MARIYA wakafwugama, kumwi kapengede mumoyo citaambiki. Wakacili kwaayeeya majwi aamamanino aamwanaakwe iwakapenzyegwa mawoola manji kusikila wafwa. Kwakaba mudima masyikati. Mpoonya nyika yakazungaana. (Matayo 27:45, 51) Kweelede kuti Mariya wakabona kuti Jehova lwakwe, wakayanda kuzyibya bantu boonse kuti lwakamucisa kapati lufwu lwa Jesu Kristo kwiinda muntu uuli woonse.

Nowakali kuyaabumana mudima iwakali mu Gologota naa busena bwa Cipapa Camutwe, Mariya wakamulila mwanaakwe. (Johane 19:17, 25) Kuboneka kuti mizeezo yakamuvwulila. Cintu cimwi ncaakayeeya nceeco cakacitika kakwiindide myaka iili 33. Ciindi Mariya a Josefa nobakatola mwanaabo uuyandwa kutempele ku Jerusalemu, mwaalumi uucembeede wazina lya Simeoni wakaamba businsimi kwiinda mukusololelwa amuuya. Wakasinsima zintu zipati-pati kujatikizya Jesu, alimwi wakaamba kuti bumwi buzuba Mariya wakali kuyoolimvwa mbuli kuti wayaswa panga damfwu. (Luka 2:25-35) Lino kali mubukkale oobu bukatazya, ndendilyo Mariya naakamvwisya ncaamba majwi aaya.

Bantu baamba kuti kufwidwa mwana ncintu cicisa kapati alimwi nkusweekelwa kutaambiki. Lufwu ngusinkondo mubyaabi, alimwi toonse lulatucisa munzila imwi. (Baloma 5:12; 1 Bakolinto 15:26) Sena cilakonzyeka kuliyumya mubukkale buli boobu? Ciindi notulanga-langa buumi bwa Mariya kuzwa kumatalikilo aamulimo wa Jesu wakukambauka kusikila naakafwa alimwi akumbele, tulaiya zinji kujatikizya lusyomo lwakagwasya Mariya kufwutuka kupanga lyabuumba.

Lino atupiluke musyule myaka yotatwe acisela. Mariya wakazyiba kuti kucinca kwakali kuboola. Nomuba mumunzi musyoonto wa Nazareta, bantu bakali kubandika kujatikizya Johane Mubbapatizi alimwi amulumbe wakwe wakusanduka. Mariya wakazyiba kuti mwanaakwe mutaanzi kuzyalwa wakali kubona mulumbe ooyu kuti ncitondezyo cakuti wakeelede kutalika mulimo wakwe. (Matayo 3:1, 13) Kuli Mariya alimwi amukwasyi wakwe, kuzwa aŋanda kwa Jesu kwakali kuyoocinca zintu munzila ziindene-indene. Ino nkaambo nzi?

Kulibonya kuti aciindi eeci mulumi wa Mariya, Josefa, wakalifwide kale. Kuti kacili boobu, nkokuti kusiigwa tiicakali ceenzu kuli Mariya. * Aciindi eeci Jesu tanaakali kwiitwa buyo kuti “Mwana wamubezi” pele wakali kwiitwa kuti “mubezi.” Tacidoonekwi kuti Jesu nguwakatalika kweendelezya makwebo aabausyi akulanganya banabokwabo ibali cisambomwe ibakazyalwa musyule lyakwe. (Matayo 13:55, 56; Maako 6:3) Nokuba kuti Jakobo uulangilwa kuti wakali wabili kuzyalwa wakali kuyiisyigwa a Jesu kutegwa azumanane amulimo wakubeza, kuzwa aŋanda kwamwana mutaanzi tiicakali cuuba-uba kumukwasyi. Mbwaanga Mariya wakajisi kale mukuli mupati; sena wakalibilika kujatikizya kucinca ooku? Tatuzyi. Pele mubuzyo uuyandika kapati ngwakuti: Ino wakali kuyoocita buti ciindi Jesu waku Nazareta naakali kuyooba Jesu Kristo, Mesiya wakasyomezyedwe? Cibalo cimwi camu Bbaibbele  kuli ncociyubununa kujatikizya makani aaya.—Johane 2:1-12.

