Julani

Kumbi “Kwanja Arwani Ŵinu” Kung’anamuwanji?

Kumbi “Kwanja Arwani Ŵinu” Kung’anamuwanji?

Vo Bayibolu limuka

 Pa upharazgi waki wakutchuka wa pa phiri, Yesu wangukamba kuti: “Lutirizgani kwanja arwani ŵinu.” (Mateyu 5:44; Luka 6:27, 35) Mazu ngaku Yesu ngenanga ngang’anamuwa kuti titenere kuchita nawu vinthu mwachanju ŵanthu wo atititinkha pamwenga wo atitichitiya vinthu vambula urunji.

 Yesu wanguŵalongo chanju arwani ŵaki wo amuchitiyanga vinthu vankhaza. (Luka 23:33, 34) Vo wasambizanga pa nkhani ya kwanja arwani ŵidu vikoliyana ndi vo vikulembeka mu Malemba nga Chiheberi ngo ŵanthu anandi atingadana kuti Chipanganu Chakali.​—Ekisodo 23:4, 5; Nthanthi 24:17; 25:21.

 “Lutirizgani kwanja arwani ŵinu ndi kupemphere ŵanthu wo atikutombozgani.”​—Mateyu 5:43, 44.

Fundu zo ze mu nkhani iyi

 Ntchifukwa wuli mukhumbika kwanja arwani ŵinu?

  •   Chiuta walongo chakuwoniyapu chamampha. Chiuta “ngwamampha ku ŵanthu ambula kuwonga kweniso kwa aheni.” (Luka 6:35) “Aŵaliskiya lumwi lawu ŵanthu aheni.”—Mateyu 5:45.

  •   Kuchita vinthu mwachanju kungawovya kuti arwani ŵidu asinthi. Bayibolu lititichiska kuti tichitengi nayu vinthu mwachanju weyosi yo ndi murwani ŵidu, ndipu likamba kuti asani tichitengi viyo, ndikuti ‘tiwunjika maka ngamotu pamutu paki.’ (Nthanthi 25:22) Mazu ngakukuluŵika ngenanga ngakamba ukongwa vo vichitika asani atotcha mya pamotu kuti yisongonoki mpaka kupanga chisulu. Mwakuyanana waka, asani tichita nawu vinthu mwaulemu ŵanthu wo atititinkha, mitima yawu yingasongonoka pamwenga kuti angaleka kutikwiyiya ndipu angayamba kutichitiya vinthu vamampha.

 Kumbi mungalongo wuli kuti mutanja arwani ŵinu?

  •   ‘Muŵachitiyengi vamampha wo atikutinkhani.’ (Luka 6:27) Bayibolu likamba kuti,“Asani murwani waku we ndi nja, mupaski chakurya, asani we ndi nyota, mupaski chakuti wamwi.” (Aroma 12:20) Mungawona mwija nthowa zo mungalongore kuti mutanja arwani ŵinu mwakugwiriskiya ntchitu fundu yo ŵanthu anandi atiyiziŵa umampha yo Yesu wangukamba yakuti: “Vinthu vosi vo mukhumba kuti ŵanthu akuchitiyeni, namwi muŵachitiyi venivo.”—Luka 6:31.

  •   ‘Mutumbikengi wo atikutembani.’ (Luka 6:28) Titumbika arwani ŵidu asani tilongoro nawu mwaulemu ndipuso mwakulongo kuti titiŵaŵanaŵaniya chinanga kuti angalongoro nasi mwambula ulemu. Bayibolu likamba kuti: “Mungaweziyanga uheni pa uheni cha . . . mumalu mwaki muweziyengi vitumbiku.” (1 Peturo 3:9) Ulongozgi uwu ungatiwovya kuti tileki kutinkhana ndi arwani ŵidu.

  •   ‘Mupempheriyengi ŵanthu wo atikunyozani.’ (Luka 6:28) Asani munthu watitinyoza, tikhumbika cha kuweze “chiheni pa chiheni.” (Aroma 12:17) Mumalu mwaki mupemphengi Chiuta kuti wamugowoke. (Luka 23:34; Machitidu 7:59, 60) Mumalu mwakukhumba kuweze, tikhumbika kumusiliya Chiuta nkhani yo kuti iyu ndiyu waziŵi mo wangachitiya ndi munthu yo mwakukoliyana ndi fundu Zaki zakufikapu ndipuso zaurunji.—Levitiko 19:18; Aroma 12:19.

 “Lutirizgani kwanja arwani ŵinu, kuchitiya vamampha wo atikutinkhani, kutumbika wo atikutembani kweniso kupemphere ŵanthu wo atikunyozani.”​—Luka 6:27, 28.

