SENA CAKALENGWA BUYA?
Cilikwabilizyo Kukupya Cakanyenyene Kategwa Saharan Silver Ant
KANYENYENE ikategwa Saharan silver ant (Cataglyphis bombycina) kali akati katuuka twaanyika ikazyibidwe kuti kalaliyumya kapati kukupya. Ciindi zuba nolisika akalangabwaaseme ku Sahara calo icipa kuti itunyama tukonzya kukalya kanyenyene aaka tuunke muzimvwule, kanyenyene aaka kalazwa mubwina bwankako kwaciindi cisyoonto kutegwa kakayandaule cakulya calo icibikkilizya atuuka tumbi itufwa akaambo kakupya kapati.
Amulange-lange cicitika: Kanyenyene aaka kalijisi cilikwabilizyo kukupya icakapangwa acivwumbyo icilibedelede icaboya mpokali atala alimwi amumabali mpoonya ada takajisi boya. Boya (1, 2), bwalo ibupa kuti kanyenyene aaka kakalibonya amubala uumweka mbuli nsiliva, ntutyubbu tusyoonto-syoonto itujisi makkona otatwe mukati ikuti bwatendwa (3). Boya bwatunyenyene ootu mpobuli anze bulijisi magunyugunyu kweelana akulampa kwaboya, mpoonya mobuli mukati tabujisi magunyugunyu. Ikubambwa munzila eeyi kujisi milimo yobilo. Wakusaanguna, cigwasya boya kuti butazumizyi kupya kunjila mumubili. Wabili, cigwasya kanyenyene kuti kacesye kupya ikwanjila mumubili. Kulubazu lumwi, ada aakanyenyene mpokatajisi boya kalacikonzya kukasya kupya ikuzwa ansi. *
Cilikwabilizyo cakanyenyene aaka cikagwasya kucesya kupya mumubili nokuba kuti kupya kwasika ku 53.6°C. Kwiinda mukulangilila kauka aaka kaniini, basikuvwuntauzya basola kupanga cintu icilibedelede icakubikka atala calo cikonzya kuti kacitontozya—nkokuti kutontozya kakunyina kubelesya mafaani naa mincini iimbi.
Ino muyeeya buti? Sena cilikwabilizyo kukupya cakanyenyene kategwa Saharan silver ant cakabako kwiinda mukusanduka naa cakalengwa buya?
^ munc. 4 Azimbi zintu nzyokajisi kanyenyene zibikkilizya ma protein mumubili alo aakatazya kugaya akaambo kakupya kapati, maulu malamfwu alo aapa kuti kakatagumi da amusenga uupya alimwi aakapa kuzuza cakufwambaana alimwi kalijisi busongo bwakucikonzya kuzyiba nkokaya calo icikagwasya kubelesya nzila mfwaafwi akupiluka kubwina bwankako.