Jesu wakaunka kuli Johane kutegwa abbapatizyigwe, mpoonya wakaba Munanike wa Leza, naa Mesiya. (Luka 3:21, 22) Mpoonya wakatalika kusala basikwiiya bakwe. Nokuba kuti mulimo wakwe wakalibindeene, Jesu wakali kujana ciindi cakulikkomanisya antoomwe amukwasyi wakwe alimwi abalongwe. Kali abanyina, basikwiiya bakwe, alimwi abanabokwabo, wakaunka kupobwe lyabwiinga ku Kana, dolopo lili amulundu, ikulampa makkilomita aali 13 kuzwa ku Nazareta. Nolyakali kucitika pobwe eeli, Mariya wakabona kuti kwakali penzi. Ambweni wakabona kuti bamwi akati kabanamukwasyi wabasikukwatana bakalilibilikide kumwi kabalangana-langana alimwi akulivwiya-vwiya. Waini wakabamanina! Kweelana acilengwa cabo, kwaalilwa kusamausya beenzu munzila iili boobu cakali kufwisya nsoni kumukwasyi akupa kuti pobwe litakkomanisyi. Aboobo, Mariya wakabeetelela, mpoonya wakamwaambila Jesu.

Mariya wakaambila mwanaakwe kuti: “Waini wabamanina.” Ino ncinzi ncaakali kulangila kuti acite? Tulakonzya kuyeeyela buyo, pele wakalizyi kuti mwanaakwe wakali mwaalumi uukonzya kucita zintu zigambya. Ambweni wakali kuyeeya kuti mwanaakwe ulakonzya kutalikila waawa kucita zintu eezyo. Mubwini, wakali kwaambila mwanaakwe kuti, “Mwanaangu kaka, kobagwasya.” Kweelede kuti bwiinguzi bwa Jesu bwakamugambya Mariya. Jesu wakamwiingula kuti: “Ino makani aayo atujatikizya buti swebo, mebo andinywe?” Takuli kuti majwi aa Jesu aaya tanaakali aabulemu, nokuba kuti bamwi baamba kuti tanaakali aabulemu. Nokuba boobo, majwi aakwe akali lulayo lwabulemu. Jesu wakali kuyeezya banyina kuti tibakeelede kumupa busolozi mumulimo wakwe, nkaambo ooyu wakali mukuli wa Usyi, Jehova.

Mariya wakalutambula lulayo kuzwa kumwanaakwe, nkaambo wakali mukaintu uulicesya kapati. Naakamana wakaunka kulibaabo ibakali kwaaba zyakulya akubaambila kuti: “Kufwumbwa ncatiimwaambile, mucite.” Mariya wakabona kuti wakacinyina nguzu zyakupa mwanaakwe busolozi; muciindi caboobo, walo alimwi abamwi mbabakeelede kupegwa busolozi. Awalo Jesu, mbubwenya mbuli banyina wakatondezya kuti wakabeetelela banabukwetene aaba bapya. Wakacita maleele aakusaanguna, kwiinda mukusandula maanzi kuba waini mubotu. Ino ncinzi cakacitika? “Basikwiiya bakwe bakamusyoma.” Awalo Mariya wakamusyoma Jesu. Wakamubona kuba Mwami alimwi Mufwutuli wakwe, kutali mwanaakwe buyo.

Mazuba aano, bazyali balakonzya kwiiya zinji kulusyomo lwa Mariya. Kwaamba masimpe, kunyina muzyali wakakomezya kale mwana uuli mbuli Jesu. Pele, mwana uuli woonse, nokuba kuti talondokede, akomena buyo, kucinca ikucitika kulakonzya kuleta buyumuyumu. Muzyali inga wayanda kuti kazumanana kweendelezya mwanaakwe musankwa naa musimbi mbuli mwana musyoonto, nokuba kuti kucita boobo inga takuceeleli. (1 Bakolinto 13:11) Ino mbuti bazyali mbobakonzya kubagwasya bana babo ibakomena? Nzila imwi nkwiinda mukutondezya kuti balamusyoma mwanaabo uusyomeka kuti uyoozumanana kubelesya njiisyo zyamu Bbaibbele alimwi akulongezyegwa a Jehova. Majwi aamuzyali aatondezya kuti ulamusyoma mwanaakwe alakonzya kumugwasya kapati mwana ooyo. Tacidoonekwi kuti Jesu wakali kulukkomanina lugwasyo lwa Mariya mumulimo wakwe mumyaka yakatobela.

Tubala buyo makani masyoonto mu Makani Mabotu kujatikizya Mariya mumyaka yotatwe alimwi acisela yamulimo wa Jesu. Nokuba boobo, amuyeeye kuti Mariya wakali mukamufwu, imuzyali uuli alikke alimwi ambweni wakacili kulanganya bana bamwi aŋanda. Aboobo cilalimvwisya kuti naa tanaakali kumutobela Jesu mumulimo wakwe ciindi naakali kukambauka mucisi cokwabo. (1 Timoteyo 5:8) Nokuba boobo,  Mariya wakazumanana kuzinzibala kuyeeya makani aakumuuya ngaakaiya kujatikizya Mesiya alimwi akuzumanana kuswaangana mutempele mbuli cilengwa camukwasyi.—Luka 2:19, 51; 4:16.