  •   Jani ‘akuzikira ndipuso alisungu.’ (1 Akorinto 13:4) Pa nkhani yakuziŵika umampha yo wangukamba yakukonkhoska vo chanju ching’anamuwa, wakutumika Paulo wangugwiriskiya ntchitu mazu nga Chigiriki (a·gaʹpe) ngakuyanana ndi ngo ngakulembeka pa Mateyu 5:44 ndi Luka 6:27, 35. Titiŵalongo chanju chenichi Akhristu anyidu ndipuso arwani ŵidu mwakuchita nawu vinthu mwakuzikira ndipuso mwalisungu, kwambula kuŵachitiya sanji pamwenga mtafu.

 Chanju chizikira ndipuso ntchalisungu. Chanju chichita sanji cha. Chanju chitijilumba cha, chitijikuzga cha, chichita vinthu vambula kwenere cha, chikhumba vakuchija pe cha ndipuso chikwiya cha. Chisunga vifukwa cha. Chikondwa cha ndi vinthu vambula urunji, kweni chikondwa ndi uneneska. Chiwundiya vinthu vosi, chigomezga vinthu vosi, chilindizga vinthu vosi ndipuso chikunthiyapu vinthu vosi. Chanju chimala cha.”​—1 Akorinto 13:4-8.

 Kumbi mukhumbika kuchita nawu nkhondu arwani ŵinu?

 Awa. Yesu wangukambiya akusambira ŵaki kuti atenere cha kuchita nkhondu ndi arwani ŵawu. Mwakuyeruzgiyapu, wati waŵatcheŵeska kuti arwani azamuyukiya Yerusalemu, iyu wanguŵakambiyapu cha kuti azije waka mwenimo ndi kulindizga kuti azichiti nawu nkhondu, kweni akhumbikanga kuzithaŵa. (Luka 21:20, 21) Yesu wangukambiya wakutumika Peturo kuti: “Weze lipanga laku mumalu ngaki, chifukwa weyosi yo wapinga lipanga wazamukufwa ndi lipanga.” (Mateyu 26:52) Bayibolu ndipuso mbiri vilongo kuti akusambira aku Yesu a mu nyengu ya akutumika alutanga cha ku nkhondu kuchilimbana ndi arwani ŵawu. a​—2 Timote 2:24.

 Fundu zaboza zo ŵanthu akamba pa nkhani ya kwanja arwani ŵinu

 Fundu yaboza: Dangu laku Chiuta lakambanga kuti Ayisirayeli atinkhengi arwani ŵawu.

 Uneneska waki: Mu Dangu mwengavi fundu yeniyi. Mumalu mwaki, dangu ili lachiskanga Ayisirayeli kuti ayanjengi anyawu. (Levitiko 19:18) Chinanga kuti mazu ngakuti “anyawu” ngang’anamuwanga ŵanthu wosi, kweni Ayuda anyaki angungasintha kuti ngakambengi waka za Ayuda pe, ndipu ŵanthu wo ŵenga Ayuda cha aŵawonanga kuti mbarwani ŵawu wo akhumbikanga kuŵatinkha. (Mateyu 5:43, 44) Yesu wanguŵawovya kuti asinthi maŵanaŵanu ngawu ngaheni mwakuŵakambiya ntharika ya Msamariya wamampha.—Luka 10:29-37.

 Fundu yaboza: Kwanja arwani ŵinu kung’anamuwa kuzomereza mijalidu yawu yiheni.

 Uneneska waki: Bayibolu lilongo kuti vingachitika kwanja munthu kwambula kuzomereza mijalidu yaki yiheni. Mwakuyeruzgiyapu, Yesu watinkhanga kuchitiyana nkhaza kweni wangupemphere ŵanthu wo angumubaya. (Luka 23:34) Ndipu iyu watinkhanga kuleka kuvwiya marangu pamwenga kuti ubudi, kweni wangupereka umoyu waki kuti wataski ŵanthu akubuda.—Yohane 3:16; Aroma 6:23.

a Buku lakuti The Rise of Christianity lo likulembeka ndi E. W. Barnes likamba kuti: “Mabuku ngosi ngo tikungafufuza mwakuphwere ngalongo kuti Mkhristu wagwiranga cha ntchitu ya usilikali, ndipu asani msilikali wasintha kuja Mkhristu walutirizganga so cha kugwira ntchitu zakukwaskana ndi usilikali. Venivi vingwamba mu nyengu yaku Marcus Aurelius [Fumu ya ku Roma, kwambiya mu 161 mpaka 180 C.E.].”