Skip to content

Skip to table of contents

Sena Mulabuzya Kuti, “Uli Kuli Jehova”?

Sena Mulabuzya Kuti, “Uli Kuli Jehova”?

Sena Mulabuzya Kuti, “Uli Kuli Jehova”?

“Balitantamukide Kuzwa Kulindime . . . Tabakwe nibaamba kuti, Uli kuli Jehova”?—JEREMIYA 2:5, 6.

1. Ibantu nobabuzya kuti “Uli kuli Jehova”?, ino inga bayeeya nzi?

“INO Leza uli kuli?” Imubuzyo ooyu wali kubuzyigwa abantu banji. Ibamwi akati kabo bali kuyanda buyo kumvwisya bwini kujatikizya Mulengi. Ino nkuli nkwabede? Bamwi balabuzya oobo nokwacitika manyongwe mapati naa lwabo nobali mumapenzi mapati akutazyiba kaambo Leza ncatakonzyi kunjililila. Pele bamwi tababuzyililyo akaambo kakuti imuzeezo wakuti kuli Leza balaukaka.—Intembauzyo 10:4.

2. Ino mbaani bazwidilila mukuyandaula Leza?

2 Pele kuli bantu banji ibazyi kuti kuli bumboni bunji bwakuti Leza nkwali. (Intembauzyo 19:1; 104:24) Ibamwi balikkutide akaambo buyo kakuti balijisi bukombi bumwi. Pele ikuyandisya kasimpe kwapa kuti bantu banji muzisi zyoonse bayandaule Leza mwini-mwini. Ikusoleka kwabo kwazwidilila nkaambo “tali kule kuluumwi umwi wesu.”—Incito 17:26-28.

3. (a) Ino Leza ukkala kuli? (b) Ino mubuzyo wamu Magwalo wakuti, “Uli kuli Jehova”? upandulula nzi?

3 Ikuti naa muntu wamujana ncobeni Jehova, ulazyiba kuti “Leza ngo-Muuya,” talibonyi pe kubantu. (Johane 4:24) Jesu wakaita Leza mwini-mwini kuti “Taata uuli kujulu.Ino eeci caamba nzi? Caamba kuti ibusena mbwakkala Taateesu wakujulu munzila yakumuuya bulisumpukide kapati, mbubwenya mbuli ijulu lini mbolisumpukide kuzwa anyika. (Matayo 12:50; Isaya 63:15) Nokuba kuti tatukonzyi kumubona Leza, wapa kuti cikonzyeke kumuzyiba akwiiya zinji zyamakanze aakwe. (Kulonga 33:20; 34:6, 7) Ulaingula mibuzyo yabaabo ibayanda kuzyiba ncobeni mpindu yabuumi. Kujatikizya makani aabuumi bwesu, ulatupa twaambo twantalisyo tutondezya ciimo cakwe, nkokuti mbuli mbwaabona makani aayo alimwi akubona naa kulombozya kuli boobo kuleendelana amakanze aakwe. Uyanda kuti tubuzye makani aali boobu akusolekesya kujana bwiinguzi. Kwiinda mumusinsimi Jeremiya, Jehova wakabasinsa bantu bamu Israyeli yansiku nkaambo bakaalilwa kucita boobu. Bakalizyi zina lya Leza, pele tiibakabuzya kuti “Uli kuli Jehova”? (Jeremiya 2:6) Imakanze aa Jehova tiicakali cintu cipati kuli mbabo. Tiibakayanda kuti abasololele pe. Ciindi nomuyanda kusala zintu zipati naa ziniini, sena mulati “Uli kuli Jehova”?

