1-4. Ka mlu u taver u nyi Peteru yange nyôr kere, man luun er ka we nahan yange ma lu u nena?

 YANGE ushoja za kende Peteru ken purusu, maa ve kôr hunda ve wuhe je hunda u iyôô la er ayôôso taver taver. Ushoja Mbaroma uhar lu kuran un, i ta un ishiligh i zer ken ve, nahan ve nyôr a na ve za wuhe un ken purusu. Yange gba u una kegh ahwa imôngo shin ayange je kpaa, ve una va fa kwagh u a er a na ye. Kwaghmôm lu ken purusu la u una gema a kenger ga, lu di kpekpe kua mshirim ma i ta un la, man ushoja mba ve lu kuran un la tseegh.

² Nahan kpa, kwagh ka a er i vihi yô, i kure Peteru ijiir vihi kpen kpen. Tor Herode Agripa I la, wa ishima ér saa una wua Peteru keng keng. a Herode soo ér a eren iniongo i Paseka la kera yô, una va a Peteru una va tese ikpelaior, una been yô una wua un, sha er i doo ior yô. Herode lu a tahav mbu eren kwagh ne, nahan lu di kume tsô lu tan ga. Lu Herode ne sember wuan apostoli Yakobu kpaa ye.

³ Hen ase er yange a lu Peteru ken ishima hen aikighe u kpernan Herode soo u wuan un la yô. Peteru lu ken purusu u wan ime ape u i wuhe un la tswen. Alaghga lu henen sha kwagh u Yesu yange ôr un ken anyom a karen ken ijime la. Yesu yange kaa a Peteru ér iyange igen a kôr Peteru a kange un a yem a na ape a soo ga yô, a za wua un. (Yoh. 21:18, 19) Alaghga tsô Peteru lu henen ér shin ka shighe shon a kom ye o!

⁴ Aluer ka we yange u lu ken mlu u Peteru nyôr ker la nahan yange ma lu u nena? Ior kpishi vea ure shi iyol ia kpe ve vea hen ér kwagh ve bee a bee je. Nahan kpa, orhenen u nan lu dondon Yesu Kristu sha mimi yô, mlu môm u nana nyôr ker ve a lu inja er kwagh u nan bee kuaa ngu je kpa? Ka nyi se fatyô u henen sha gbenda u Peteru kua Mbakristu mbagen mbara er kwagh shighe u i lu tôvon ve a ican laa? De ase se nenge.

5, 6. (a) Tor Herode Agripa I la yange ta num sha tiônnongo u Kristu nena, man er nahan sha ci u nyi? (b) Er nan ve ku u Yakobu la yange u vihi tiônnongo yumu?

⁵ Er se hen ken ityough ki sha 9 ki ken takeda ne nahan, shighe u Korneliu u lu ortyôtyev la vea tsombor na hingir Mbakristu la, kwagh la lu kwagh u vesen u za hemen ken tiônnongo u Kristu yô. Nahan kpa, kwagh ne yange una kpiligh Mbayuda mba ve lu Mbakristu ga la iyol, sha ci u Mbayuda mba ve lu Mbakristu la lu civir Aôndo imôngo vea ior mba ken atôatyev mba ve hingir Mbakristu la.

⁶ Herode lu orpatii u bugh ashe kpishi yô, yange nenge ér un zua a ian i una er kwagh u una na Mbayuda vea soo kwagh na yô, nahan a hii u nzughul a Mbakristu. Ikyav tese ér alaghga yange ungwa er apostoli Yakobu luun vea Yesu Kristu kôôsôô yô. Sha nahan yô, Herode “wua Yakobu, anmgbian u Yohane sha sanker.” (Aer. 12:2) Kwagh ne yange vihi tiônnongo kpishi! Yakobu lu môm ken mbaapostoli mba utar mba ve nenge shighe u i gema mluyol u Yesu shi ve nenge uivande mbagen mba mbaapostoli mbagenev mbara nenge ga yô. (Mat. 17:1, 2; Mar. 5:37-42) Yesu yange ii Yakobu man anngô na Yohane iti ér “uidyuranmbauôn,” sha ci u ve lu a gbashima kpishi. (Mar. 3:17) Sha nahan yô, shighe u i wua Yakobu u lu apostoli u taver ishima man u jighjigh, u doo ior ishima la, kwagh saa tiônnongo.

