МЕН 1930-нҗы йылың март айында хәзирки Малави дөвлетиниң Лилонгве шәхериниң голайында ерлешйән Намкумба обасында дүнйә индим. Мениң доган-гарындашларым ве дост-ярларым Ехова вепалы гуллук эдйәрди. 1942-нҗи йылда менем өзүми Худая багыш эдип, обамыздакы овадан деряларың биринде сувда чокундырылдым. Соңкы 70 йылың довамында мен Павлус ресулың Тимотеоса: «Худайың сөзүни вагыз эт. Пурсат аматлы болсун, болмасын, тайяр бол» диен сөзлерине эермәге җан этдим (2 Тим. 4:2).

1948-нҗи йылың башларында Нейтан Норр ве Милтон Хеншель доганлар Малавә илкинҗи гезек гелдилер. Оларың бу идеги мениң Ехова долы вагтлы гуллук этмәге ислегими артдырды. Олар Нью-Йоркың Бруклин шәхеринде ерлешйән Ехованың Шаятларының баш эдарасындан гелипди. Доганларың рухландырыҗы чыкышлары мениң хенизем ядымда. Шонда Норр доганың «Әхли миллетлериң эбеди Хөкүмдары» атлы нутугыны такмынан 6 000 адам батгалык мейданда дуруп, үнсли диңледи.

Соңра мен Лидаси атлы мәхирли уя душдум. Ол хем мениң ялы Ехованың Шаятларының машгаласында улалыпды ве долы вагтлы гуллук этмек ислейәрди. Биз 1950-нҗи йылда дурмуш гурдук. 1953-нҗи йылда болса бизиң ики чагамыз барды. Бизиң инди чагалары тербиелемек җогапкәрчилигимиз болса-да, мен аялым билен маслахатлашып, умумы пионер гуллугына башладым. Ики йыл геченсоң, мени йөрите пионер болуп гуллук этмәге чагырдылар.

Шондан бираз вагт геченсоң йыгнаклары идемек үчин мени этрап гөзегчиси эдип белледилер. Маңа машгаламызың мадды ве рухы тайдан аладасыны этмәге Лидаси көмек эдйәрди *. Бизиң икимизем долы вагтлы гуллук этмек ислейәрдик. Шонуң үчин Лидаси өңүнден планлашдырып, бәш чагамызың голдавы билен, 1960-нҗы йылда долы вагтлы гуллуга башлады.

Этрап гөзегчиси болуп гуллук эденимде, дүрли йыгнакдакы доган-уялар билен хызматдашлык этмек бизе көп шатлык берйәрди. Биз юрдуң гүнортасындакы овадан Муланҗе дагларындан гүндогара узалып гидйән Малави көлүниң кенарякаларында гуллук этдик. Шол ерлерде вагызчыларың ве йыгнакларың саны барха артярды.

Биз 1962-нҗи йылда «Батыргай вагызчылар» атлы этрап конгресине гатнашдык. Шондан бир  йыл геченсоң Хеншель доган ене-де Малавә гелди. Блантайр шәхериниң четинде гечирилен йөрите конгресе такмынан 10 000 адам гатнашды. Шейле рухы чәрелер бизе өңүмиздәки кынчылыклардыр сынаглара тайярланмага ве батыргай болмага көмек этди.

1964-нҗи йылда Ехованың Шаятларының көпүси сыясы ишлере гошулмаяндыгы үчин агыр сынаглара дучар болдулар. Шол дөвүрде 100-ден говрак Патышалык залларыны ве 1 000-ден говрак Ехованың Шаятларының өйлерини юмурдылар. Муңа гарамаздан, биз гуллугымызы довам эдйәрдик. Эмма 1967-нҗи йылда Малави дөвлетинде Ехованың Шаятларының иши гадаган эдилип, Блантайрдакы филиалы элимизден алдылар, миссионерлери юртдан чыкардылар ве ерли месихчилериң көпүсини, шол санда Лидаси билен мени түрмә басдылар. Түрмеден бошанымыздан соң, биз сересаплылык билен этрап гөзегчилик гуллугыны довам этдик.

