Skip to content

Skip to table of contents

Amuzumanane Kucita Zibotu

Amuzumanane Kucita Zibotu

Amuzumanane Kucita Zibotu

“[A]mucite kabotu.”—LK. 6:35.

1, 2. Ino nkaambo nzi ncocikatazya kanji-kanji kucita zyintu zibotu kubantu?

KUCITILA bantu zibotu kulakonzya kukatazya. Aabo mbotutondezya luyando balakonzya kuti balo tabatondezyi luyando kulindiswe. Nokuba kuti tulasolekesya kubagwasya bantu kwiinda mukubaambila “Makani Mabotu aabulemu bwa-Leza uu[kkomene]” alimwi a Mwanaakwe, balakonzya kutabikkila maanu nokuba kutalumba. (1 Tim. 1:11) Bamwi baba bantu babyaabi alimwi ‘akukazya kuti Jesu wakatufwida kutegwa atufwutule kucibi alufwu.’ (Flp. 3:18) Mbotuli Banakristo, ino mbuti mbotweelede kubabona bantu bali boobu?

2 Jesu Kristo wakaambila basikwiiya bakwe kuti: “Amuyande basinkondonyoko, mucite kabotu.” (Lk. 6:35) Lino atululange-lange cakusitikila lulayo oolu. Alimwi tuyoogwasyigwa atwaambo tumbi ntwaakaamba Jesu kujatikizya kucita zyintu zibotu kubantu.

“Amuyande Basinkondonyoko”

3. (a) Mumajwi aanu, amwaambe mubufwaafwi majwi ngaakaamba Jesu aalembedwe kuli Matayo 5:43-45. (b) Ino mmuzeezo uuli buti wakaliko kujatikizya bama Juda alimwi abatakali bama Juda kubasololi bacikombelo iba Juda bamumwaanda wamyaka wakusaanguna?

3 Mu Mulumbe wakwe uudumide waa Cilundu, Jesu wakaambila baswiilizi bakwe kuyanda basinkondonyina alimwi akupailila bantu babapenzya. (Amubale Matayo 5:43-45.) Bantu bakali kumuswiilila aciindi eeco bakali ba Juda, ibakauzyi mulawo wa Leza wakuti: “Utaliyi inkoto nekuba kuba simfundilizi kubana babantu bako; yanda mweenzinyoko mbubonya mboliyanda omwini.” (Lev. 19:18) Basololi bacikombelo iba Juda bamumwaanda wamyaka wakusaanguna bakali kuyeeya kuti “bana babantu bako” alimwi a “mweenzinyoko” cakali kwaamba buyo bama Juda. Mulawo wa Musa wakaamba kuti bana Israyeli bakeelede kwaandaana abamasi, pele kwakazooba muzeezo wakuti bantu boonse batali bama Juda bakali basinkondonyina, bakeelede kusulwa.

4. Ino ncinzi basikwiiya ba Jesu ncobakeelede kubacitila basinkondonyina?

4 Pele Jesu walo wakati: “Amuyande basinkondonyoko, amubakombele bamupenzya.” (Mt. 5:44) Basikwiiya bakwe bakeelede kutondezya luyando kubantu boonse bakali kubapenzya. Kweelana asikulemba Makani Mabotu Luka, Jesu wakati: “Ndati kulindinywe nomuswiilila, amuyande basinkondonyoko, mubacitile kabotu abamusulide, mubalongezye abamutukana, mubakombele abamuvwiya.” (Lk. 6:27, 28) Kweelana abantu bamumwaanda wamyaka wakusaanguna ibakazitobela nzyaakayiisya Jesu, ‘tulabacitila kabotu ibatusulide’ kwiinda mukubacitila zyintu zibotu. ‘Tulabalongezya ibatutukila’ kwiinda mukubandika abalo calubomba. Alimwi ‘tulabakombela aabo batupenzya’ kwiinda mukutuuma naa nzila zimwi buyo zyakututukana. Mipailo iili boobu itondezya kuti tulabayanda basinkondoma nkaambo tulomba Jehova kuti basikupenzya bacikonzye kucinca bukkale bwabo akubweza ntaamu iikonzya kubapa kukkomaninwa a Jehova.

5, 6. Ino nkaambo nzi ncotweelede kubayanda basinkondoma?

