• Mwana winu watijikuzga ukongwa, kweni we ndi vyaka 10 pe!

• Iyu wakhumba kuti weyosi wamuchitiyengi vinthu nge kuti ngwapachanya ukongwa.

Mungajifumba kuti, ‘Ntchifukwa wuli wachita viyo? Ndikhumba kuti wajiwonengi kuti ngwakukhumbika, kweni wangajiwonanga kuti waphara weyosi cha.’

Kumbi vingachitika kusambiza mwana kuti waje wakujiyuyuwa kwambula kumuchitisa kuti wajiwonengi nge ngwambula kukhumbika?

Mu vyaka vajumpha, apapi achiskikanga kupaska ŵana ŵawu chechosi cho akhumba, kuŵawonga chinanga kuti palivi cho achita, kuleka kuŵachenya kweniso kuŵapaska chilangu asani anangisa. Yiwu achiskanga apapi kuchita ivi chifukwa aŵanaŵananga kuti asani ŵana atijiwona kuti mbapachanya ukongwa, vingaŵawovya kuti akuwengi umampha. Kweni ndivu vachitika nadi? Buku linyaki likamba kuti: “Chifukwa chakuti apapi akhumba kuti ŵana ajiwonengi kuti mbakukhumbika, yiwu achitisa kuti ŵana aje akujikuzga kweniso kujiwona kuti mbakukhumbika ukongwa kuluska weyosi.”—Generation Me.

Ŵana wo apapi ŵawu atiŵawonga pa chechosi, aziŵa cha kuti nyengu zinyaki azamukumana ndi masuzgu, ŵanthu anyaki azakuŵasuska kweniso angatondeka kuchita vinthu vinyaki. Chifukwa chakuti asambizika kuŵika panthazi vakukhumba vawu pe, asani akuwa asuzgika kusaniya mabwezi. Venivi vichitisa kuti anandi afipengi mtima kweniso asuzgikengi maŵanaŵanu.

Kuti ŵana ajiwonengi kuti mbakukhumbika nadi, atenere kufiska kuchita vinthu vinyaki, m’malu mwakuŵakambiyanga kuti mbapachanya. Pakhumbika vinandi kuti ajiwonengi kuti mbakukhumbika. Yiwu atenere kusambira, kuchita vo asambira kweniso kusazgiyaku lusu pa ntchitu zo agwira. (Nthanthi 22:29) Atenere so kuŵanaŵaniya vakukhumba va ŵanthu anyaki. (1 Akorinto 10:24) Kuti afiski kuchita vosi ivi, akhumbika kujiyuyuwa.

Muŵawongengi asani mphakwenere nadi kuchita viyo. Asani mwana winu wakwera umampha mayesu kusukulu, mumuwongengi. Kweni asani wakwera umampha cha, lekani kukamba kuti asambizi mbajira kusambiza. Kuchita viyo kungamuwovya cha mwana winu kuti waje wakujiyuyuwa. M’malu mwaki, muwovyeni kuziŵa vo wangachita kuti wazikweri umampha nyengu yinyaki. Mumuwongengi pijapija asani wachita nadi umampha chinthu chinyaki.

Muŵachenyengi asani anangisa. Venivi ving’anamuwa kuti mutenere kuchenya mwana winu pa chechosi cho wanangisa cha. (Akolose 3:21) Kweni mukhumbika kumuchenya asani wanangisa chinthu chikulu. Venivi ndivu so mutenere kuchita kuti mumuwovyi kuti wawonengi vinthu mwakwenere. Asani muleka kumuwovya, vingachitisa kuti waziŵiriyi kuchita vinthu viheni vo vingasuzga kuti wazisinthi kunthazi.

Tiyeruzgiyi kuti mwana winu walongo kuti wayamba kujikuzga. Asani mungaleka kumuchenya, vingachitisa kuti wajiwonengi kuti ngwapachanya ukongwa kweniso wangayamba kuleka kucheza ndi anyaki. Mwaviyo, mukonkhoskiyeni mwana winu kuti kujikuzga kutimuchitisa kuti wawonekengi muheni ndipu pakumaliya paki wazamuchita soni. (Nthanthi 27:2) Mukambiyeni so kuti munthu wakujiyuyuwa wawona kuti nkhwakwenere cha kukambiyanga ŵaka munthu weyosi malusu ngo we nangu. Asani muchenya mwana winu mwachanju, mumuwovyengi kuja wakujiyuyuwa kwambula kumuchitisa kuti wajiwonengi nge ngwambula kukhumbika.—Lemba lakovya: Mateyu 23:12.

Wovyani mwana winu kuziŵa kuti wangakumana ndi masuzgu pa umoyu waki. Asani muchitiya mwana winu chinthu chechosi cho wakhumba, vingamuchitisa kuti wawonengi kuti wangaja ndi chechosi. Mwakuyeruzgiyapu, asani mwana winu wakhumba kuti mumuguliyi chinthu chinyaki cho muwona kuti mungafiska cha, mukambiyeni kukhumbika kwakugwirisiya ntchitu ndalama mwazeru. Asani mwatondeka kuluta ku holidi, mukonkhoskiyeni kuti nyengu zinyaki munthu wangakumana ndi vinthu vakuguŵiska pa umoyu waki. Mungamukonkhoske so vo imwi muchita asani mwakumana ndi vinthu vakuguŵisa. M’malu mwakuwovya ŵana ŵinu asani akumana ndi suzgu yeyosi, awovyeni kunozgeke mo angazichitiya asani akumana ndi masuzgu kunthazi.—Lemba lakovya: Nthanthi 29:21.

Awovyeni kuja ndi mtima wakupaska. Longoni mwana winu kuti “kupaska kuchitiska kuti munthu wakondwengi ukongwa kuluska kulonde.” (Machitidu 20:35) Mungachita wuli venivi? Mosi pamoza, mungalemba mazina nga ŵanthu wo akhumbika chovyu. Angaja ŵanthu wo akhumba kuti mukaŵaguliyeku vinthu, wo atondeka kwenda pamwenga wo akhumbika kuŵawovya kunozga vinthu vinyaki vo vikunangika. Mutenere kuluta ndi mwana winu pa nyengu yo mukhumba kuchiwovya ŵanthu ŵenaŵa. Wovyani mwana winu kuwona mo mukondwe chifukwa chakuti mwawovya ŵanthu anyaki. Kuja chakuwoniyapu chamampha pa nkhani yakujiyuyuwa ndi nthowa yamampha ukongwa yakusambiziya mwana winu kuti nayu waje wakujiyuyuwa.—Lemba lakovya: Luka 6:38.