SENGWE sa dilo tse go leng thata gore banyalani ba tlotle ka sone ba sa omane ke madi. Ga go gakgamatse go bo go tlotla ka dikgang tsa madi e le sengwe sa dilo tse gantsi di dirang gore go nne le dikgotlhang mo manyalong.

Banyalani ba ba seng tekatekano mo tseleng e ba lebang madi ka yone ba ka nna le kgatelelo ya maikutlo, dikgotlhang, go utlwa botlhoko mo maikutlong le e leng go senya kamano ya bone e ntle le Jehofa. (1 Timotheo 6:9, 10) Batsadi ba ba sa buisaneng ka kgang ya madi le go a lekanyetsa sentle ba ka patelesega go bereka diura tse di oketsegileng, ka go dira jalo ba amoga bone le bana ba bone nako ya go nonotsha kamano ya bone le Jehofa le go tlhokomelana ka dilo tse ba di tlhokang mo maikutlong. Gape ba ruta bana ba bone go se dirise madi sentle.

Baebele ya re: ‘Madi ke tshireletso.’ (Moreri 7:12) Madi a tla sireletsa lenyalo le lelapa la gago fa o sa ithute fela go a laola mme gape o ithuta kafa o ka buang ka one le molekane wa gago ka gone. * Tota e bile, go tlotla ka madi e ka nna selo se se nonotshang kamano ya balekane ba lenyalo go na le gore ba ngangisane ka one.

Mme gone, ke eng fa madi a dira gore go nne le mathata a mantsi mo lenyalong? Mme ke dilo dife tse di mosola tse lo ka di dirang gore go tlotla ka madi e se ka ya nna kgang e e felelang ka manganga le dikganetsano?

Gantsi dikganetsano tse di nnang teng tsa kafa madi a ka dirisiwang ka gone ga di dintsi jaaka tse di bakiwang ke go bo molekane yo mongwe a sa ikanye yo mongwe kgotsa a boifa gore a ka se dirise madi sentle. Ka sekai, monna yo o batlang go itse gore mosadi wa gagwe o dirisa madi jang, tota le a mannye, a ka tswa a raya gore ga a dumele gore mosadi wa gagwe a ka tlhokomela madi a lelapa. Mosadi yo o ngongoregang ka gore monna wa gagwe o boloka madi a mannye, a ka tswa a boifa gore fa go ka direga sengwe mo isagweng ba ka tlhoka madi.

Kgwetlho e nngwe e banyalani ba lebanang le yone ke tsela e ba godisitsweng ka yone. Matthew yo o nang le dingwaga di le robedi a nyetse a re: “Mosadi wa me o goletse mo lelapeng le madi a neng a dirisiwa sentle. Ga a na poifo e ke nang le yone. Rre e ne e le letagwa e bile a goga motsoko  mme ka nako e ntsi o ne a se na tiro ya boitshediso. Gantsi re ne re tlhoka dilo tsa botlhokwa mme seo se ne sa dira gore ke boife go dira dikoloto. Ka dinako tse dingwe, seno se dira gore ke se ka ka kgotsofalela tsela e mosadi wa me a dirisang madi ka yone.” Le fa mabaka e ka tswa e le afe a a bakang mathata a madi, o ka dirang gore madi a gago a sireletse lenyalo la lona go na le gore e nne selo se lo ngangisanang ka sone?

Gone ke boammaaruri gore Baebele ga se buka e e tlhalosang kafa batho ba ka dirisang madi ka gone. Le fa go ntse jalo, e na le kgakololo e e mosola e e ka thusang banyalani gore ba tile mathata a madi. Ke eng fa lo sa sekaseke kgakololo ya yone le go leka go dirisa dikakantsho tse di fa tlase fano?

1. Ithuteng gore lo se ka lwa omana fa lo bua ka madi.

“Go na le botlhale mo go ba ba gakololanang.” (Diane 13:10) Ka ntlha ya tsela e o godisitsweng ka yone, o ka nna wa ikutlwa o sa gololesega go bua le batho ba bangwe ka madi, segolobogolo le molekane wa gago. Le fa go le jalo, go botlhale gore o ithute go tlotla ka kgang eno e e botlhokwa. Ka sekai, ke eng fa o sa tlhalosetse molekane wa gago kafa batsadi ba gago ba ka tswang ba tlhotlheleditse tsela e o lebang madi ka yone? Le wena leka go tlhaloganya kafa tsela e molekane wa gago a godisitsweng ka yone e amang tsela e a dirisang madi ka yone.

Ga lo a tshwanela go leta gore lo nne le mathata pele lo tlotla ka madi. Mokwadi mongwe wa Baebele o ne a botsa jaana: “A bobedi bo ka tsamaya mmogo bo sa kopana ka nako e bo e beelaneng?” (Amose 3:3) Molaomotheo ono o ka dirisiwa jang? Fa lo beela nako kwa thoko gore lo tlotle ka dikgang tsa madi, lo tla fokotsa dikgotlhang tse di ka nnang teng ka ntlha ya go sa tlhaloganyane.

