1, 2. Bilong wanem kompas i bikpela samting? Olsem wanem yumi ken tok kompas i olsem maus bilong bel?

 WANPELA boskru bilong sip i stiaim sip long biksolwara; wanpela man i wokabaut long ples nating; wanpela pailot i stiaim balus bilong em antap long ol klaut. Yu save long wanem samting i wankain long ol dispela man? Hevi inap painim olgeta bilong ol sapos ol i no gat kompas​—na moa yet sapos ol i no gat redio o fon samting bilong helpim ol.

² Kompas i wanpela raunpela samting i gat mak bilong not, is, saut, na wes, na wanpela nil magnet i poin i go long hap not. Taim kompas i wok gut na man i mekim wok long en wantaim gutpela mep, kompas inap helpim man long abrusim bagarap. Long sampela rot, yumi ken tok kompas i kain olsem wanpela gutpela presen Jehova i bin  givim long yumi​—em maus bilong bel. (Jems 1:17) Sapos yumi no gat maus bilong bel, bai yumi paul olgeta. Taim yumi mekim gut wok long en, em bai helpim yumi long painim stretpela rot na stap long dispela rot. Olsem na nau yumi ken skelim maus bilong bel i wanem samting na em i wok olsem wanem. Bihain yumi ken stori long ol dispela samting: (1) Olsem wanem yumi ken skulim maus bilong bel, (2) bilong wanem yumi mas tingim maus bilong bel bilong ol arapela, na (3) olsem wanem maus bilong bel i stap stret i save helpim yumi.

3. Wanem mining bilong tok Grik ol i tanim olsem “maus bilong bel”? Dispela i makim olsem ol man inap mekim wanem?

³ Long Baibel, tok Grik ol i tanim olsem “maus bilong bel” i makim “save yumi ol man i gat.” Yumi no olsem ol animal, nogat, yumi ol man inap save long yumi yet, God i bin wokim yumi olsem. Yumi inap skelim yumi yet na luksave long ol pasin yumi mekim, olsem ol i stret o nogat. Maus bilong bel bilong yumi i stap olsem jas na i skelim ol pasin, ol tingting, na ol samting yumi makim bilong mekim. Em inap stiaim yumi long wokim gutpela disisen o givim tok lukaut taim yumi laik wokim disisen nogut. Maus bilong bel inap mekim gut bel bilong yumi taim yumi wokim gutpela disisen na em inap kotim yumi taim yumi makim rot nogut.

4, 5. (a) Olsem wanem yumi save Adam tupela Iv i gat maus bilong bel? Wanem samting i kamap taim ol i no bihainim lo bilong God? (b) Wanem samting i soim olsem ol bilipman long bipo i bin bihainim maus bilong bel bilong ol?

⁴ Taim God i wokim namba wan man na meri, em i bin givim maus bilong bel long ol. Adam na Iv i soim olsem ol i gat maus bilong bel. Dispela i kamap ples klia taim tupela i mekim sin na ol i sem. (Stat 3:​7, 8) Sori tru, bel bilong tupela i kotim ol, tasol dispela i no inap helpim ol long  dispela taim stret. Long laik bilong ol yet tupela i sakim lo bilong God. Olsem na ol yet i makim olsem ol i laik kamap bikhetman, birua bilong God Jehova. Tupela i gutpela olgeta, olsem na ol i save long samting ol i mekim, na ol i no inap go bek long God.

⁵ Adam na Iv i no bihainim maus bilong bel bilong ol, tasol planti man i gat sin i save bihainim maus bilong bel bilong ol. Olsem, gutpela man Jop inap tok: “Bel na tingting bilong mi i stap stret tasol long ai bilong God. Na mi tok strong olsem, mi no bin mekim rong na mi no gat asua long wanpela samting. Na bai mi mekim wankain tok tasol i go inap taim mi dai.” a (Jop 27:​5, 6) Jop em i man bilong bihainim maus bilong bel bilong em. Em i larim maus bilong bel i stiaim ol pasin na ol disisen em i mekim. Olsem na em inap tok bel bilong em i no kotim em o mekim em i pilim sem. Nogat. Skelim pasin bilong Jop na Devit. Taim Devit i no rispek long Sol, em king Jehova i bin makim, Devit “i pilim nogut long dispela samting em i bin mekim.” (1 Samuel 24:5) Taim bel i kotim Devit, dispela i helpim em na i skulim em long em i no ken mekim kain pasin olsem long bihain.

