehemia 13:23-27. Long taim bilong Nehemia, ol man Israel i maritim ol meri bilong ol narapela lain. Long namba 1 taim Nehemia i bin go long Jerusalem, em i tokim olgeta hetman long raitim wanpela kontrak i tokaut olsem ol i no inap maritim ol haiden. (Neh. 9:38; 10:30) Tasol sampela yia bihain, Nehemia i luksave olsem ol man Israel i go maritim ol meri bilong ol narapela lain, na tu, ol i no lukautim gutnem bilong ol olsem lain bilong God! Ol pikinini bilong ol dispela meri haiden i no inap ritim o mekim tok Hibru. Taim ol dispela pikinini i kamap bikpela, yu ting ol inap luksave olsem ol i bilong lain Israel? O yu ting ol bai tingim ol yet olsem ol i bilong lain Asdot, Amon, na Moap? Ol i no save long tok Hibru, olsem na yu ting ol inap kliagut long Lo Bilong God? Olsem wanem ol inap save long Jehova na lotuim em, na ol i no lotuim ol giaman god em ol mama bilong ol i lotuim? Nehemia i lukim dispela na em i kirap kwik long mekim sampela samting.—Neh. 13:28.

17. Olsem wanem ol papamama inap helpim ol pikinini long pas gut wantaim Jehova?

 ¹⁷ Long nau, yumi mas bihainim stretpela pasin bambai yumi inap helpim ol pikinini bilong yumi long kisim gutnem long stap olsem Kristen. Yupela ol papamama i ken askim yupela yet olsem, ‘Ol pikinini bilong mi i save gut long “gutpela tokples” bilong tok i tru bilong Baibel, o nogat? (Sef. 3:9, NW) Ol samting em ol pikinini bilong mi i toktok long en i soim olsem spirit bilong God i stiaim ol, o spirit bilong dispela graun i stiaim ol?’ No ken bel hevi kwik sapos yu lukim olsem ol pikinini i no winim ol dispela mak. Taim yu laik lainim nupela tokples, bikpela haptaim bai lus, na moa yet sapos planti samting i pulim tingting bilong yu. Planti samting i wok long pulim ol pikinini long bihainim tingting bilong dispela graun. Olsem na long taim bilong Famili Lotu, yu ken bihainim pasin isi na helpim ol pikinini long kisim pasin bilong pas gut wantaim Jehova. (Lo 6:6-9) Stori gut long wanem ol gutpela samting bai kamap taim ol i stap narapela kain long lain bilong Satan. (Jon 17:15-17) Wok strong long putim tok i go daun long bel bilong ol.

18. Bilong wanem ol papamama Kristen inap tru long redim ol pikinini long dediketim laip bilong ol long Jehova?

¹⁸ Olgeta wan wan pikinini bai mekim disisen bilong ol yet, olsem ol bai lotuim God o nogat. Maski i olsem, ol papamama i gat bikpela wok yet long helpim ol. Dispela i makim olsem ol papamama i mas stap gutpela eksampel, tokaut klia long ol lo ol i putim, na toktok wantaim ol pikinini long wanem ol hevi bai kamap long disisen ol i mekim. Yupela ol papamama i mas tingim olsem, yupela tasol inap tru long redim ol pikinini long dediketim laip bilong ol long Jehova. Yupela i mas helpim ol pikinini long kisim na lukautim gutnem bilong ol olsem Kristen. Yumi olgeta i mas was gut bambai yumi no ken lusim “klos” bilong yumi—“klos” em tok piksa bilong makim ol gutpela pasin na ol lo i kamapim klia olsem yumi ol disaipel bilong Krais.—Rev. 3:4, 5; 16:15.

19, 20. Yumi ken mekim wanem na bai Jehova i tingim olgeta gutpela pasin yumi mekim?

¹⁹ Profet Malakai i bin stap tu long taim bilong Nehemia, na em i tok “long heven ol i raitim wanpela buk i gat nem bilong ol manmeri i save stap aninit long Bikpela na i tingting long em oltaim.” (Mal. 3:16, 17) God i no inap tru long lusim tingting long ol lain husat i rispektim na laikim tru nem bilong em.—Hib. 6:10.

²⁰ Nehemia i beten olsem: “God, yu ken tingim olgeta dispela pasin mi bin mekim na yu ken mekim gut long mi.” (Neh. 13:31) Olsem Nehemia, nem bilong yumi bai stap long buk bilong God sapos yumi wok yet long abrusim ol poroman nogut, sapotim wok bilong God, putim wok bilong Kingdom i stap namba 1, na lukautim gutnem bilong yumi olsem ol Kristen. Yumi ‘mas skelim yumi yet na bai yumi ken save olsem yumi holimpas bilip o nogat.’ (2 Kor. 13:5) Sapos yumi holim yet pasin bilong stap olsem lain bilong Jehova, orait em bai tingim olgeta gutpela pasin yumi mekim.