2. Dumalanang gore lo tla dirisa jang madi a lo a amogelang.

“Mo go bontshaneng tlotlo etelelang pele.” (Baroma 12:10) Fa e le gore ke wena fela o berekang, o ka bontsha gore o tlotla molekane wa gago ka go leba madi a o a amogelang e se a gago mme e le a lelapa.—1 Timotheo 5:8.

Fa wena le molekane wa gago lo bereka, lo ka tlotlana ka go bolelelana gore lo amogela bokae le gore lo dirisa madi ao jang, go akaretsa le gore lo duela dilo dife tse di tlhokang madi a mantsi. Fa o sa bolelele molekane wa gago dilo tseno, seno se ka dira gore a se ka a go tshepa e bile se ka senya kamano ya lona. Mme gone seno ga se reye gore o tshwanetse go mmolelela nako le nako fa o reka sengwe, tota le fa e le sa madi a mannye. Fa o buisana le ene pele o reka dilo tse di tlhokang madi a mantsi, o bontsha gore o anaanela tsela e a ikutlwang ka yone.

3. Kwalang fa fatshe gore lo ikaeletse go dirisa madi jang.

“Fa o rulaganya dilo e bile o dira ka natla, o tla nna le mo gontsi.” (Diane 21:5, Contemporary English Version) Sengwe se lo ka se dirang go rulaganyetsa isagwe le gore lo se ka lwa senya madi ke go nna le tekanyetso ya madi. Nina yo o nang le dingwaga di le tlhano a nyetswe, a re: “Go kwala madi a o a amogelang le ditshenyegelo go a thusa. O kgona go bona gore o na le madi a a kana kang.”

Ga lo tlhoke go dirisa mekgwa e e raraaneng ya go dira tekanyetso ya madi. Darren yo o nang le dingwaga di le 26 a nyetse e bile a na le bana ba le babedi ba basimane a re: “Kwa tshimologong re ne re dirisa dienfelopo go laola tsela e re dirisang madi ka yone. Re ne re tsenya madi a re tla a dirisang ka beke mo dienfelopong tse di farologaneng. Ka sekai, re ne re na le enfelopo ya go tsenya madi a dijo, ya go tsenya a go itlosa bodutu le ya go baakanya moriri. Fa re ne re tlhoka madi re ne re a tsaya mo enfelopong e nngwe mme ka metlha re ne re tlhomamisa gore re a busetsa mo enfelopong eo ka bonako jo bo kgonegang.” Fa e le gore ke ka sewelo  lo duelang dikoloto ka kheshe, mme lo dirisa mokgwa wa eleketeroniki kgotsa karata ya sekoloto, go botlhokwa thata gore lo rulaganye dilo le go boloka rekoto ya ditshenyegelo.

4. Dumalanang ka gore ke mang yo o tla dirang dilo dingwe.

“Batho ba babedi ba botoka go na le a le mongwe, ka gonne ba kgona go dira tiro e ntsi mmogo.” (Moreri 4:9, 10, New Century Version) Mo malapeng mangwe, monna ke ene a tlhokomelang kafa madi a lelapa a dirisiwang ka gone. Mo go a mangwe, mosadi ke ene a dirang jalo. (Diane 31:10-28) Le fa go ntse jalo, banyalani ba le bantsi ba tlhopha go thusana mo kgannyeng eno. Mario yo o nang le dingwaga di le 21 a nyetse a re: “Mogatsake o duela dikoloto le ditshenyegelo tse dingwe tse dinnye. Nna ke duela makgetho, rente le dilo tse dingwe tse re tshwanetseng go di duela. Re bolelelana ka se re se dirang e bile re a thusana.” Le fa lo ka tswa lo dirisa mokgwa ofe, selo sa botlhokwa ke go dira mmogo jaaka setlhopha.

Motlotlo wa lona ka madi ga o a tshwanela go dira gore lo se ka lwa ratana. Leah yo o nang le dingwaga di le tlhano a nyetswe o ile a lemoga boammaaruri jwa seo. A re: “Nna le mogatsake re ithutile go bua ka kgololesego e bile re sa fitlhe sepe ka kgang ya madi. Ka ntlha ya seno re dirisana mmogo jaaka setlhopha mme lorato lwa rona lo oketsegile.”

Fa banyalani ba tlotla kafa ba batlang go dirisa madi ka gone, ba bolelelana dilo tse ba ikaeletseng go nna le tsone e bile ba bontsha kafa ba ikaeletseng ka gone gore lenyalo la bone le atlege. Fa ba buisana pele ga ba reka dilo tse di tlhokang madi a mantsi, ba bontsha gore ba tlotla maikutlo a molekane yo mongwe le tsela e a lebang dilo ka yone. Fa mongwe le mongwe a letla yo mongwe go dirisa madi a a rileng kwa ntle ga gore lo buisane ka gone seo se bontsha gore lo a tshepana. Fa banyalani ba tlotlana e bile ba tshepana seo se tla dira gore ba tswelele ba ratana. Kamano e e ntseng jalo e botlhokwa go feta madi, ka jalo ga lo tlhoke go ngangisana ka one.