5 Ino nkaambo nzi ncotweelede kubayanda basinkondoma? Jesu wakati: “Kuti mube bana bakwe Usowanu uuli kujulu.” (Mt. 5:45) Ikuti twaluccilila lulayo oolo, tulakonzya kuba “bana” ba Leza munzila yakuti twiiya Jehova, walo ‘uupasuzya izuba lyakwe kubabi akubabotu, uuwisizya boonse imvwula yakwe, baluleme abataluleme.’ Kweelana acibalo ca Luka mbocaamba makani, Leza “uli aluzyalo walo kulibatalumbi akubabi.”—Lk. 6:35.

6 Kakankaizya mbocakali kuyandika kuli basikwiiya bwakwe ‘kuzumanana kubayanda basinkondonyina,’ Jesu wakati: “Kuti kamuyanda abo bamuyanda, ino mbulumbunzi mbumujisi? Sa abalo basimutelo tabaciti mbubonya obo? Alimwi kuti kamujuzya banyokwanu balike, mwiinda buti? Sa abalo bamasi tabaciti obo?” (Mt. 5:46, 47) Ikuti naa katuyanda buyo baabo ibatuyanda, eeci inga tiicatuletela ‘bulumbu’ buli boonse, naa kutupa kukkomaninwa a Leza. Nobaba basimutelo, aabo batakali kuyandwa, bakali kutondezya luyando kubantu bakali kubayanda.—Lk. 5:30; 7:34.

7. Ino nkaambo nzi ncocikonzya kutondezya kuti kunyina ncotucita kwiinda bamwi ikuti katwaanzya buyo ‘bakwesu’?

7 Kwaanzya kwabama Juda kwakadumide kwakali kubikkilizya bbala lya “luumuno.” (Bab. 19:20; Joh. 20:19) Eeci cakali kutondezya kuti muntu waanzya uyanda kuti ooyo waanzyigwa abe abuumi bubotu, bukkale bubotu alimwi akuvwuba. Inga catondezya kuti ‘kunyina ncotucita kwiinda bamwi’ ikuti naa katwaanzya buyo baabo mbotubona kuti ‘mbakwesu.’ Mbubwenya mbwaakaamba Jesu, cintu cikozyenye aceeci cakali kucitwa ‘abantu bamasi.’

8. Ncinzi Jesu ncaakali kubakulwaizya kucita bakali kumuswiilila naakaamba kuti: “Amulondoke”?

8 Cibi ncotwakakona cakapa kuti basikwiiya ba Jesu cibayumine kucita zyintu cakulondoka. (Rom. 5:12) Pele Jesu wakamanizya cibeela camakani aakwe kwiinda mukwaamba kuti: “Nkaambo kaako amulondoke mbuli Usowanu uuli kujulu mbwalondokede.” (Mt. 5:48) Wakali kukulwaizya bakali kumuswiilila kuti baiye ‘Wisi uuli kujulu,’ Jehova, kwiinda mukulondola luyando ndobakajisi—kuluzulizya kwiinda mukuyanda basinkondonyina. Eeci ncecintu ncotweelede kucita andiswe.

Nkaambo nzi Ncotweelede Kulekelela?

9. Ino ncinzi cipandululwa mumajwi aakuti: “Utulekelele milandu yesu”?

9 Tulazumanana kucita kabotu ciindi muntu watubisizya notumulekelela. Alimwi buya, cibeela cimwi camupailo wacikozyanyo wa Jesu cijisi majwi aaya: “Utulekelele milandu yesu, mbubonya mbuli mbutubalekelede aswe bali amilandu kulindiswe.” (Mt. 6:12) Makani Mabotu ngaakalemba Luka atondezya kuti “milandu” njaakali kwaamba Jesu nzibi, nkaambo aamba kuti: “Utulekelele zibi zyesu, nkaambo aswebo tulabalekelela aabo bajisi milandu kulindiswe.”—Lk. 11:4, NW.

