“Ko e Hā ʻOku Tau ʻi Heni Aí?”

KO E tokotaha ikuna ʻo e Pale Nobel pea naʻá ne hao ʻi he Tāmate Fakatokolahi ʻa e kau Nasí ko Elie Wiesel naʻá ne ui ia ki muʻa “ko e foʻi fehuʻi mahuʻinga taha kuo pau ke fehangahangai mo ha taha.” Ko e hā ia? Ko e foʻi fehuʻi, “Ko e hā ʻoku tau ʻi heni aí?”

Kuó ke fakalaulauloto ʻi ha taimi ki he foʻi fehuʻi ko iá? Kuo pehē ʻa e tokolahi, ka ʻoku ʻikai te nau maʻu ʻa e talí. ʻI heʻene feinga ke ʻiloʻi ʻa e ʻuhinga ʻo e moʻuí, naʻe tohi ʻe he faihisitōlia Pilitānia ko Arnold Toynbee: “Ko e taumuʻa moʻoni ʻa e tangatá ke fakalāngilangiʻi ʻa e ʻOtuá pea ke maʻu meiate Ia ʻa e fiefiá ʻo taʻengata.”

Ko e meʻa ʻoku mahuʻingá, he naʻe ʻosi ʻiloʻi ʻa e tali tefitó ia laka hake ʻi he taʻu ʻe tolu afe kuo maliu atú, ʻe he tangata ʻe taha, ʻa ia naʻe ʻiloa ko e tokotaha poto mataotao ʻi he moʻuí. Naʻe pehē ʻe he poto ko Tuʻi Solomoné: “Ko e ngataʻanga ʻeni ʻo e meʻa: kuo aʻau hono kotoa. Ke ke ʻapasia kia Elohimi, ʻo tauhi ʻene ngahi fekau; he ko e kotoa ʻo e tangata ia.”—Koheleti 12:13.

Ko e tefitoʻi moʻoni tefito ko ení naʻe poupouʻi ia ʻe he ʻAlo ʻo e ʻOtuá, ʻa Sīsū Kalaisi. Lolotonga ʻene ʻi māmaní, naʻe tūkuingata ʻa Sīsū ʻi hono fakalāngilangiʻi ʻa ʻene Tamai fakahēvaní. Ko e tauhi ki hono Tokotaha-Fakatupú naʻe fakakoloaʻi ai ʻa e moʻui ʻa Sīsuú. Naʻe fafangaʻi mo fakaivia ai ia, ʻo ʻai ai ke ne malava ʻo pehē: “Ko ʻeku meʻakai e, ko e tuli ke fai ʻa e finangalo ʻo ia naʻa ne fekau mai au.”—Sione 4:34.

Ko ia ko e hā ʻoku tau ʻi heni aí? ʻI he hangē ko Sīsū, Solomone mo e kau sevāniti tokolahi kehe ʻa e ʻOtuá, ʻe lava ke tau maʻu ʻa e ʻuhinga moʻoni mo e fiefia tuʻuloa ʻi he moʻuí ʻi hono fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá. Te ke saiʻia ke ʻilo lahi ange fekauʻaki mo e founga ke lotu ai ki he ʻOtuá ʻo “fai ʻi laumālie pea fai ʻi moʻoni”? (Sione 4:24) Ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova ʻi ho koló te nau fiefia ke tokoniʻi koe ke ke tali ʻa e foʻi fehuʻi, “Ko e hā ʻoku tau ʻi heni aí?”