1. Kumbi ndi lusu nili lo lingatiwovya kuyezga mijalidu yaku Chiuta?

 YEHOVA wakutipaska lusu lakuvwa nge mo anyidu avwiya asani akumana ndi masuzgu. Ndipu nyengu zinyaki tingaŵanaŵaniya mo anyidu avwiya chinanga kuti suzgu lo techendakumanepu nalu. (Ŵerengani Ŵaefesu 5:1, 2.) Kumbi tingagwiriskiya wuli nchitu mwazeru lusu lenili? Nchifukwa wuli tikhumbika kuphwere asani tigwiriskiya nchitu lusu lenili?

2. Kumbi Yehova watuvwa wuli asani tikumana ndi masuzgu?

² Tikayika cha kuti tosi tikondwa chifukwa chakuti Chiuta walayizga Akhristu akusankhika wo mbakugomezgeka kuti amuja ndi umoyu wambula kufwa kuchanya kweniso a “mbereri zinyaki” kuti azamuja ndi umoyu wambula kumala pacharu chapasi. (Yoh. 10:16; 17:3; 1 Ŵakor. 15:53) Kaya tamulonde umoyu wambula kufwa kuchanya pamwenga umoyu wambula kumala pacharu chapasi, tosi tikumanengi mbwenu ndi masuzgu ngo ŵanthu anandi akumana nangu mazuŵa nganu. Yehova waziŵa umampha masuzgu ngo tikumana nangu nge mo wanguziŵiya masuzgu ngo Ayisraele angukumana nangu po ŵenga aŵanda ku Egipiti. Kukamba uneneska, “mu kuyuzgika  kwawu kosi iyu nayu wanguyuzgika.” (Yes. 63:9) Ndipu pati pajumpha vyaka mahandiredi, Ayuda achitanga mantha kuchimangaso nyumba yakusopiyamu kweni Chiuta wangukamba kuti: “Yo wakwaska imwi, ndikwesa wakwasa mboni ya jisu lawu [“langu,” NW.]” (Zek. 2:8) Nge mo ma wachanju wachitiya ndi mwana waki, Yehova nayu wachita so vinthu mwachanju ndi ŵanthu ŵaki. (Yes. 49:15) Munthowa yinyaki, tingakamba kuti Yehova watuvwa nge mo ŵanthu avwiya asani akumana ndi masuzgu ndipu nasi wakutipaska lusu lenili.​—Sumu 103:13, 14.

3. Nchinthu wuli cho chilongo kuti Yesu wenga walisungu?

³ Yesu waziŵanga mo ŵanthu anyaki asuzgikiyanga chinanga ndi wo akumananga ndi masuzgu ngo iyu wenga wechendakumanepu nangu. Mwakuyeruzgiyapu, ŵanthu anyaki awopanga alongozgi avisopa chifukwa aŵapusisanga ndi kuŵapaska marangu nganandi ngakupanga ŵija. (Mat. 23:4; Marko 7:1-5; Yoh. 7:13) Yesu wachitanga mantha cha pamwenga kupusisika kweni wavwisanga mo ŵanthu asuzgikiyanga. Ndichu chifukwa chaki, “pakuwona mizinda yo, wanguyifwiya lisungu, pakuti yenga yakusuzgika ndi yakuparanyika, nge ndi mbereri zambula mliska.” (Mat. 9:36) Mwakuyanana ndi Awiski, Yesu wenga wachanju kweniso walisungu.​—Sumu 103:8.

4. Kumbi kuwona mo ŵanthu anyaki asuzgikiyanga kungumukwaska wuli Yesu?

⁴ Wati wawona kuti ŵanthu asuzgika, Yesu wanguchitapu kanthu kuti waŵalongo chanju. Ndipu yapa wangulongo chanju cho Awiski ŵenachu. Ŵati apharazga kwanyengu yitali, Yesu ndi akusambira ŵaki akhumbanga kuluta kwakuŵija kuti akapumuwi. Kweni Yesu wati wawona kuti ŵanthu atimulindizga, wanguŵavwiya lisungu ndipu wangwamba “kuŵasambiza vinandi.”​—Marko 6:30, 31, 34.