10. Kujatikizya kulekelela, ino mbuti mbotukonzya kumwiiya Leza?

10 Tweelede kumwiiya Leza walo uulekelela basizibi beempwa. Mwaapostolo Paulo wakalemba kuti: “Amuusilane buuya, mukabe batete moyo, akuba aluzyalo lwakulekelelana milandu, mbubonya mbuli Leza mbwaakalekelela ndinywe muli-Kristo.” (Ef. 4:32) Sintembauzyo Davida wakaimba kuti: “Jehova ngusibuuya, ngusiluse, ulamuka kukalala, ulizwide luzyalo. . . . Tana kutucitila mbuli zibi zyesu, nikuba kutuboozezya mbuli insendami zyesu. . . . Mbuli kujwe mbokuli kule kuzwa kumbo, mbuboobu mbwaalampya insotoko zyesu kuzwa kulindiswe. Mbuli muntu mbwafwida bana bakwe luzyalo, alakwe Jehova ulabafwida luzyalo abo bamuyoowa. Nkaambo ulizi mbububede buntu bwesu, ulaibulukwa kuti tuli bulongo buyo.”—Int. 103:8-14.

11. Ino mbaani aabo Leza mbalekelela?

11 Bantu balakonzya kulekelelwa kuli Jehova lilikke ikuti bakabalekelela kale aabo bakababisizya. (Mk. 11:25) Mukukankaizya kaambo aaka, Jesu wakayungizya kuti: “Nkaambo mwalekelela bantu milandu yabo, alakwe Usowanu uuli kujulu ulamulekelela anywe, pele mwatalekelela bantu milandu yabo, alakwe Usowanu takooyoomulekelela milandu yanu pe.” (Mt. 6:14, 15) Ncobeni, Leza ulekelela buyo baabo bafwambaana kulekelela bamwi. Alimwi nzila imwi yakuzumanana kucita zibotu nkutobela lulayo lwamwaapostolo Paulo lwakuti: “Mbuli [Jehova] mbwaakamulekelela milandu yanu, anywebo amucite mbubonya obo.”—Kol. 3:13.

‘Amuleke Kubeteka’

12. Ino ndulayo nzi Jesu ndwaakapa kujatikizya kubeteka bamwi?

12 Aimwi nzila motukonzya kucita kabotu yakaambwa mu Mulumbe waa Cilundu ciindi Jesu naakaambila bakali kumuswiilila kuti baleke kubeteka bamwi, mpoonya wakabelesya cikozyanyo kutegwa akakankaizye kaambo aaka. (Amubale Matayo 7:1-5.) Atulange-lange ncaakali kupandulula Jesu naakaamba kuti: ‘Amuleke kubeteka.’

13. Ino mbuti aabo bakali kumuswiilila Jesu mbobakali kukonzya ‘kuzumanana kulekelela’?

13 Makani Mabotu ngaakalemba Matayo azubulula Jesu kaamba kuti: “Amuleke kubeteka kuti mutabetekwi anywebo.” (Mt. 7:1, NW) Kweelana ambwaakalemba Luka, Jesu wakati: “Alimwi amuleke kubeteka, eelyo anywebo tamukabetekwi; amuleke kupa bantu mulandu, eelyo tamukapegwi mulandu. Amuzumanane kulekelela, eelyo muyoolekelelwa anywebo.” (Lk. 6:37, NW) Ba Farisi bamumwaanda wamyaka wakusaanguna bakali kubeteka calunya, kababelesya tunsiya-nsiya tutali twamumagwalo. Boonse aabo bakali kumuswiilila Jesu ibakali kucita boobo bakeelede ‘kuleka kubeteka.’ Muciindi caboobo, bakeelede ‘kuzumanana kulekelela’ beenzinyina nobabalubizyila. Mwaapostolo Paulo wakapa lulayo lukozyenye lujatikizya kulekelela, kweelana ambokwaambwa musyule oomu.

14. Kwiinda mukulekelela, ncinzi basikwiiya ba Jesu ncobakali kuyoopa bantu kucita?

14 Kwiinda mukulekelela, basikwiiya ba Jesu bakali kuyoopa bantu kuti kabalekelela. Jesu wakati: “Lubeta ndumubetesya bamwi anywebo mulabetesegwa ndulonya olo, aceelesyo ncimweelesya bamwi anywebo muleelesegwa nciconya eco.” (Mt. 7:2) Kujatikizya nzyotubacitila bantu, tutebula ncotusyanga.—Gal. 6:7.