Aboobo kweelede kuti Mariya wakaliko ciindi Jesu naakali kuyiisya mutempele ku Nazareta. Eelo kaka cakamukkomanisya Mariya kumvwa mwanaakwe kaambilizya kuti businsimi bwakaindi ibwaamba zya Mesiya lino bwakazuzikizyigwa mulinguwe. Kweelede kuti cakali kutyompya kapati kubona bana Nazaretanyina kabamukaka Jesu. Alimwi buya, bakali kuyanda kumujaya!—Luka 4:17-30.

Acimwi icakali kutyompya, nkubona bana bakwe basankwa bamwi mbobakali kuzibona zintu Jesu nzyaakali kucita akuyiisya. Lugwalo lwa Johane 7:5 lwaamba kuti banabokwabo Jesu bone tiibakajisi lusyomo mbuli lwabanyina. Tubala kuti: “Ibanabokwabo tiibakali kumusyoma.” Pele Kujatikizya banabokwabo Jesu, basimbi bobilo, Bbaibbele kunyina ncolyaamba pe. * Kufwumbwa mbocakabede, Mariya wakamvwa mbocicisa kukkala muŋanda muli bantu bajisi mizeezo iindene kujatikizya bukombi. Mariya wakeelede kubeleka canguzu kutegwa azumanane kusyoma alimwi akusola kukkomanisya mukwasyi wakwe kakunyina kukazyanya naa kubaminya.

Aciindi cimwi, nkamu yabanamukwasyi yalo iilangilwa kuti yakali kubikkilizya abanabokwabo Jesu, yakalibunga-bunga kutegwa baunke “kuyoomujata” Jesu. Mubwini bakali kwaamba kuti: “Wasondoka.” (Maako 3:21, 31) Mariya kunyina naakali kuyeeya boobu pe, pele wakaunka abana bakwe, ambweni kalombozya kuti balakonzya kwiiya zintu zikonzya kubagwasya kukomena mulusyomo. Sena bakacita oobo? Nokuba kuti Jesu wakazumanana kucita milimo iigambya alimwi akuyiisya kasimpe, bana ba Mariya bamwi kunyina nobakasyoma pe. Pele sena wakali kulibilika kujatikizya icakali kuyoobasika amoyo?

Sena muli mumukwasyi mobaindene bukombi? Lusyomo lwa Mariya lulakonzya kumugwasya kapati. Kunyina naakatyompwa kugwasya banamukwasyi ibatakali kusyoma. Muciindi caboobo, wakasala kubalekela kuti balibonene lusyomo lwakwe mbolwakali kumuletela lukkomano alimwi akuliiba mumizeezo. Kulubazu lumwi, wakazumanana kumugwasyilizya mwanaakwe uusyomeka. Sena wakali kumuyeeya Jesu? Sena kuli naakali kulombozya kuti kubota Jesu naakacili kukkala aŋanda abanamukwasyi? Ikuti kakuli boobo, nkokuti wakacikonzya kulyeendelezya. Wakacibona kuti cakali coolwe kugwasya alimwi akukulwaizya Jesu. Sena andinywe inga mwabagwasya bana banu kubikka Leza mubusena bwakusaanguna mubuumi bwabo?

Sena Mariya wakapegwa bulumbu akaambo kakusyoma muli Jesu? Jehova kunyina naalilwa kubapa bulumbu aabo balaalusyomo, oobu mbocibede akuli Mariya. (Bahebulayo 11:6) Amuciyeeyele buyo mbwaakalimvwa ciindi naakali kuswiilila mwanaakwe kaambaula alimwi akumvwa malipooti kuzwa kubantu bamwi ibakalimvwida milumbe yakwe.

Muzikozyanyo nzyaakali kwaamba mwanaakwe, sena Mariya wakali kuyeeya ciindi Jesu naakacili kukomena mu Nazareta? Ciindi Jesu naakaamba zyamukaintu iwakali kukukula muŋanda yakwe kutegwa ajane kakkoini kakasweekede, makani akuziya fulaulu, naa makani aakumunika lambe akulibikka acibikkilo calyo, sena Mariya wakayeeya ciindi Jesu naakali mwana kakkede munsi-munsi lyakwe kumwi walo kabeleka milimo yabuzuba abuzuba? (Luka 11:33; 15:8, 9; 17:35) Jesu naakaamba kuti joko lyakwe ndyuuba alimwi akuti talikatazyi kunyamuna, sena Mariya wakayeeya buzuba bumwi ciindi Josefa naakali kuyiisya Jesu iwakacili mwana mbokufwalwa joko kutegwa munyama avwolekwa kacikonzya kulinyamuna. (Matayo 11:30) Masimpe, Mariya wakajana lukkomano lunji kuyeeya coolwe cipati Jehova ncaakamupede mubuumi  bwakwe cakukomezya alimwi akuyiisya mwana wakali kuyooba Mesiya. Kweelede kuti wakajana lukkomano lulibedelede kuswiilila mwiiyi mupati iwiinda bamayi boonse, iwakali kubelesya zikozyanyo zizyibidwe abantu boonse kuyiisya ziiyo zigwasya.