5, 6. Kumbi titenere kuchita wuli vinthu ndi anyidu kuti tiyezgi chanju chaku Chiuta? Konkhoskani chakuyeruzgiyapu. (Wonani chithuzi cho che papeji 24.)

⁵ Tingayezga chanju chaku Chiuta asani tichita vinthu vamampha kwa anyidu. Tiyeruzgiyi kuti Mkhristu wachinyamata munyaki yo tamudana kuti Alan waŵanaŵaniya m’bali munyaki wakukota yo wasuzgika kuŵerenga chifukwa chakuti wawona umampha cha. Ndipuso wasuzgika kupharazga kunyumba ndi nyumba. Alan wakumbuka mazu ngaku Yesu ngakuti: “Wuli ndimo mukhumbiya kuti ŵanthu ŵachitiyi imwi, namwi so chitiyani yiwu kwakulingana.” (Luka 6:31) Pavuli paki, Alan watijifumba kuti, ‘Kumbi ndikhumba kuti ŵanthu andichitiyenji?’ Ndipu watijimuka kuti, ‘Ndikhumba kuti ŵanthu atchayengi nani bola!’ Kweni m’bali wakukota wangafiska cha kutchaya bola. Mwaviyo, mazu ngaku Yesu ngalongo kuti titenere kujifumba kuti, ‘Asani ini ndini ndingukumana ndi suzgu lo munyangu wakumana nalu, kumbi ndatingi ndikhumbengi kuti wandichitiyenji?’

⁶ Alan wakukota cha kweni we ndi lusu lakuziŵa mo akukota avwiya chinanga kuti wechendakumanepu ndi masuzgu ngo yiwu akumana nangu. Iyu wakwaskika ndi mo achitiya vinthu ndipu watiŵavwisiya asani alongoro nayu. Alan watamba kuvwisa kamanakamana mo akukota asuzgikiya kuŵerenga Bayibolo ndi kwenda kuti akapharazgi kunyumba ndi nyumba. Chifukwa chakuvwisa mo m’bali wakukota wasuzgikiya, Alan watamba kuŵanaŵaniya mo wangamuwovye ndipu wakhumbisiska kovya. Nasi tingachita so viyo. Kuti tiyezgi chanju chaku Chiuta, titenere kuvwa nge kuti ndisi takumana ndi masuzgu ngo abali ŵidu akumana nangu.​—1 Ŵakor. 12:26.

7. Kumbi tingachita wuli kuti tivwisi mo anyidu asuzgikiya?

⁷ Nyengu zinyaki vija vakusuzga kuvwa nge mo anyidu asuzgikiya. Ŵanthu anandi akumana ndi masuzgu ngo isi titingaziŵa cha. Anyaki asuzgika  chifukwa chakuti akupwetekeka, atama pamwenga mbakukota. Ndipu anyaki asuzgika maŵanaŵanu chifukwa cha kutangwamika ndi nchitu pamwenga kuchitikiya nkhaza. Anyaki aja ndi ŵanthu wo apambana nawu visopa pamwenga alereka ndi mpapi yumoza. Kukamba uneneska, weyosi wakumana ndi masuzgu ndipu nganandi ngaja ngakuti techendakumanepu nangu. Nanga tingachita wuli kuti tiyezgi chanju chaku Chiuta? Titenere kuŵavwisiya mwakuphwere asani alongoro nasi kuti tivwisi mo yiwu asuzgikiya. Ivi vingatiwovya kuti tiyezgi chanju chaku Yehova, mwakuŵapaska chovyu cho akhumbika. Ŵanthu angakhumbika kuŵawovya mwakupambanapambana kweni titenere kuyesesa kuŵachiska ndi malemba kweniso kuŵawovya mu nthowa zinyaki.​—Ŵerengani Ŵaroma 12:15; 1 Petro 3:8.