1972-нҗи йылың октябрь айында Малави Яшлар гурамасының, ягны харбы-сыясы топарың йүзе голай агзасы бизиң өйүмизе гелди. Йөне олардан бири өңүнден ылгап гелип, мени өлдүрҗек боляндыкларыны ве гизленмелидигими айтды. Мен аялыма ве чагаларыма голайдакы банан агачларының арасында гизленмеги табшырып, өзүм болса улы манго агаҗының үстүне дырмашып чыкып, болян затлары сынладым. Олар бизиң өйүмизи ве әхли гош-голамларымызы йыкан-юмран этдилер.

Малавиде ызарламаларың гүйчленйәндиги себәпли месихчилериң мүңлерчеси юртдан гачып гитдилер. Мен машгалам билен 1974-нҗи йылың июнь айына ченли гүнбатар Мозамбикдәки гачгакларың лагеринде яшадым. Шонда Лидаси билен менден Малави серхединиң голайында ерлешйән Мозамбигиң Домва шәхеринде йөрите пионер болуп гуллук этмеги хайыш этдилер. 1975-нҗи йылда Мозамбик Португалиядан гарашсызлыгыны алянча, биз шол ерде гуллук этдик. Соңра бизиң Мозамбикден гитмегимизи талап этдилер. Шол себәпли биз бейлеки месихчилер билен Малавә доландык. Ол ерде болса, хенизем ызарламалар довам эдйәрди.

Малавә долананымыздан соң, маңа юрдуң пайтагты Лилонгведәки йыгнаклары идемеги табшырдылар. Кынчылыклара ве ызарламалара гарамаздан, гуллук эден ерлеримизде йыгнакларың саны гитдигиче көпелйәрди.

Бир гезек бизиң баран обамызда сыясы йыгнак гечирилйән экен. Сыясы топарың тарапдарлары Ехованың Шаятларыдыгымызы билип, бизи «Малавиниң Яш пионерлери» атлы гураманың агзаларының арасында отуртдылар. Биз шол кын ягдайда Еховадан көмек ве гөркезме  сорап, гызгын дога этдик. Йыгнак тамамланансоң, олар бизе топулып, уруп башладылар. Шонда бир гарташан аял ылгап гелди-де: «Хайыш эдйәрин, олары гойбериң! Бу мениң доганымың оглы. Гой, ол ёлы билен гитсин!» дийип гыгырды. Душушыгың ёлбашчыларының бири: «Олары гойбериң!» дийди. Ол аял бизиң гарындашымыз болмансоң, нәме үчин шейле эдендигине асла дүшүнмедик. Шонда биз Ехованың догаларымызы эшидендигине гөз етирдик.

1981-нҗи йылда Малавиниң Яш пионерлери бизе ёлда саташып, велосипетлеримизи, гошларымызы, китапларымызы ве кагызларымызы алдылар. Биз гачып, бир йыгнак яшулысының өйүне бардык. Биз бу гезегем Худая дога эдип, көмек сорадык. Эмма шол кагызларда этрабымыздакы доган-уялар барада ваҗып маглуматлар болансоң, биынҗалык болярдык. Бу сыясы гураманың агзалары Малавиниң әхли күнҗегинден маңа язылан хатлары гөрйәрлер. Олар маңа хөкүмет ишгәридир өйдүп горкярлар ве алан затларының әхлисини ерли йыгнагың яшулуларына деррев гетирип бердилер.

Башга бир гезек болса, биз дерядан гайыклы йүзүп барярдык. Гайыгың эеси шол этрабың сыясы ёлбашчысыды. Шол себәпли ол әхли ёлагчыларың сыясы гурама билетлерини барлап башлады. Ол бизе голайлашанда, полиция тарапындан гөзленйән бир огрыны гөрйәр. Галагоплук туруп, ол билетлери барламагы бес этди. Шейдип, Ехова бизи ене-де голдады.