7, 8. Ka nyi yange tiônnongo er shighe u i wuhe Peteru ken purusu laa?

⁷ Yange i wua Yakobu nahan kwagh la doo Mbayuda kpishi di vough er Agripa hen nahan. Nahan kwagh la maa taver un ishima u tôvon Peteru kpa a ican. Er i pase ken mhii u ityough kin nahan, yange na zwa i za kôr Peteru. A shi nan kpa, Herode yange umbur er i vande yiman mbaapostoli sha ivande, duen a ve ken purusu kera ken ayange a karen ken ijime la yô. Ityough ki sha 5 ki takeda ne ôr er kwagen la i due a mbaapostoli ken purusu sha ivande yô. Er Herode kera soo ér imbakwagh ne i er ga yô, a na zwa i ta Peteru ishiligh i zer ken ushoja 2 mba ve lu kuran  un la. Yange ushoja mbakuran mbara cii lu 16, ve yaren tugh man atetan ve musan sha er Peteru una osough ga yô. Lu kwagh u Peteru una osough yô, a wua ushoja mbakuran mbara. Ken imba mlu u taver ngura nahan, ka nyi Mbakristu mbagenev mbara vea er sha u wasen Peteru?

⁸ Yange ior mba ken tiônnongo fa kwagh u i doo u vea er la tsembelee. Aerenakaa 12:5 kaa ér: “Peteru lu ken purusu, kpa tiônnongo gema lu eren msen hen Aôndo sha ci na kpoghuloo.” Yange ve er mbamsen sha ci u anmgbian ve u doo ve ishima ne kpoghuloo man sha gbashima je. Yange ku u Yakobu la na ve kera lu a jighjigh u nan ga ze; kpa ve lu a vangertiôr ér Yehova ngu ungwan mbamsen vev. Msen gba Yehova kwagh kpen kpen. Ka una zua sha awashima na yô, a ungwa. (Heb. 13:18, 19; Yak. 5:16) Kwagh ne ka kwagh u vesen u i doo u Mbakristu nyian vea hen kwagh ker yô.

9. Se dondo ikyav i Mbakristu mba sha ayange a mbaapostoli mba ve er msen sha ci u Peteru la nena?

⁹ U fa Mbakristu mbagen mba atsan kposo kposo a tser ve yôô? Alaghga mba tôvon ve a ican gayô gomoti cir tom ve, gayô aahe er vihi ve akaa. Er nan u er msen sha ci ve a ishima i môm ga? Shi alaghga u fa Mbakristu mbagenev mba ve lu tagher a mbamtaver atô kposo kposo mba ior ve fe wuee ga yô, alaghga mba hendan a ve hen tsombor shin iyol kpe ve gayô mba karen jighjigh ve u nan sha igbenda igen. Aluer u gbidye kwar cii u er msen yô, u fatyô u henen sha kwagh u ior kpishi mba u er msen hen Yehova “U [a] ongo msen” la u ter ve sha ati ati yô. (Ps. 65:2) Bee kera yô, we kpa shighe u u nyer ken ican yô u soo wer anmgbianev ou mba nomso man mba kasev ve er msen sha ci wou.

10, 11. Pase er ortyom u Yehova yima Peteru ken purusu yô.

¹⁰ Yange ishima za Peteru iyol sha kwagh u Herode una va er a na laa? Se fatyô u fan jighilii ga, kpa hen tugh mbu mase lun ken purusu  la, Peteru lu yaven mem mem hen atô u mbakuran uhar mba ve lu kuran un la. Peteru yange na Yehova jighjigh taveraa, nahan lu a vangertiôr ér aluer ka nyi je i er un kpa Yehova una va umbur un. (Rom. 14:7, 8) Kpa Peteru yange ver ishima ér kwagh u kpilighyol u za hemen ne una er ga. Kpa ica i gbe ga yô, iwanger va ta ken purusu la wanger wang. Ortyom tile ken purusu la man ikyav tese ér mbakuran Peteru mbara nenge a na ga. Maa ortyom la nder Peteru. Mshirim ma i ta Peteru sha ave ma lu inja er ma a tôndo mayange ga la tôndo haa inya!