8. Kumbi nchinthu wuli cho chinguwovya Yesu kulongo lisungu?

⁸ Mwana waku Chiuta wangukamba kuti: “Wamdengwendi . . . ngwamampha ku ambula kuwonga ndi aheni.” (Luka 6:35) Kukamba uneneska, Yesu wenga ndi lisungu nge Awiski. Kumbi nchinthu wuli cho chingumuwovya kuchita viyo? Iyu wachitanga vinthu mwalisungu ndi ŵanthu ndipu waŵanaŵaniyanga mo vakukamba ndi vakuchita vaki vingakwaskiya ŵanthu anyaki. Mwakuyeruzgiyapu, munthukazi munyaki yo waziŵikanga kuti ngwakubuda wanguza kwaku Yesu. Iyu waliyanga ndipu wangwamba kupuputa marundi ngaku Yesu ndi masozi ngaki. Yesu wanguziŵa kuti munthukazi uyu wangulapa ndipuso wanguziŵa mo watingi wasuzgikiyengi asani wangumudikiska mwaphuzu. M’malu mwaki, wangumulumba ndi kumugowoke. Ndipu Mufarisi munyaki wati wasuska vo wanguchita, Yesu wangulongoro nayu so mwaulemu.​—Luka 7:36-48.

9. Kumbi nchinthu wuli chingatiwovya kuti tiyezgi lisungu laku Chiuta? Perekani chakuwoniyapu.

⁹ Kumbi tingalondo wuli lisungu laku Chiuta? Wakutumika Paulo wangulemba kuti: “Muŵanda wa Mbuya kuti watenere kurwa cha, kweni kuŵa mphemberezga [wakufwasa] kwaku wosi.” (2 Tim. 2:24) Ŵanthu akufwasa aziŵa mo angachitiya ndi nkhani zakusuzga kuti aleki kuguŵiska anyawu. Ŵanaŵaniyani mo tingalongore lisungu pa vakuchitika ivi: Vingachitika kuti kapitawu widu wagwira umampha cha nchitu. Kumbi mungachita wuli? M’bali yo waja nyengu yitali kwambula kuwungana waza kumawunganu. Kumbi mungamukambiyanji? Munthu yo mukhumba kumupharazgiya watikukambiyani kuti, “Pepani ndatangwamika ukongwa.” Kumbi tilongongi kuti titimuŵanaŵaniya? Ndipu yo tikutorana nayu watitifumba kuti, “Nchifukwa wuli unguleka kundikambiya vo wakhumbanga kuchita pa Chisulu?” Kumbi timumukengi mwaulemu? Asani tiŵanaŵaniya anyidu ndi kuwona mo mazu ngidu ngangaŵakwaskiya, vingatiwovya kuziŵa mo tingalongolore kweniso kuchita vinthu mwalisungu nge mo Yehova wachitiya.​—Ŵerengani Nthanthi 15:28.

10, 11. Kumbi nchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tiyezgi zeru zaku Chiuta? Perekani chakuwoniyapu.

¹⁰ Kuvwa nge mo anyidu avwiya asani akumana ndi masuzgu ngo isi techendakumanepu nangu, kungatiwovya so kuyezga zeru zaku Yehova ndipuso kuziŵa vo tingakumana navu chifukwa cha vakuchita vidu. Zeru ndi jalidu laku Yehova ndipu asani wakhumba, wangaziŵiya limu vo vingachitika kunthazi. Isi tingaziŵiya limu cha vakunthazi kweni tingachita umampha kuŵanaŵaniya vo vingachitika asani tingachita vinthu vinyaki. Ayisraele angutondeka kuŵanaŵaniya vo atingi akumanengi navu chifukwa chakuleka kuvwiya Chiuta. Chinanga kuti Chiuta wanguŵachitiya vinthu vinandi, Mosese wanguziŵa kuti achitengi vinthu viheni pa masu paku Yehova. Ndichu chifukwa chaki, Mosese wangukambiya Ayisraele wosi kuti: “Ndi mtundu wambura wupu, ndipu mulivi kuwamu mukati  mwawu. Asani ŵenga ŵazeru, mphanyi ŵanguwamu ichi, mphanyi ŵanguziŵa umari ŵawu ŵakuŵapu pavuli.”​—Mar. 31:29, 30; 32:28, 29.