15. Ino mbuti Jesu mbwaakatondezya kuti ncibyaabi kupa bantu milandu?

15 Kamuyeeya kuti kutegwa atondezye mbocili cibyabi kupa bantu milandu, Jesu wakabuzya kuti: “Nkaambonzi ulalangilila kapapu kali muliso lyamunyoko, nekubaboobo toyeeyi itanda lili muliso lyako numwini? Ino ulaambila buti munyoko kuti, Nkufule kapapu kali muliso lyako, anukuti mulili itanda muliso lyako numwini?” (Mt. 7:3, 4) Muntu uujisi cilengwa cakupa muntu uumwi mulandu ulabikkila maanu kapati kubulubizi busyoonto buli “muliso” lyamunyina. Sikupa mulandu uyeeya kuti munyina tacikonzyi kusala camaanu pe. Nokuba kuti kulubizya nkusyoonto—mbuli kapapu kasyoonto—sikupa mulandu walomba ‘kufwula kapapu’ kali muliso lyamweenzinyina. Cakuupa-upa aameso ulalisungula kugwasya munyina kuzibona munzila yeelede zyintu.

16. Ino nkaambo nzi ncokunga kwaambwa kuti ba Farisi bakajisi “kapapu” muliso lyabo?

16 Basololi bacikombelo iba Juda mbobakali kupa kapati milandu kubantu. Mucikozyanyo: Ciindi mwaalumi umwi ngwaakaponya Kristo naakaamba kuti Jesu weelede kuti wakazwa kuli Leza, ba Farisi bakamuvwuwa cabukali kabati: “Wakazyalwa muzibi yebo, sena nduwe ooti twiisye?” (Joh. 9:30-34) Kujatikizya luzyibo lwakubeteka kabotu iluyeeme anjiisyo zya Jehova, ba Farisi bakajisi “kapapu” muliso lyabo alimwi bakali boofwu kapati. Aboobo, Jesu wakati: “Nusikuupaupa ameso, usaangune kulifula itanda lili muliso lyako, lino ulabonesya kuti ufule munyoko kapapu kali muliso lyakwe.” (Mt. 7:5; Lk. 6:42) Ikuti katukanzide kucita zibotu alimwi akucitila bamwi zibotu, tatukabi basilunya lyoonse ibayandaula kapapu kacikozyanyo muliso lyamukwesu. Muciindi caboobo, tuyoozyiba kuti tatulondokede alimwi aboobo tatweelede kubeteka basyomima.

Mbotweelede Kubalanganya Bantu

17. Kweelana a Matayo 7:12, ino mbuti mbotweelede kubalanganya bantu?

17 Mu Mulumbe waa Cilundu, Jesu wakaamba kuti Leza utondezya bube bwabuzyali kubabelesi Bakwe kwiinda mukwiingula mipailo yabo. (Amubale Matayo 7:7-12.) Cilasalala kuti Jesu wakabikka mulawo wabukkale ooyu: “Nkaambo kaako zintu zyoonse zili buti nzimuyanda kuti bantu bamucitile, anywebo amubacitile nzizyonya.” (Mt. 7:12) Lilikke buyo notulanganya bantuma munzila eeyi ndendilyo notukonzya kutondezya kuti tuli basikutobela ba Jesu Kristo bakasimpe.

18. Ino mbuti “Mulawo” mbowakatondezya kuti tweelede kulanganya bantu munzila njotuyanda kuti batulanganye?

18 Naakamana kwaamba kuti tweelede kulanganya bantu munzila njotuyanda kuti batulanganye aswebo, Jesu wakayungizya kuti: “Nkaambo mbuboobo mbuuamba Mulao abasinsimi.” Ikuti katulanganya bamwi munzila Jesu njaakaamba, tucita zyintu kweelana amakanze eeni-eeni aa “Mulawo”—malembe alo aali mumabbuku aamu Bbaibbele kuzwa kuli lya Matalikilo kusikila kuli lya Deuteronomo. Kunze lyakuyubununa makanze ngajisi Jehova aakubusya lunyungu lwalo luyoomanizya bubi, mabbuku aaya alapandulula Mulawo Leza ngwaakapa musyobo wa Israyeli kwiinda muli Musa mu 1513 B.C.E. (Matl. 3:15) Akati kazyintu zimwi, Mulawo wakacisalazya kuti bana Israyeli bakeelede kucita zyintu cabululami, tiibakeelede kusalulula, alimwi bakeelede kubacitila zyintu zibotu bantu bapengede alimwi abeenzu bamucisi eeco.—Lev. 19:9, 10, 15, 34.