Aabo Ibayanda Kusololelwa a Leza

4. Ino mbuti mbotukonzya kugwasyigwa acikozyanyo ca Davida cakubuzya zintu kuli Jehova?

4 Davida mwanaa Jese kacili mukubusi wakaba alusyomo luyumu muli Jehova. Wakalizyi kuti Jehova ngu “Leza muumi.” Davida lwakwe wakakwabililwa a Jehova. Akaambo kalusyomo alimwi aluyando ndwaakajisi “[ku]zina lya-Jehova,” Davida wakajaya mubbabbani mu Filisti iwakajisi zilwanyo zikali uutegwa Goliati. (1 Samuele 17:26, 34-51) Nokuba boobo, ikuzwidilila kwa Davida tiikwakamupa kutalika kulidunda pe. Tanaakatalika kuyeeya kuti kufwumbwa ncatiikacite alimwi, Jehova uyoomuzwidilizya. Cakwiinduluka mumyaka yakatobela, Davida nakali kuyanda kucita cintu, wakali kumubuzya Jehova. (1 Samuele 23:2; 30:8; 2 Samuele 2:1; 5:19) Wakazumanana kupaila kuti: “Kondizibya inzila zyako, O Jehova; kondiiyisya myeendelo yako. Kondeenzya mulusinizyo lwako, undiiyisye, nkaambo nduwe Leza walufutuko lwangu; buzuba boonse ndakulangila.” (Intembauzyo 25:4, 5) Cabotaace cikozyanyo eeci ncotweelede kutobela!

5, 6. Ino mbuti Josafati mbwaakapangika moyo wakwe kuli Jehova muziindi ziindene-indene mubuumi bwakwe?

5 Josafati naakali Mwami, imwami wasanu mumulongo wa Davida, basikalumamba bazisi zyotatwe bakalibunga-bunga akuboola kuti balwane cisi ca Juda. Josafati naakasikilwa makani aaya aakali kujatikizya cisi, ‘wakapangika moyo wakwe kukuyandaula Jehova.’ (2 Makani 20:1-3) Eeci tiicakali ciindi cakusaanguna kuli Josafati kuyandaula Jehova pe. Imwami ooyu wakali bukakide kale bukombi bwa Baala ibwakali kucitwa abwami bwa Israyeli bwakunyika bwakazangide, eelyo wakasala kweenda munzila zya Jehova. (2 Makani 17:3, 4) Aboobo, ino Josafati ‘wakapangika buti moyo wakwe kuli Jehova’ naakasikilwa mapenzi?

6 Mumupailo waabuleya ngwaakapaila ku Jerusalemu muciindi eeci camapenzi, Josafati wakatondezya kuti wakayeeya nguzu zipati zya Jehova. Wakayeeyesya makanze aa Jehova ayubunudwe aakutanda zisi zimwi akupa bana Israyeli nyika kuti ibe yabo. Imwami wakazyiba kuti wakali kuyandika kugwasyigwa a Jehova. (2 Makani 20:6-12) Sena Jehova wakalibikka atuba aciindi eeco? Inzya. Kwiinda muli Jahazieli muna Levi, Jehova wakapa busolozi, eelyo buzuba bwakatobela bantu Bakwe bakazunda. (2 Makani 20:14-28) Ino mbuti mbomukonzya kusinizya kuti Jehova uyooba atuba akulindinywe mwaakumulomba kuti amusololele?

7. Ino mmipailo yabani Leza njaswiilila?

7 Jehova tasalululi. Ulabatamba bantu boonse kuti bamuyandaule kwiinda mumupailo. (Intembauzyo 65:2; Incito 10:34, 35) Ulabikkila maano kuzintu zili mumyoyo yabaabo ibamukomba. Ulatusyomezya kuti ulaswiilila mipailo yabaluleme. (Tusimpi 15:29) Talisisi pe kuli baabo ibatakali kumuyanda kaindi, pele lino ibayandaula busolozi bwakwe cakulibombya. (Isaya 65:1) Mane ulaswiilila mipailo yabaabo ibakaalilwa kutobela milawo yakwe, pele lino ibakeempwa cakulibombya. (Intembauzyo 32:5, 6; Incito 3:19) Pele, ikuti muntu katalibombyi kuli Leza, imipailo yamuntu ooyo tiikonzyi kumugwasya pe. (Marko 7:6, 7) Amulange-lange zikozyanyo zimwi.