¹¹ Kuti tiyezgi zeru zaku Chiuta, tingachita umampha kuŵanaŵaniya vo vingachitika chifukwa cha vakuchita vidu. Mwakuyeruzgiyapu, asani te pa chibwezi, tikhumbika kuziŵa uheni wakuja ndi chiryokuryoku chanthazi cha kugonana. Mwaviyo, titenere kuyesesa kukhwecha kuchita vinthu vo vingatimbanyizga ubwezi widu ndi Yehova. Ndipu tikhumbika kuchita vinthu mwakukoliyana ndi mazu nga m’Bayibolo yanga ngakuti: “Munthu wakuphwere wawona urwani ndipu wabisama; kweni munthu wauliuli wakiyakiya, ndipu wakomwiyapu.”​—Nthanthi 22:3.

12. Kumbi maŵanaŵanu ngangaja wuli ngaheni?

¹² Munthu wazeru waziŵa kuti maŵanaŵanu ngidu ngayanana ndi motu. Motu utovya ukongwa asani titiwugwiriskiya nchitu mwazeru nge kubikiya vakurya. Kweni ungaja uheni ukongwa asani tileka kuwuphwere chifukwa ungawotcha nyumba ndi kubaya ŵanthu wo ŵe mukati. Mwakuyana waka, maŵanaŵanu ngidu ngangaja ngamampha asani ngatitiwovya kuchita vinthu mwakukoliyana ndi khumbu laku Yehova. Kweni ngangaja ngaheni asani ngatitichitiska kukhumbira vinthu viheni. Mwakuyeruzgiyapu, asani nyengu zosi tiŵanaŵaniya kuchita vinthu viheni, vingachitiska kuti nyengu yinyaki tizichiti vo tiŵanaŵana. Kukamba uneneska, kuŵanaŵaniya vinthu viheni kungatimbanyizga ubwezi widu ndi Yehova.​—Ŵerengani Yakobe 1:14, 15.

13. Kumbi Eva waŵanaŵaniyanga kuja ndi umoyu wuli?

¹³ Ŵanaŵaniyani mo munthukazi wakwamba Eva wangwambiya kukhumbira kurya chipasu chakukanizgika cho chenga mu “muti wo wakuziŵa umampha ndi uheni.” (Chiy. 2:16, 17) Njoka yingumukambiya kuti: “Kuti mukafwanga cha. Pakuti Chiuta waziŵa kuti penipo muryengepu cho, masu nginu ngakajurikanga, ndipu mukaŵanga uli ndi Chiuta, wakuziŵa umampha ndi uheni.” Eva “wanguwona kuti muti wo wenga wamampha kurya, ndi so kuti wenga wamanyanda mu masu.” Kumbi nchinthu wuli chinguchitika pavuli paki? Iyu “wanguto chipasu ndi wangurya; ndipu wangupaskaku so murumu waki, ndipu wangurya.” (Chiy. 3:1-6) Eva wanguwona kuti penga fundu yinyaki yo yingumukondwesa ukongwa pa vo Satana wangumukambiya. M’malu mwakuti Chiuta ndiyu wamusankhiyengi chamampha ndi chiheni, iyu wakhumbanga kuti wajisankhiyengi yija. Kukamba uneneska, maŵanaŵanu yanga ngenga ngakofya ukongwa. Kuporote mwa murumu waki Adamu yo wangunanga, “ulakwi unguserere mu charu, ndi nyifwa pa chifukwa cha ulakwi wo.”​—Ŵar. 5:12.

14. Kumbi Bayibolo lititiwovya wuli kuti tileki kuchita vinthu viheni?

 ¹⁴ Chinanga kuti Eva wanguchita ureŵi cha mu Edene, kweni Yesu wangutcheŵeska kuti tikhumbika cha kuŵanaŵaniya kuchita ureŵi. Iyu wangukamba kuti: “Yosi wakulereska munthukazi kumkhumbira, wareŵa nayu kali mu mtima waki.” (Mat. 5:28) Paulo nayu wangutcheŵeska kuti: “Mungaŵanaŵaniya ku valiŵavu cha.”​—Ŵar. 13:14.