6. Wanem samting i soim olsem maus bilong bel em i wanpela presen olgeta man i bin kisim?

⁶ Yu ting ol wokman bilong Jehova tasol i gat maus bilong bel? Tingim tok aposel Pol i mekim: “Ol arapela lain ol i no gat lo, tasol long tingting bilong ol yet sampela bilong ol i save bihainim pasin bilong lo. Ol i no gat lo, tasol sapos ol i bihainim pasin bilong lo, orait tingting bilong ol yet i stap olsem lo bilong ol. Long dispela pasin bilong ol,  tok bilong lo God i bin raitim long bel bilong ol em i kamap ples klia. Na tingting i stap insait tru long bel bilong ol, dispela tu i soim olsem lo i stap long bel bilong ol. . . . Tingting [“maus bilong bel,” NW ] bilong ol dispela man bai i kotim ol long pasin ol i bin mekim. Na sampela taim ating em bai i orait long pasin ol i bin mekim.” (Rom 2:​14-16) Ol man husat i no save liklik long ol lo bilong Jehova, sampela taim maus bilong bel bilong ol inap kirapim ol long mekim ol samting i stret wantaim ol stiatok bilong God.

7. Bilong wanem sampela taim maus bilong bel i no wok gut?

⁷ Tasol sampela taim maus bilong bel bai i no wok gut. Bilong wanem? Orait tingim, sapos man i putim kompas klostu long wanpela magnet, dispela inap paulim nil bilong kompas na em i no makim hap not. Na sapos man i no gat gutpela mep, kompas i no inap helpim em. Na olsem tasol, sapos pasin bilong tingim yumi yet i bosim yumi, maus bilong bel inap stiaim yumi long mekim pasin i no stret. Na sapos Tok Bilong God i no skulim maus bilong bel, ating long planti bikpela samting bai yumi no inap long skelim wanem samting i stret na wanem samting i no stret. Bilong maus bilong bel bilong yumi i ken wok gut, holi spirit bilong Jehova i mas stiaim yumi. Pol i tok: “Holi Spirit i mekim tingting bilong mi i klia, na long bel [“maus bilong bel,” NW ] bilong mi, mi save olsem dispela tok bilong mi i tru.” (Rom 9:1) Tasol yumi inap mekim wanem na bai maus bilong bel bilong yumi i wok gut wantaim holi spirit bilong Jehova? Yumi mas skulim gut maus bilong bel.

8. (a) Olsem wanem laik bilong bel inap stiaim maus bilong bel? Wanem samting i mas i stap nambawan bikpela samting long yumi taim yumi wokim ol disisen? (b) Maus bilong bel i no gat tok, bilong wanem sampela taim dispela i no inap long stiaim gut Kristen? (Lukim futnot.)

⁸ Olsem wanem yu ken wokim disisen i stret wantaim  maus bilong bel? I luk olsem sampela manmeri i save skelim ol samting ol i pilim, na nau ol i wokim disisen. Na bihain ol inap tok, “Bel bilong mi i no kotim mi.” Laik bilong bel bilong yumi em inap strong tru, na em inap stiaim maus bilong bel tu. Baibel i tok: “Bel bilong olgeta man i save tingting oltaim long mekim pasin giaman. Tingting bilong man em i nogut tru. Na husat inap save long as tru bilong en?” (Jeremaia 17:9) Olsem na samting bel i laikim, dispela i no ken i stap olsem nambawan bikpela samting yumi tingim, nogat. Pastaim yumi mas tingim samting em God Jehova i amamas long en. b

9. Pasin bilong pret long God em wanem samting? Olsem wanem pasin bilong pret long God inap stiaim maus bilong bel bilong yumi?