¹¹ Ortyom la maa ôr Peteru akaa a Peteru una er fele fele yô ér: “Mough sha fele! . . . Hua ikyondo shi wa akôv a ou. . . . Haa akondo a ou iyol.” Peteru maa er akaa a ortyom la ôr la. Ken masejime yô, ortyom la kaa ér: “Dondo sha a mo,” maa Peteru er nahan vough. Maa ve due ve undu purusu, ve zende teghelee teghelee ve za kar ushoja mba ve lu kuran purusu la, ve yem u za duen sha zege hunda u i er sha myô la. Alaghga tsô Peteru lu henen er vea er ve vea due sha zege hunda ne yô. Aluer yange una hen kwagh nahan je kpa ica i gba ga tsô kera hen a hen ga. Er ve lu kporom zan sha hunda ne la, “hunda shon bugh iyol i u.” Cii ve Peteru a fa yô, ve due sha zege hunda la ve gba sha godobi, maa ortyom la undu un yem. Peteru gbe yemen sha godobi yô, ashe maa wanger un a mase kaven er akaa la cii a er mimi, i lu mpase u sha mnenge ga yô. Mimi je i due a na ken purusu kera!—Aer. 12:7-11.

12. Se fatyô u zuan a msurshima sha gbenda u Yehova yima Peteru la nena?

¹² Ka sea hen er Yehova a lu a tahav mbu yiman ior nav nahan ishima i gba se shimi ga he? Tor ugen yange wuhe Peteru man gomoti u hemban tahav sha tar sha shighe la sue un. Nahan cii kpa, Peteru due ken purusu la kera! Nahan cii kpa, ka mbacivir Yehova cii Yehova a yem ve sha ivande ga. Yange yima Yakobu ga; shi ken hemen yô, Peteru kpa va kera yima un ga, nahan mkaanem ma Yesu ôr sha apostoli ne la ma kure sha a na. Mbakristu nyian mba veren ishima ér Yehova a yima ve sha ivande ga. Nahan kpa, gba u se umbur ser Yehova gema ga. (Mal. 3:6) Ku ngu inja er ka purusu u or a fatyô u duen ker ga yô, nahan kpa ica a gba ga tsô Yehova una nder ior umiliôn shin ku sha ikyev i wan na. (Yoh. 5:28, 29) Nahan zum u se tagher a mbamtaver nyian yô, uityendezwa er ngin nahan ve taver se ishima.

13-15. (a) Zum u Peteru va nyôr hen ya u Maria la, anmgbianev mba ken tiônnongo mba ve kohol her la ve er nena? (b) Ka kwagh u ana takeda u Aerenakaa la u hide u lam sha mini, man kwagh u Peteru la yange za hemen u wasen anmgbianev mba nomso man mba kasev nena?

¹³ Peteru tile sha godobi tugh lu henen ape una za yô. Maa a tsua ape una za yô. Kwasekristu ugen yange lu ikyua ape lu la, i yilan un ér Maria. Ikyav tese ér Maria yange wa lun a kwagh ave, sha nahan yô, lu a ya u kehe kuma u tiônnongo jimin cii una nyôron mkombo her yô. Maria lu ngô u Marku, un shon u takeda u Aerenakaa u ôr kwagh na heen sha kwa hiihii ne. Marku yange va hingir u lun vea Peteru kôôsôô er ka ter a wan nahan. (1 Pet. 5:13) Hen tugh mbura ior kpishi ve lu hen ya u Maria ve lu eren msen sha gbashima shin er lu tugh ngôgh ngôgh nahan kpaa. Yange ve lu eren msen ér i pase Peteru je ka u henen a hen ga, kpa gema kpiligh ve iyol sha gbenda u Yehova ungwa msen ve la!