Мен 1984-нҗи йылың февралында Замбиядакы филиала хасабатлары әкитмек үчин Лилонгве шәхерине барярдым. Ёлда мени полиция ишгәри саклап, гошларымы барлады. Ол Мукаддес Язгылара эсасланан эдебиятымы гөрүп, мени полиция бөлүмине әкитди. Соңра ол мени енҗип, йүп билен даңды-да, туссаг эдилен огруларың янына салды.

Эртеси гүн мени башга бир отага гечирдилер. Полицияның башлыгы арза язып, мениң оңа гол чекмегими талап этди. Арзада шейле сөзлер барды: «Мен, Трофим Р. Нсомба, мундан бейләк Ехованың Шаяды болмак ислемейәрин, мени азатлыга чыкарың». Мен полиция башлыгына: «Мен диңе бир туссаг эдилмәге дәл, эйсем, өлмәге-де тайын. Мен хемише Ехованың Шаяды боларын» дийип, арза гол чекмедим. Шонда онуң гахары гелип, юмругы билен стола шейле бир гаты урды велин, хатда гоңшы отагдакы полиция ишгәри нәме болдука дийип ылгап гелди. Башлык оңа: «Бу адам мундан бейләк вагыз этмеҗекдигине гол чекмекден боюн гачыряр. Гой, ол Ехованың Шаядыдыгыны тассыклаян арза гол чексин. Биз оны Лилонгведәки түрмә иберйәрис» дийди. Мениң аялым бу болан затлардан хабарсызды. Дөрт гүн геченсоң, кәбир доганлар оңа мениң ниредедигими айдярлар.

Лилонгвәниң полиция бөлүминде мениң билен мәхирли геплешдилер. Полицияның башлыгы  маңа бир табак түвүни узадып: «Бу ердәкилериң әхлиси огры, сен болса Худайың Сөзүни вагыз эдениң үчин туссаг эдилдиң» дийди. Соңра мени Качере түрмесине гечирдилер ве ол ерде бәш ай отурдым.

Шол түрмәниң гөзегчиси мениң гелениме бегенип, түрмеде «руханы» болмагымы иследи. Ол өңки рухана: «Мен инди сениң Худайың Сөзүни өвретмегиңи ислемейәрин. Себәби сен бутханаңдан зат огурланың үчин туссаг эдилдиң» дийди. Шейдип, мен хер хепде туссаглар үчин гечирилйән душушыкларда Мукаддес Язгылар барада өвредйәрдим.

Соңра ягдай эрбетлешди. Түрмәниң ёлбашчылары Малавиде нәче саны Ехованың Шаятларының бардыгыны билҗек болуп, мени сорага тутдулар. Мен канагатланарлы җогап бермәмсоң, хушумы йитирйәнчәм урдулар. Башга бир гезек болса, олар бизиң баш эдарамызың ниреде ерлешйәндигини билмек иследилер. Мен олара: «Мен сизиң бу йөнекейҗе сорагыңыза җогап берерин» дийдим. Олар бегенишип, сесими яздырмак үчин магнитофоны якдылар. Мен олара Ехованың Шаятларының баш эдарасы барада Мукаддес Язгыларда языландыгыны айтдым. Олар геңиргеншип: «Ниресинде?» дийип сорадылар.

Мен: «Ишая 43:12-де» дийип җогап бердим. Олар бу аятдакы «Реб диййәр: „Сиз Мениң шаятларым“» диен сөзлери үнс билен үч гезек окадылар. Соңра олар: «Ехованың Шаятларының баш эдарасы нәдип Америкада дәл-де, Мукаддес Язгыларда боляр?!» дийдилер. Мен: «Америкадакы Ехованың Шаятлары хем баш эдарасының ниредедигини шу аят билен дүшүндирйәрлер» дийип җогап бердим. Оларың эшитмек ислейән затларыны айтмандыгым үчин, мени Лилонгвәниң демиргазыгындакы Дзалека түрмесине гечирдилер.