⁹ Sapos yumi wokim disisen i stret wantaim maus bilong bel em yumi skulim pinis, dispela bai soim olsem yumi pret long God, na yumi no bihainim laik bilong yumi yet tasol. Tingim wanpela stori. Gutpela gavena Nehemia i gat rait long makim pe na takis ol manmeri long Jerusalem i mas baim. Tasol em i no mekim olsem. Bilong wanem? Em i no laik putim hevi long lain bilong God, nogut Jehova i no orait long em. Em i tok: “Mi stap aninit [“pret,” NW ] long God, olsem na mi no mekim pasin olsem.” (Nehemia 5:15) Pasin bilong pret long God, olsem pret long mekim ol samting Jehova i no laikim, dispela em i bikpela samting. Kain pret olsem bai kirapim yumi long ritim Baibel na bai tok bilong en i ken stiaim yumi taim yumi mas wokim ol disisen.

10, 11. Wanem ol stiatok bilong Baibel i stiaim pasin bilong dring alkohol? Yumi mas mekim wanem na bai God i ken stiaim yumi long bihainim ol dispela stiatok?

 ¹⁰ Olsem, tingim pasin bilong dring alkohol. Long taim yumi bung wantaim ol narapela, yumi mas wokim disisen olsem, Bai mi dring o nogat? Pastaim yumi mas skulim yumi yet. Baibel i gat wanem ol stiatok long dispela samting? Baibel i no tambuim pasin bilong dring alkohol. Em i tok amamas long Jehova i bin givim wain olsem presen. (Song 104:​14, 15) Tasol Baibel i tambuim pasin bilong dring planti na singaut bikmaus nabaut. (Luk 21:34; Rom 13:13) Na tu, Baibel i tok pasin bilong dring planti i wankain olsem ol narapela bikpela sin, olsem pasin pamuk na pasin adaltri. c​​—1 Korin 6:​9, 10.

¹¹ Ol kain stiatok olsem i save helpim ol Kristen long skulim maus bilong bel na long pilim hariap ol samting. Olsem na taim yumi mas wokim disisen long pasin bilong dring long wanpela bung, yumi ken askim yumi yet olsem: ‘Em wanem kain bung? Em inap kamap wanpela bung we ol man i dring planti na i singaut bikmaus? Olsem wanem long pasin bilong mi yet? Mi save laik tru long dring alkohol, na mi save dring alkohol bambai mi ken bosim pasin na bel na tingting bilong mi? Mi inap bosim gut bel na mi no dring planti?’ Taim yumi tingim ol stiatok bilong Baibel na ol askim dispela i kamapim, yumi mas beten askim Jehova long stiaim yumi. (Song 139:​23, 24) Long dispela rot, yumi singautim Jehova long stiaim yumi long rot bilong holi spirit bilong em. Na tu, yumi skulim maus bilong bel bilong yumi long bihainim ol stiatok bilong God. Tasol i gat narapela samting yumi mas tingim taim yumi wokim ol disisen.

12, 13. Wanem sampela as na maus bilong bel bilong ol Kristen i narapela narapela? Long kain taim olsem yumi mas mekim wanem?

¹² Ating sampela taim bai yu kirap nogut long lukim olsem maus bilong bel bilong ol Kristen i gat narapela narapela mak bilong skelim ol samting. Wanpela Kristen i pilim olsem sampela pasin o kastam i no gutpela; narapela Kristen i amamas long en na i no gat tok long en. Olsem, long pasin bilong dring, ating wanpela Kristen i amamas long kisim dring wantaim sampela pren taim ol i malolo liklik long apinun; tasol bel bilong narapela i gat tok long dispela. Bilong wanem tupela Kristen i gat narapela narapela tingting? Dispela i mas mekim wanem long ol disisen yumi wokim?

¹³ I gat planti as na ol man i narapela narapela kain. Sindaun bilong ol long taim ol i kamap bikpela i no wankain. Sampela i tingim tru wanpela pasin kranki bilong ol em ol i bin hatwok long daunim long bipo​—na ating sampela taim ol i pundaun long en. (1 King 8:​38, 39) Long pasin bilong dring alkohol, ol kain man olsem bai tingting na skelim gut dispela samting. Sapos kain brata o sista olsem i kam long haus bilong yu, maus bilong bel bilong em inap kirapim em long tok nogat long dring yu laik givim long em. Olsem wanem? Bai yu bel hevi sapos em i mekim olsem? Bai yu strong long em i mas dring? Nogat. Maski yu save long as na em i tok nogat o yu no save​—ating em i no laik toktok long en long dispela taim​—pasin bilong laikim brata bilong yu bai kirapim yu long tingim laik bilong em.