15. Kumbi ndi vinthu wuli vo tikhumbika kusunga kuchanya, nanga nchifukwa wuli?

¹⁵ Chinthu chinyaki chakofya ukongwa nkhuleka kuchita khumbu laku Chiuta chifukwa chakukhumba kuja wakukhupuka. Chinanga kuti ve viyo, Bayibolo likamba kuti chuma cha munthu wakukhupuka che nge “mpanda wakuvikiliya mumaŵanaŵanu ngaki.” (Nthanthi 18:11, NW) Kweni Yesu wangukamba ntharika yakulongo kuti munthu yo “wakujiŵikiya mbiku” walivi zeru ndipu waja “muromba cha kuchiri kwaku Chiuta.” (Luka 12:16-21) Yehova wakondwa ukongwa asani tichita vinthu vamampha kwaku iyu. (Nthanthi 27:11) Vija vakukondweska ukongwa asani tichita vinthu vo Chiuta wakondwa navu chifukwa vija nge kuti tasunga “mbiku kuchanya.” (Mat. 6:20) Kuja pa ubwezi wamampha ndi Yehova ndichu chinthu chakukhumbika ukongwa kuluska vinyaki vosi.

16. Kumbi nchinthu wuli cho chingatiwovya kuti tilekengi kusuzgika maŵanaŵanu?

¹⁶ Tingasuzgika ukongwa maŵanaŵanu asani tilimbana ndi kusunga “mbiku panu pasi.” (Mat. 6:19) Yesu wangukamba ntharika pakukhumba kulongo kuti kufipa ukongwa mtima ndi vinthu va “mgonezi uwu ndi fuvyu la usambasi” vingachitiska kuti mazu nga Ufumu ngaleki kukuwa. (Mat. 13:18, 19, 22) Ŵanthu anyaki afipa mtima ukongwa ndi vinthu viheni vo vingachitika asani alivi ndalama pamwenga vinthu vinyaki. Kweni asani tileka kuphwere ndi maŵanaŵanu ngenanga, ngangachitiska kuti titami kweniso kutimbanyizga ubwezi widu ndi Yehova. Nyengu zosi, tithembengi Yehova ndipuso tikumbukengi kuti “maŵanaŵanu mu mtima wa munthu ngatimusiskiya pasi, kweni limazu lamampha litumukondweska.” (Nthanthi 12:25) Mazu ngamampha ngakutuliya ku munthu yo watitivwisa ngangachitiska kuti tikondwengi. Ndipu kukamba vinthu vo vititisuzga maŵanaŵanu kwa apapi ŵidu, munthu yo tikutorana nayu kweniso mabwezi ngidu ngo ngawona vinthu nge mo Chiuta wativiwone, vingatiwovya kuti tileki kusuzgika maŵanaŵanu.

17. Kumbi Yehova watitiwovya wuli kuti tilekengi kufipa ukongwa mtima?

¹⁷ Yehova ndiyu waziŵa umampha ukongwa mo tisuzgikiya maŵanaŵanu kuruska munthu weyosi. Paulo wangulemba kuti: “Mungakweŵeke kosi cha; kweni mu kanthu kosi, mu rombu ndi mu niniziku pamoza ndi kuwonga, mapemphu nginu ngaziŵiki kwaku Chiuta. Ndipu chimangu cho chaku Chiuta, cho chizungura kuwamu kosi, chikalindiyanga mitima yinu ndi vinjeru vinu mwaku Khristu Yesu.” (Ŵaf. 4:6, 7) Muŵanaŵaniyengi wo atesesa kukuwovyani kuti ubwezi winu ndi Chiuta uleki kutimbanyika nge Akhristu anyinu, ŵara, muŵanda wakugomezgeka, angelu, Yesu ndipuso Yehova.

18. Kumbi kulunguruka kungatiwovya wuli?

¹⁸ Nge mo tawone, kulunguruka kungatiwovya kuti tiyezgi mijalidu yaku Chiuta nge chanju. (1 Tim. 1:11; 1 Yoh. 4:8) Tikondwengi ukongwa asani tilongo anyidu chanju, tiŵanaŵaniya vinthu vo vingachitika chifukwa cha vakuchita vidu kweniso asani tileka kufipa mtima ndi vinthu vo vingatichitikiya chifukwa chakusoŵa ndalama. Mwaviyo, tiyeni tigwiriskiyengi nchitu umampha lusu lo Chiuta wakutipaska lakuŵanaŵaniya vinthu vamunthazi kweniso kuyezga mijalidu yaku Yehova nge chanju, lisungu zeru ndi likondwa.​—Ŵar. 12:12.