Мен 1984-нҗи йылың июль айында Дзалека түрмесине баранымда, ол ерде 81 саны Ехованың Шаяды барды. Туссагларың 300 санысы бир отагда полуң үстүнде гысылышып ятярдылар. Вагтың гечмеги билен, биз кичи топарлара бөлүнип, хер гүн биримиз Мукаддес Язгылардан аят айдып пикир алышярдык. Бу бизи өрән рухландырярды.

Соңра түрмәниң башлыгы бизи бейлеки туссаглардан айырды. Түрмәниң сакчысы бизе: «Хөкүмет сизи йигренмейәр. Олар сизи ики себәбе гөрә түрмеде саклаярлар. Хөкүмет ёлбашчылары сыясы гураманың Яш пионерлер топары сизи өлдүрер өйдүп горкярлар. Шейле-де сиз уршуң болҗакдыгы барада вагыз эдйәрсиңиз, хөкүмет болса эсгерлериниң шол урушдан горкуп, гачып гидерлер өйдйәр».

1984-нҗи йылың октябрь айында әхлимизи казыете элтдилер. Бизиң хер биримизе ики йыл мөхлет бердилер. Бизи ене-де Ехованың Шаятлары болмадык туссаглара гошдулар. Йөне түрмәниң башлыгы ол ердәкилериң әхлисине йүзленип, шейле дийди: «Ехованың Шаятлары  чилим чекмейәрлер. Сакчылар, олардан чилим сорамаң я-да чилимиңизи отламак үчин көмүр йыгнамага ибермәң. Олар Худайың халкыдыр! Ехованың Шаятларына гүнде ики гезек нахар бермели. Себәби олар җенаят үчин дәл-де, Мукаддес Язгылара иман эдйәндиклери үчин басылды».

Говы эдим-гылымымыз бизе көп ягдайларда пейда гетирйәрди. Гүн яшансоң я-да ягыш яганда туссаглар хич ере гойберилмесе-де, биз ислән вагтымыз дашарык чыкып билйәрдик. Себәби түрмәниң сакчылары бизиң гачмаҗакдыгымыза дүшүнйәрдилер. Бир сапар мейданда ишләп йөркәк, бизи гаравуллаян сакчы яраман, өзүни эрбет дуюп башлады. Шонда биз лукманчылык көмеги берлер ялы, оны түрмә гетирдик. Башлыклар бизиң ынамдар адамдыгымызы билйәрди. Бизиң говы эдим-гылымымызы гөрүп, олар хем Ехованы шөхратландырярды * (1 Пет. 2:12).

1985-нҗи йылың май айында мени Дзалека түрмесинден бошатдылар. Машгалаңа говушмак нәхили шатлыклы! Биз Ехованың кын дөвүрлерде айыпсыз галмага көмек эдендиги үчин өрән миннетдар. Шол гечен йыллара сер салсак, өзүмизи Павлус ресул ялы дуйярыс. Ол шейле язды: «Бизиң башымыза гелен мушакгатлардан сизиң хабарсыз болмагыңызы ислемейәрис... Өлүм җезасыны ичимизде дуйдук. Бу өзүмизе дәл-де, өлүлери дирелден Худая бил багламагымыз үчин болды. Ол бизи шейле улы өлүмден гутарды» (2 Кор. 1:8—10).

Биз өлүмиң бәриянындан гайтсак-да, батыргайлык ве акылдарлык сорап, хемише Ехова дога эдйәрдик. Бу бизе кичигөвүнли болуп, онуң бейик адыны шөхратландырмага көмек этди.

Ехова бизи ягшы ве яман гүнлеримизде голдады. Малавиде тәзе гурлан 1 000-ден говрак Патышалык залларыны ве 2000-нҗи йылда Лилонгведе ачылан филиалы гөрүп, өрән бегендик. Ехова бизи рухы тайдан беркидип, бол берекетлери берди! Лидаси икимиз шейле көп берекетлери аларыс дийип асла пикирем этмейәрдик *.