 ¹⁴ Peteru maa va kema uwegh sha hunda u vesen u yange a bugh ve or nan kar nan nyôr shin atô u tembe u u lu sha ishigh ki iyou la. Wankwase ugen u i yilan un ér Roda yô, za va sha hunda. Iti na i Roda la ka iti i ken zwa Grika man inja na yô ér “Faluwa.” Yange ungwa ikyenge i Peteru kpa na jighjigh ér a lu un ga, kpa lu Peteru! U wankwase la ma bugh hunda yô, a er nahan ga, saan un iyol gande, a hide a yevese a yem ken iyou a undu Peteru tile sha hunda, lu za kaan a tiônnongo ér Peteru ngu sha hunda. Maa ve kaa ér ngu hunden, kpa wankwase ne gba uwer ga, a zer ôron ve kwagh u fa ér ka mimi la. Shighe karen yô, mbagenev ken tiônnongo kaa ér alaghga tsô a ungwa ka ikyenge i Peteru, kpa ka Peteru iyol na ga, ka ortyom a lu va lamen er ka Peteru nahan ye. (Aer. 12:12-15) Hen shighe ne cii Peteru tile sha hunda lu keman uwegh, ken masejime yô ve za bugh un hunda.

¹⁵ Mba ‘nengen a na yô, kpiligh ve iyol tsung’! (Aer. 12:16) Yange saan ve iyol kpishi, nahan Peteru gema kaa a ve ér ve huan ving sha er una ôr ve kwagh u za hemen yô. Shi a kaa a ve ér ve za ôr orhenen Yakobu man anmgbianev cii kwagh u za hemen yô. Been yô, a kar a yem kwagh na sha er ushoja mba Herode ve de va nengen a na ga yô. Peteru maa kar yem lu za civir Aôndo sha mimi hen ijiir igen i zayol lu her ga yô. Maa i kera ôr kwagh u Peteru ga zan zan ape i va ôr kwagh na yô, ka ken Aerenakaa 15 ape yange wase u sôron zayol u icôngo la. Takeda u Aerenakaa maa hide ver ishima sha kwagh u tom u apostoli Paulu man zende na. Nahan kpa se mba a vangertiôr ser ape Peteru yange una za cii a taver jighjigh u anmgbianev nav mba nomso man mba kasev. Shighe u Peteru undu tiônnongo u hen ya u Maria la, ka keng yange a saan anmgbianev mba ve lu her la iyol kpen kpen.

16. Er nan ve se lu a vangertiôr ser, se va lu aa ashighe kpishi a saan se iyolo?

¹⁶ Ashighe agen Yehova ka a na ior nav kwagh u ve ver ishima ér una na ve ga yô, nahan i saan ve iyol kpen kpen. Man ka msaanyol u anmgbianev mba nomso man mba kasev zua a mi zum u i pase Peteru va nyôr hen a ve tugh mbura je la. Se kpa, kape Yehova ka una ver se doo doo nyian ve i saan se iyol je la. (Anz. 10:22) Ken hemen yô, se va nenge a uityendezwa mba Yehova cii vea kure sha mi tar sha won cii yô. Averen a se va zua a mi la aa hemba doon a hanma iveren i ka se hen ser se va zua a mi ken tar u he la cii. Sha nahan yô, aluer se mba civir Yehova sha mimi yô, se lu a vangertiôr ser se va nyôr ken ashighe a a saan se iyol kpishi yô.

17, 18. Er nena ve ikpelaior yange i wuese Herode sha mimi ga?

¹⁷ Yange kpiligh Herode iyol er Peteru due ken purusu kera yô, kpa ishima gema vihi un ker kpishi. Maa fese je Herode kaa ér i ker Peteru i nyôr shin awen a ii. Shi a kôr ushoja mba ve lu kuran Peteru la a gba tôvon ve. Shi “na zwa ér i yem a ve i za tsaha;” alaghga je yô yange a wua ve. (Aer. 12:19) Herode Agripa yange lu or u mhôôn cuku ga. Nahan yange i va tsaha or u yange wa tswam kpishi ne jee?