Bakapaila, Pele Tiibakaingulwa

8. Ino ncinzi cakapa kuti mipailo ya Mwami Saulo itaingulwi a Jehova?

8 Musinsimi Samuele naakaambila Mwami Saulo kuti wakakwa a Leza akaambo kakutaswiilila, Saulo wakavwundama kukomba kuli Jehova. (1 Samuele 15:30, 31) Pele wakali kulicengeezya buyo. Saulo ncaakali kulombozya tiikwakali kuswiilila Leza pe, pele kwakali kulemekwa kumeso aabantu. Kumbele ciindi ba Filisti nobakalwana bana Israyeli, Saulo wakalicengeezya kubuzya kuli Jehova. Nokuba boobo, naatakaingulwa wakaunka kuli sibusangu kakuli wakalizyi kuti eeci tiicakali kuyandika kuli Jehova. (Deuteronomo 18:10-12; 1 Samuele 28:6, 7) Mubufwaafwi bbuku lya 1 Makani 10:14 lyaamba kuti Saulo “Ta[naa]kabuzya makani kuli-Jehova.” Ino nkaambo nzi ncolyaambila boobo? Nkaambo kakuti mipailo ya Saulo tiiyakali yalusyomo pe. Aboobo, cakali buyo mbuli kuti kunyina naakapailide pe.

9. Ino ncinzi cakalubide mukulomba busolozi kwa Zedekiya kuli Jehova?

9 Mbubwenya buyo, ibwami bwa Juda bwakumusanza nobwakali kuyanda kuwa, imipailo minji yakapailwa alimwi ibasinsimi ba Jehova bakabuzyigwa. Nokuba boobo, bantu bakali kukomba mituni kumwi kabalitamizya kuti bakomba Jehova. (Zefaniya 1:4-6) Nokuba kuti bakali kulicengeezya kubuzya Leza, tiibakasinizya amyoyo yabo yoonse kuti bacite kuyanda kwakwe. Mwami Zedekiya wakamukombelezya Jeremiya kuti amuyandaude Jehova. Jehova wakalaambide kale Mwami ncaakeelede kucita. Pele akaambo kakubula lusyomo alimwi akuyoowa bantu, imwami kunyina naakaswiilila Jehova, eelyo Jehova kunyina naakaingula kweelana ancaakali kuyanda mwami.—Jeremiya 21:1-12; 38:14-19.

10. Ino ncinzi cakalubila munzila Johanani njaakabelesya kuyandaula busolozi bwa Jehova, alimwi ino ncinzi ncotwiiya kuzwa kukulubizya kwakwe?

10 Basikalumamba bana Babuloni nobakanyonyoona Jerusalemu akutola ba Juda mubuzike, Johanani wakacita bubambe bwakuti atole kakamu kaba Juda ku Egepita bakacaala. Imakanze aabo aakucita boobu akaba, pele kabatananyamuka bakalomba Jeremiya kuti abapailile ikutegwa Jehova abasololele. Nokuba boobo, naatakaingula mbobayanda, bakazumanana amakanze aabo. (Jeremiya 41:16–43:7) Kwiinda mulizyeezyi zyakacitika, sena mwabona kuti kuli ziiyo zikonzya kumugwasya ikutegwa nomuyandaula Jehova akonzye kujanika?

“Amusunkulule”

11. Ino nkaambo nzi ncotweelede kubelesya lugwalo lwa Ba-Efeso 5:10?

11 Ikukomba mukasimpe takuli buyo kutondezya kulyaaba kwesu kwiinda mukubbapatizyigwa mumeenda, kujanika kumiswaangano yambungano alimwi akutola lubazu mubukambausi kubuleya. Cibikkilizya buumi bwesu boonse. Abuzuba tulasikilwa zintu zikatazya, zimwi zitubendelela buya kakuli zimwi zilatugama zyalo zikonzya kupa kuti tuleye munzila yakukomba Leza. Ino tuyoocita buti kumapenzi aaya? Mwaapostolo Paulo naakali kulembela Banakristo basyomeka baku Efeso, wakabakulwaizya kuti: “Amusunkulule, kuti muzibisye zintu zibotezya Mwami.” (Ba-Efeso 5:10) Ibubotu bwakucita boobu bulatondezyegwa abukkale bunji ibwaambwa mu Magwalo.