14, 15. Ol Kristen long taim bilong ol aposel i no gat wankain tingting long wanem samting? Pol i tokim ol long mekim wanem?

¹⁴ Long taim bilong aposel Pol, em i luksave olsem maus bilong bel bilong ol Kristen i no wankain. Long dispela taim, sampela Kristen i tingting planti long sampela kaikai ol man i bin givim olsem ofa long ol god giaman. (1 Korin  10:25) Maus bilong bel bilong Pol i no gat tok long ol dispela kaikai em bihain ol man i salim long maket. Long Pol, ol dispela god giaman i samting nating; ol dispela kaikai i no bilong ol, Jehova yet i bin wokim ol dispela kaikai na ol i bilong Em. Tasol Pol i kliagut olsem sampela narapela i no gat wankain tingting olsem em long dispela samting. Ating paslain long ol i kamap Kristen, sampela i bin insait tru long pasin bilong lotuim ol god giaman. Olsem na long tingting bilong ol, olgeta samting bilong ol god giaman i samting nogut. Orait Pol i mekim wanem?

¹⁵ Pol i tok: “Yumi man i gat strongpela bilip, yumi gat wok bilong helpim ol man i no gat strongpela bilip na karim hevi bilong ol. Yumi no ken ting long helpim yumi yet tasol. Yumi save, Krais tu i no bin ting long helpim em yet tasol.” (Rom 15:​1, 3) Pol i tok yumi mas putim laik bilong  ol brata bilong yumi i stap paslain long laik bilong yumi yet, olsem Krais i bin mekim. Na tu, Pol i tok em bai i no inap kaikai mit, nogut em i pundaunim wanpela sipsip em Krais i bin givim laip bilong em bilong helpim em.​—1 Korin 8:13; 10:​23, 24, 31-33.

16. Ol Kristen em maus bilong bel bilong ol i pasim ol long mekim sampela samting, bilong wanem ol i no ken skelim ol narapela em maus bilong bel bilong ol i no wankain?

¹⁶ Tasol ol Kristen em maus bilong bel bilong ol i pasim ol long mekim sampela samting, ol i no ken skelim skelim ol narapela, na strong long ol narapela i mas i gat wankain tingting olsem ol, nogat. (Rom 14:10) Maus bilong bel bilong yumi i mas skelim yumi yet, na i no ken skelim ol narapela. Tingim tok bilong Jisas: “Yupela i no ken skelim pasin bilong ol arapela na tok ol i man nogut. Nogut God i  mekim wankain pasin long yupela tu.” (Matyu 7:1) Olgeta insait long kongrigesen i mas sakim pasin bilong toktok planti long ol samting em maus bilong bel bilong olgeta wan wan yet i gat wok long makim. Yumi laik painim rot bilong kamapim pasin laikim na pasin wanbel, na strongim narapela narapela, na yumi no ken pundaunim narapela.​—Rom 14:19.

17. Wanem samting i bin kamap long maus bilong bel bilong planti manmeri long nau?

¹⁷ Aposel Pita i tok: “Oltaim maus bilong bel bilong yupela i mas i stap stret long ai bilong God.” (1 Pita 3:​16, NW ) Bel i stap klin long ai bilong God Jehova em i wanpela gutpela samting tru. Em i no olsem maus bilong bel bilong planti manmeri long nau. Pol i stori long ol man em “hatpela ain i bin kukim pinis maus bilong bel bilong ol.” (1 Timoti 4:​2, NW ) Taim hatpela ain i kukim skin, sua bai kamap na bihain skin i kamap strong na i no inap pilim moa wanpela samting. Planti man i gat maus bilong bel i no wok moa​—em i strong pinis na i no save givim tok lukaut long man, o stopim em long mekim rong, o kotim em, o mekim man i sem long rong em i bin mekim. Taim maus bilong bel i gat tok, planti manmeri long nau i no laik tingim dispela.

18, 19. (a) Taim bel i gat tok, dispela inap helpim yumi olsem wanem? (b) Yumi ken mekim wanem sapos yumi tanim bel pinis, tasol maus bilong bel i wok yet long kotim yumi long ol rong yumi bin mekim long bipo?