¹⁸ Agripa yange fatyô u wuan Peteru ga, man er wa igbongor yô, nenge ér un hee, kpa ica i gba ga tsô zua a kwagh u una tese ihyagh na sha mi yô. Mbahyomov nav mbagen yange ve va sha u va nengen a na, sha ci u ve soo ér vea hide vea lu ken bem vea na. Kwagh ne na yô Herode zua a ian i nan kwaghôron hen atô u ikpelaior. Luka kaa ér cii ve Herode a va na kwaghôron ne yô, “Herode wuha iyol i tor.”  Orngeren akaa a mbayiase Josephus yange nger wener, yange i er ikondo i Herode la sha azurfa sha er iwanger ia ta sha tor yô, i lu iengem tseegh i nengen a mi yô. Maa orpatii u wan igbongor ne va na kwaghôron. Nahan ikpelaior i soo u wuese Herode sha mimi ga ne genger amo kaa ér: “Ka imo i aôndo jim, ka i or ga!”—Aer. 12:20-22.

19, 20. (a) Er nan ve Yehova yange tsaha Herode? (b) Er nan ve kwagh u Bibilo i ôr sha kwagh u ku u Herode la una fatyô u surun se ishima?

¹⁹ Man lu Aôndo tseegh kuma u ma i wuese un sha imba gbenda la ye, nahan Aôndo lu nengen! Herode yange zua a ian i ma palegh kwaghbo yô. Yange ma zôhô a ikpelaior la shin ma venda u ngohol icivir la. Kpa gema de kwagh u i ôr ken Anzaakaa la kure sha a na, i kaa ér: “Ken ijime i iyolgengese yô, ka mtim.” (Anz. 16:18) “Her ave ave je ortyom u Yehova tsaha un,” nahan or u wan igbongor man ihyagh kpishi ne hingir u kpen ku iwa, “azôô ya un, a kpe.” (Aer. 12:23) Josephus kaa ér ku yange u va sha Agripa gagher shi a za hemen a kaa ér tor iyol na yange mase kaan ér un ngu kpen sha ci u un lumun icivir i ikpelaior na un sha mimi ga la. Josephus kaa ér Agripa yange lu uange ayange ataan cii mase kpen ye. b

²⁰ Ashighe agen ka i lu inja er ior mba wan afer ka ve er afer kpishi kpa i tsaha ve ga nahan. Nahan kpa, kwagh ne a de kpiligh se iyol ga sha ci u “tar cii ngu sha ikyev i Iferor.” (1 Yoh. 5:19) Nahan kpa, ashighe agen ior mbacivir Aôndo sha mimi je kpa ishima ka i za ve iyol zum u aferaior a lu eren afer kpa i lu inja er ka tsahan ve ga yô. Ka nahan ve akaaôron a ken Bibilo er kwagh u Herode la nahan ka a na se ishimasurun ye. Kwagh ne umbur se er Yehova a tsahan aferaior yô, shi kwagh ne umbur ior nav cii er Yehova a soo ijirôron i sha mimi yô. (Ps. 33:5) Ica a kera gba ga tsô, una ôr ior cii ijir.

21. Ka kwagh u vesen u nyi se hen ken Aerenakaa 12 laa, man kwagh ne una fatyô u surun se ishima nyian sha ci u nyi?

²¹ Kwagh u Bibilo i ôr ne mase kuren sha gbenda u hemban taver se ishima cii. I kaa ér: “Loho u Yehova za hemen u samber shi iyenge i mbananjighjigh lu seer a seer.” (Aer. 12:24) Ibaver la kure ér loho u dedoo yange u za hemen u samber, man kwagh la umbur se ér nyian ne kpa, Yehova ngu veren tom wase u pasen kwagh la. Kwagh la tese wang ér kwagh u Bibilo i ôr ken takeda u Aerenakaa 12 la, ngu ôron di se er apostoli ugen yange kpe ugen di gema war ken purusu ga. Kpa ityough ki takeda kira tese se kwagh u Yehova kua kwagh u yange er sha u yangen Satan u timin tiônnongo u Kristu shi cirin tom u pasen loho u dedoo yô. Satan yange mough num kpa fatyô u kuren awashima na la ga, man kape hanma or u nan lu nôngon ér nana yange tom u pasen kwagh la cii nana fatyô u kuren awashima u nan la ga je la. (Yes. 54:17) Nahan kpa, mba ve tsua u civir Yehova shi dondo Yesu Kristu la yô, mba eren tom u mayange u a saa gbilin ga yô. Kwagh la ka kwagh u taver se ishima kpen kpen! Sha mimi yô, se mba a ian i icivirigh i vesen i samber a “loho u Yehova” nyian!