12. Ino nkaambo nzi Jehova ncaakabijilwa Davida naakalonzya bbokesi lyacizuminano ikulitola ku Jerusalemu?

12 Ibbokesi lyacizuminano nolyakapilusyigwa ku Israyeli akuyobolwa kwamyaka minji ku Kiriyati-jearimu, Mwami Davida wakayanda kuti litolwe ku Jerusalemu. Wakabaambila basilutwe babantu kuti Bbokesi inga lyalonzyegwa ‘ikuti naa makani aaya alakonzya kubabotela alimwi naa Jehova wazumina.’ Pele tanaakabikkila maano kapati kukuzyiba kuyanda kwa Jehova mukaambo aaka. Naakacita oobo, Bbokesi nolyatakanyamudwa muŋola. Nolyakanyamunwa agwezyo aba Kohati iba Levi mbubwenya mbuli Leza mbwaakalilailide cakusalazya. Nokuba kuti kwaziindi zinji Davida wakali kubuzya kuli Jehova, muciindi eeci kunyina naakacita oobu munzila yeelede pe. Eelyo eeci cakaleta mapenzi. Davida kumbele wakazoozumina kuti: “Jehova Leza wesu wakatu[nyemena], nkaambo teetwakalibamba muciyanza ceelede.”—1 Makani 13:1-3; 15:11-13; Myeelwe 4:4-6, 15; 7:1-9.

13. Ino nkuyeezya kuli buti kwakabikkilizyidwe mulwiimbo lwakaimbwa Bbokesi nolyakalonzyegwa?

13 Bbokesi nolyakatolwa aba Levi kuzwa kuŋanda ya Obedi-Edomu kuya ku Jerusalemu, ilwiimbo lwakaanzwa a Davida lwakaimbwa. Lwakali kubikkilizya akuyeezya ooku: “Amuyandaule Jehova anguzu zyakwe. Amuyandaule busyu bwakwe lyoonse. Amwiingasile milimo mipati njaacitide, maleele ngaakacita ambeta zyamil[o]mo yakwe.”—1 Makani 16:11, 12.

14. Ino mbuti mbotukonzya kugwasyigwa acikozyanyo cibotu ca Solomoni alimwi ancotwiiya kukulubizya kwakwe kumbele amazuba?

14 Davida katanafwa, wakalaya mwanaakwe Solomoni kuti: ‘Naa wamuyandaula Jehova, ulamujana.’ (1 Makani 28:9) Solomoni naakakkala acuuno cabwami, wakaunka ku Gibeoni itente lyakuswaanganina nkolyakabede akupa cipaizyo kuli Jehova. Okuya Jehova wakaambila Solomoni kuti: “Kumbila ncoyanda kuti nkupe.” Jehova wakamupa Solomoni ncaakalomba, nkokuti busongo aluzibo lwakubeteka ba Israyeli, eelyo wakamuyungizyila alubono abulemu. (2 Makani 1:3-12) Kwiinda mukubelesya bubambe bwatempele buzekawidwe Jehova mbwaakapa Davida, Solomoni wakakonzya kuyaka tempele mbotu kapati. Pele kumakani aankwato zyakwe, Solomoni tanaakatobela Jehova pe. Solomoni wakakwata bamakaintu batakali kukomba Jehova. Mumyaka yakatobela, bakaleesya moyo wakwe kuzwa kuli Jehova. (1 Bami 11:1-10) Kufwumbwa naa tujisi mpuwo iili buti, busongo naa luzibo, cilayandika kapati ‘kuzumanana kusunkulula zintu kuti tuzyibe zibotezya Mwami.’