¹⁸ Taim bel i kotim yumi, dispela em i rot bilong maus bilong bel long tokim yumi olsem yumi bin mekim rong. Taim dispela i kirapim man i bin mekim rong long tanim bel, maski em bikpela rong tru, God bai fogivim em. Olsem, King Devit i gat asua long bikpela rong em i bin mekim, tasol God i lusim rong bilong em, long wanem, em i tanim bel tru. Devit i nolaik tru long pasin nogut em i bin  mekim na em i strong olsem kirap long dispela taim em bai bihainim ol lo bilong Jehova. Dispela i mekim na em yet i pilim olsem Jehova em i “gutpela tru na [em i] save rausim sin.” (Song 51:​1-19; 86:5) Tasol olsem wanem sapos bel i wok yet long kotim yumi maski yumi tanim bel pinis na God i bin fogivim yumi?

¹⁹ Sampela taim bel bai kotim man strong tumas, em bai wok long kotim dispela sinman i go i go na dispela i no inap helpim em moa. Long kain taim olsem, yumi mas strongim bel bilong yumi long save olsem sori bilong Jehova i winim tru bel bilong yumi. Yumi mas bilip na orait long pasin laikim bilong em na pasin bilong em long lusim rong, olsem yumi save kirapim ol narapela long mekim. (1 Jon 3:​19, 20, NW ) Tasol taim maus bilong bel i no gat tok, dispela i save mekim na man i stap bel isi na amamas tru, em samting planti man long dispela graun i no pilim. Planti man em bipo ol i bin mekim bikpela rong ol i kisim dispela kain bel isi na amamas, na maus bilong bel i no kotim ol taim ol i lotuim God Jehova.​—1 Korin 6:11.

20, 21. (a) Ol i wokim dispela buk bilong helpim yu long mekim wanem? (b) Yumi ol Kristen i stap fri long mekim wanem? Tasol olsem wanem yumi mas mekim wok long dispela pasin bilong i stap fri?

²⁰ Ol i wokim dispela buk bilong helpim yu long stap amamas, na long holimpas maus bilong bel i stap stret, i go inap long taim dispela graun nogut bilong Satan bai pinis. Tru, dispela buk i no inap stori long olgeta wan wan lo na stiatok bilong Baibel em yu mas tingim na bihainim taim sampela samting i kamap long olgeta wan wan de. Na tu, long ol samting em maus bilong bel yet i gat wok long makim, no ken ting buk bai kolim stret ol samting yu ken mekim na ol samting yu no ken mekim. Wok bilong dispela buk em bilong helpim yu long skulim maus bilong bel na long skulim bel long pilim hariap ol samting, long rot bilong stadi long Tok Bilong God na bihainim long olgeta wokabaut bilong yu. Lo Bilong Moses i bin kirapim ol  man long bihainim ol lo Moses i raitim, tasol “lo bilong Krais” i tokim ol man i aninit long en long bihainim maus bilong bel na ol stiatok. (Galesia 6:2) Olsem na Jehova i larim ol Kristen i stap fri long makim rot ol i laik bihainim. Tasol Baibel i tok yumi no ken mekim wok nogut long dispela pasin bilong yumi long i stap fri. Nogat. (1 Pita 2:16) Pasin bilong i stap fri i opim rot long yumi ken kamapim klia olsem yumi laikim tru Jehova.

²¹ Taim yu beten na skelim gut olsem wanem yu ken bihainim ol stiatok bilong Baibel na bihain mekim ol samting yu bin wokim disisen long en, yu bai wok yet long bihainim dispela rot yu bin kirap long bihainim long namba wan taim yu kisim save long Jehova. Yu bai skulim “tingting” bilong yu long rot bilong “traim planti taim long skelim wanem ol pasin i gutpela na wanem ol pasin i nogut.” (Hibru 5:14) Maus bilong bel em Baibel i skulim pinis bai helpim yu long olgeta wan wan de. Wankain olsem kompas i save stiaim man i raun, maus bilong bel bilong yu bai helpim yu long wokim ol disisen Papa bilong yu long heven i amamas long en. Dispela em i gutpela rot bilong stap insait yet long pasin laikim bilong God.