Nokuba boobo, Mariya wakazumanana kulicesya. Mwanaakwe kunyina naakali kucita zintu munzila yakuti Mariya kalumbaizyigwa naa kukombwa. Aciindi cimwi kali mumulimo wakwe, mukaintu umwi iwakali munkamu yabantu wakoompolola akwaamba kuti banyina Jesu beelede kuti balikkomene akaambo kakumuzyala. Mpoonya Jesu wakaingula kuti: “Peepe, ibakkomene mbaabo baswiilila jwi lya Leza akulicita!” (Luka 11:27, 28.) Ciindi bamwi ibakali munkamu nobakaamba kuti banyina Jesu alimwi abanabokwabo bakali afwaafwi, wakaamba kuti banyina alimwi banabokwabo mbaabo ibamusyoma. Muciindi cakunyema, Mariya wakacimvwa Jesu ncaakali kupandulula kuti bunyina bwakumuuya bulayandika kapati kwiinda bunyina bwakumubili.—Maako 3:32-35.

Nokuba boobo, tacikonzyeki kupandulula mbwaakauside Mariya ciindi naakabona mwanaakwe kafwa lufwu lucisa kapati acisamu cakupenzyezya. Mwaapostolo Johane, iwakaliko nocakali kucitika eeci, kumbele wakazoobikkilizya makani aaya mucibalo ncaakalemba: Nozyakali kucitika zintu eezyi, Mariya wakaliimvwi “munsi aacisamu ca Jesu cakupenzyezya.” Kunyina cakali kukonzya kumukasya mukaintu ooyu uusyomeka alimwi siluyando kwiima munsi lyamwanaakwe kusikila kumamanino. Jesu wakamubona Mariya, nokuba kuti cakali kucisa kuyoya alimwi akwaambaula, pele wakaambaula. Wakaambila mwaapostolo uuyandwa Johane kuti abalanganye banyina. Mbwaanga aciindi eeci banabokwabo tiibakali basyomi, Jesu kunyina naakabapa mukuli wakulanganya banyina, pele wakaupa sikumutobela uusyomeka. Kwiinda mukucita boobo, Jesu wakatondezya mbociyandika kumwaalumi uusyoma kubikkila maano mukwasyi wakwe, kwaambisya munzila yakumuuya.—Johane 19:25-27.

Nocakasika ciindi cakuti Jesu afwe, Mariya wakamvwa kucisa kwakaambilwa limwi, nkokuti, kuyasigwa ipanga damfwu lyabuumba. Ikuti naa cilatukatazya kweezeezya buumba mbwaakajisi, sena inga twacikonzya kweezeezya mbwaakakkomene nokwakainda mazuba otatwe? Mariya wakamvwa zyamaleele aainda maleele oonse aakacitikide—kubusyigwa kwa Jesu! Lukkomano lwakwe lwakayungizyika nkaambo nokwakainda ciindi Jesu wakalibonya kumwanookwabo Jakobo, kutali kubuleya. (1 Bakolinto 15:7) Kuswaangana ooku kwakamukulwaizya kapati Jakobo alimwi abanabokwabo Jesu bambi. Alimwi tubala kuti kumbele bakatalika kumusyoma Jesu kuti ngu Kristo. Kalitanalampa, bakali kumiswaangano ya Bunakristo antoomwe abanyina, alimwi “bakazumanana kupaila.” (Milimo 1:14) Bana bobilo, nkokuti Jakobo alimwi a Juda mukuya kwaciindi bakalemba mabbuku aamu Bbaibbele.

Mariya, ulaambidwe ciindi camamanino kali kumiswaangano abana bakwe, kabapaila. Eelo kaka alakkomanisya mamanino aamakani aa Mariya, alimwi wakatusiila cikozyanyo cibotu! Akaambo kalusyomo lwakwe, Mariya wakafwutuka kupanga lyabuumba, mpoonya akupegwa bulumbu bupati kumamanino. Ikuti twaiya lusyomo lwakwe, andiswe tuyoofwutuka kumapenzi aali woonse ngotukonzya kujana munyika eeyi alimwi tuyootambula bulumbu bupati kwiinda boobo mbotuyeeyela.