19. Ino mbuti “basinsimi” mbobatondezya kuti tweelede kucita zibotu?

19 Kwiinda mukwaamba “basinsimi,” Jesu wakali kwaamba mabbuku aabusinsimi aa Magwalo aa Chihebrayo. Magwalo aaya ajisi masinsimi aajatikizya Mesiya alo aazuzikizigwa muli Kristo kumugama. Alimwi malembe aaya atondezya kuti Leza ulabalongezya bantu bakwe ciindi nobacita zyintu ziluleme mumeso aakwe alimwi akulanganya bamwi munzila iili kabotu. Mucikozyanyo, businsimi bwa Isaya bwakapa lulayo oolu kubana Israyeli: “Mbuboobu mbwaamba Jehova. Amubeteke kabotu akucita cabululami, . . . Uli acoolwe muntu uucita obo ayooyo uubika moyo wakwe kumakani, . . . akukasya maanza aakwe kucita bubi.” (Is. 56:1, 2) Masimpe, Leza ulangila kuti bantu bakwe kabazumanana kucita zibotu.

Amucite Zibotu Kubantu Lyoonse

20, 21. Ino makamu aabantu bakalimvwa buti ku Mulumbe waa Cilundu ngwaakaamba Jesu, alimwi ino nkaambo nzi ncomweelede kuzinzibala kuyeeya kujatikizya mulumbe ooyu?

20 Twalanga-langa buyo twaambo tusyoonto akati katwaambo tunji tuyandika kapati ntwaakaamba Jesu mu Mulumbe wakwe waa Cilundu uutakonzyi kweelanisyigwa. Nokuba boobo, tulakonzya kumvwisya kabotu-kabotu mbobakalimvwa aabo bakamvwa ncaakaamba aciindi eeco. Bbaibbele lyaamba kuti: “Lino Jesu naakamana kwaamba majwi aya oonse, makamu aabantu akakankamana kukwiisya kwakwe, nkaambo wakali kubaiisya cabwami, katakozyenye abalembi babo pe.”—Mt. 7:28, 29.

21 Cakutazumbauzya, Jesu Kristo wakalibonya kuti ngu “Sinkuta uugambya” ooyo wakasinsimwa. (Is. 9:6) Mulumbe waa Cilundu ncikozyanyo cipati caluzyibo ndwajisi Jesu lujatikizya mbobazibona zyintu Bawisyi bakujulu. Kunze lyatwaambo ntotwabandika, makani aaya ajisi zyintu zinji zyakwaamba kujatikizya lukkomano lwini-lwini, mbotukonzya kubutantamuka bwaamu, mbotukonzya kucita bululami, ncotweelede kucita kutegwa tube abuumi bwakumbele bukkomanisya, alimwi atwaambo tumbi tunji. Mwalombwa kuti alimwi mucibale kabotu-kabotu alimwi cakusitikila cibalo ca Matayo caandaano 5 kusikila ku 7. Amuzinzibale kuyeeya kujatikizya lulayo lubotu ndwaakapa Jesu lulembedwe mumo. Amuzibelesye mubuumi bwanu eezyo Jesu nzyaakaamba mu Mulumbe waa Cilundu. Eelyo muyoocikonzya kumukkomanisya Jehova, kubalanganya kabotu bantu, alimwi akuzumanana kucita kabotu.

[Caption on page 11]

Ino Inga Mwaingula Buti?

• Ino basinkondoma tweelede kubalanganya buti?

• Ino nkaambo nzi ncotweelede kuba bantu balekelela?

• Ino ncinzi ncaakaamba Jesu kujatikizya kubeteka bantu?

• Kweelana a Matayo 7:12, ino tweelede kubalanganya buti bantu?

[Mibuzyo yaciiyo]

Majwi aakwelelezya sikubala aali apeeji 10]

Sena mulikazyi kaambo Jesu ncaakaambila kuti: ‘Amuleke kubeteka’?

[Cifwanikiso icili apeeji 8]

Ino nkaambo nzi ncotweelede kubakombela aabo batupenzya?

[Cifwanikiso icili apeeji 10]

Sena bantu mubalanganya munzila njomuyanda kuti bamulanganye?