15. Zera muna Etiopiya naakalwana Juda, ino nkaambo nzi Asa ncaakapaila cakusinizya ikuti Jehova avwune Juda?

15 Kucita boobu mbokuyandika kulikankaizyidwe mumakani aalembedwe ajatikizya zyabwami bwa Asa, imuzyukululwa wa Solomoni. Asa kali mwami kwamyaka iili kkumi aumwi, Zera muna Etiopiya wakaboola abasikalumamba ibali kaulunzuma kuti balwane Juda. Sena Jehova wakali kulangilwa kuvwuna Juda? Myaka iinda ku 500 musyule, Jehova wakacisalazya kwaamba icakali kulangilwa kusikila bantu bakwe ikuti naa bamuswiilila akutobela milawo aakwe alimwi acakali kulangilwa ikuti tiibacita oobo. (Deuteronomo 28:1, 7, 15, 25) Naakatalika kweendelezya Asa, wakamwaya zipaililo alimwi amisemu yakali kubelesyegwa mubukombi bwakubeja mu Juda. Wakakulwaizya bantu kuti “bayandaule Jehova.” Asa tanaakalindila kuti ccita asikilwe mapenzi buya naalaacite boobo. Kajisi lusyomo luyumu kuli Jehova, Asa wakapaila kuti Jehova abweze ntaamo ikugwasya mbabo. Ncinzi cakatobela? Juda wakazunda citaambiki.—2 Makani 14:2-12.

16, 17. (a) Nokuba kuti Asa wakazunda, ino Jehova wakamuyeezya nzi? (b) Ciindi Asa naatakacita zintu camaano, ino ndugwasyo nzi ndwaakapegwa, pele ino wakacita buti? (c) Ino mbuti mbotukonzya kugwasyigwa kwiinda mukulanga-langa mbwaakalilemeka Asa?

16 Pele, Asa naakapiluka kuzwa kunkondo njaakazunda, Jehova wakatuma Azariya kuti akamuswaanganye mwami akumwaambila kuti: “Amundiswiilile, Asa anyoonse nuba-Juda aba-Benjamini. Jehova uli anywe na muli awe. Na mwamuyandaula, ulajanwa kulindinywe, pele na mwamulekelezya, alakwe ulamulekelezya inywe.” (2 Makani 15:2) Kajisi busungu oobu bwakabukulusyigwa, Asa wakasumpula bukombi bwakasimpe. Pele nokwakainda myaka iili 24, Asa tanaakayandaula Jehova naakasikilwa nkondo alimwi. Kunyina naakavwuntauzya mu Jwi lya Leza alimwi tanaakayeeya kujatikizya Jehova ncaakacita basikalumamba bana Etiopiya nobakalwanide Juda. Cabufwubafwuba, wakapanga cizuminano acisi a Aramu.—2 Makani 16:1-6.

17 Akaambo kakucita boobu, Jehova wakatuma Hanani musinsimi kuti amusinse Asa. Ciindi eeci naakatobela mbwaakali kuzyilanga zintu Jehova, nocakamugwasya kapati. Muciindi caboobo, wakakalala akubikka Hanani mucitolokesi. (2 Makani 16:7-10) Elo kaka eeci cilausisya! Ino mbuti swebo? Sena tulamuyandaula Leza pele tulakaka lulayo ndwapa? Ciindi imwaalu uubikkila maano nabelesya Bbaibbele kutupa lulayo ikuti tuli mukucegwa mutukole twanyika, sena tulalumba lulayo oolu lwaluyando ndotupegwa ikutegwa tuzyibe ‘cintu cibotezya Mwami’?

Mutalubi Kubuzya

18. Ino mbuti majwi Elihu ngaakaambila Jobu mbwaakonzya kutugwasya?

18 Ikuti wanjila mumapenzi, naba muntu wakali kubelekela Jehova cakusyomeka ulakonzya kuwa. Jobu naakaciswa bulwazi bukatazyide kapati, kufwidwa bana bakwe akusweekelwa zintu zyakumubili, kutamikizyigwa abeenzyinyina, wakatalika kulibikkila maano. Elihu wakamuyeezya kuti: “Tababuzyi kuti, Uli kuli Leza Mulengi wangu”? (Jobu 35:10) Jobu wakeelede kubikkila maano kuli Jehova alimwi akubona mbwazilanga zintu. Cakulibombya Jobu wakacizumina ncaakayeezyegwa, eelyo cikonzyanyo cakwe cilakonzya kutugwasya kucita boobo.

19. Ino ncinzi bana Israyeli ncobakaalilwa kucita ziindi zinji?

19 Bana Israyeli bakalizyi kabotu Leza mbwaakali kweendelezya cisi cabo. Pele abalo ziindi zinji kunyina nobakayeeya Leza nzyaakabacitila nobakali kucita zintu zimwi mubuumi bwabo. (Jeremiya 2:5, 6, 8) Nobakali kusala zintu mubuumi bwabo, bakali kwiide kucita ncobayanda muciindi cakubuzya kuti, “Uli kuli Jehova”?—Isaya 5:11, 12.

Amuzumanane Kubuzya Kuti “Uli kuli Jehova”?

20, 21. (a) Ino mbabani sunu ibatondezya muuya wa Elisha mukuyandaula busolozi bwa Jehova? (b) Ino mbuti mbotukonzya kwiiya alimwi akugwasyigwa acikozyanyo cabo calusyomo?

20 Ibukambausi bwa Eliya bwaabuleya nobwakamana, imugwasyilizi wakwe Elisha wakabweza cikobela ncaakali kusama icakaloka kuzwa kuli Eliya, eelyo wakaunka kumulonga wa Jordano akuyoocuumya maanzi akubuzya kuti: “Uli kuli Jehova Leza wa-Eliya?” (2 Bami 2:14) Jehova wakamwiingula kwiinda mukutondezya kuti muuya wakwe aciindi eeco wakaboola ali Elisha. Ino ncinzi ncotukonzya kwiiya kuzwa kuli ceeci?

21 Cintu cikonzyene aceeci cakacitika mumazubaano. Banakristo bananike bamwi bakali kusololela mumulimo wabukambausi bakamanizya buumi bwabo bwanyika. Aabo ibakapedwe bulangizi bakaalingaula Magwalo akulomba busolozi bwa Jehova. Tiibakaleka kubuzya kuti, “Uli kuli Jehova”? Akaambo kaboobo, Jehova wakazumanana kubasololela bantu bakwe alimwi bakayaambele mumulimo wabo. Sena tulalwiiya lusyomo lwabo? (Ba-Hebrayo 13:7) Ikuti naa tulacita oobo, tuyoozumanana katuli mumbunga ya Jehova, kutobela busolozi bwakwe alimwi akutola lubazu mumulimo ngoicita mubusolozi bwa Jesu Kristo.—Zekariya 8:23.

Ino inga Mwaingula Buti?

• Ino tweelede kubuzya kuti “Uli kuli Jehova”? katujisi makanze aali buti?

• Ino mbuti mazubaano mbotukonzya kujana bwiinguzi kumubuzyo wakuti “Uli kuli Jehova”?

• Ino nkaambo nzi mipailo imwi yakulomba busolozi bwa Leza ncoitaingulwi?

• Ino nzikozyanyo nzi zyamu Bbaibbele zitondezya mbokuyandika ‘kusunkulula zintu kuti muzyibe zibotezya Mwami’?

[Mibuzyo yaciiyo]

[Cifwanikiso icili apeeji 18]

Ino nkaambo nzi Saulo ncaakaakubuzyila sibusangu?

[Zifwanikiso izili apeeji 20]

Kupaila, kwiiya alimwi akuzinzibala kuyeeya kuti muzyibe ‘Jehova nkwabede’