Ityough 6

Er Nan Ka Se Beeiyol shi Se Kpe?

1. Kanyi mbatimen sha akaa ve kanshio u kaven sha kwagh u uma u oro?

MBATIMEN sha akaa fa er i hii ve uumace ka ve beeiyol shi ve kpe ga. Ka inja er mshiam asev ma ma zaan hemen u sôron iyol i ma shi ma ma hingir hegh her nahan sha u se lu uma gbem sha won yô. Takerada u i yer er Hyojun Soshikigaku (Aveghemakaa a Iyolough a Vough) la u kaa er: “Ka kwagh u cimin kpishi sha er iyolbeen i mshiam a zough vea iyolbeen man ku u or la.” Mbatimen sha akaa kpishi na jighjigh er uma ngu a ikighir i “sha gbaaôndo, i sha igbetar.” Ú hen wer ka shami ve kaa ye he?

2. Kanyi mbagen ve er sha kwagh u uma ka a tsa ga laa?

² Uumace vande mban a isharen i tsan sha won gbem man ve nôngo sha u zuan a mtsôr je kpaa. Hii ken derianyom u sha unyiin B.C.E. la je, mcimbim ma i senge er i er ma sha u van a mtsôr la ma sar mbacivirigh mba ken China. Ken hemen yô utor mbagen ken China ve kar akaa shon a i kaa er nga ve a uma u igbe keke ne—a i er sha mercury la—nahan ve kpe! Ken hanma vegher u tar yô, ior na jighjigh er ku ka mkur u mlu ve ga. Mbabuda, Mbahindu, Mbamusulumi, man mbagenev cii mba a ishimaveren taveraa i uma ugen shighe u ve kpe kera yô. Ken Mbaadua mbaaiev kpaa, mbakpishiv mba a mhen u uma ugen u lun a ikighir shio u sha la.

3. (a) Er nan uumace ve lu a isharen i zuan a uma u tsôronô? (b) Ka mbampin mba nyi sha kwagh u ku i gbe u a na ikar shamini?

³ Mbamhen mba msaanyol shighe u i kpe kera la tese  isharen i uma u tsôron. “A shi A ver mtsôr ken asema a ve,” kape Bibilo i kaa sha kwagh u mhen u mtsôr u Aôndo a we ken avese la. (Orpasenkwagh 3:11) Yange gba uumace mba hiihii mbara a awashima er vea fatyô u lun uma gbem sha won shin tar. (Genese 2:16, 17) Tsô, er nan uumace ka ve kpe? Yange ku va nyôr shin tar nena? Mfe u Aôndo ta iwanger sha mbampin mban.—Pasalmi 119:105.

MHEN U IFER

4. Ka nena Yesu yange pase orifer u a ve a ku sha uumace laa?

⁴ Orifer ka nan nôngo sha u nana yer ieren i nan i ifer yô. Kwagh ne ka nahan vough hen un shon u ifer na i ne ku u ubiliôn imôngo la. A nzughul a akaa sha u una yer ku u or i lu er ka kwagh u a fatyô u kaven inja na ga yô. Yesu Kristu yange pase orifer ne zum u A kaa a mba ve lu keren u wuan Un la er: “Ne yô, ka ken ter wen diabolo je ne dugh ye, man ka ne ka eren asaren a ter wen; un yô lu orwuanor sha hiihii je, man tile sha mimi ga sha ci u mimi ngu ker a na ga.”—Yohane 8:31, 40, 44.

5. (a) Un u yange va hingir Satan Diabolo la mhii na lu nena? (b) Inja i asemberatii a “Satan” man “Diabolo” la er nyi?

⁵ Een, Diabolo ka “orwuanor” u bo je. Bibilo i pase er un ka or jim je, ka di ifer i ken ishima i or tsô ga. (Mateu 4:1-11) Shin er i gba un lu ortyom u perapera nahan kpaa, “a tile sha mimi ga.” Ka vough tsô er i ne un iti er Satan Diabolo la! (Mpase 12:9) Mba yer un er “Satan,” shin “ornyimankwagh,” sha ci u a hendankwagh shi a nyimankwagh a Yehova. Shi mba yer iferor ne er “Diabolo,” inja na yô “or-msende,” sha ci u a ôr kwagh u Aôndo sha ilyahan.

6. Ka sha ci u nyi Satan yange hemba Aôndo ato?

⁶ Kanyi yange i tuur Satan ken ishima u hemban Aôndo ato? Hua. Yange lu a isharen i ngohol mcivir u uumace ve lu nan Yehova la sha hua. Diabolo venda isharen i ngohol imba mcivir la ga, mcivir shon u sha kpôô yô lu sha ci u  Orgban tseegh la. (Kar Esekiel 28:12-19.) A u ma er nahan la yô, ortyom shon u va hingir Satan ne wa isharen i sha hua ne ken ishima zan zan i va via nahan i mar isholibo.—Yakobu 1:14, 15.

7. (a) Kanyi ka i na ku u uumace? (b) Kanyi i lu isholibo?

⁷ Se kav oriboo u ieren na i ifer la i ve aa ku hen uumace la ve. Kpa kanyi jim i ne uumace ku? Bibilo i kaa er: “Soho u kuu yô, ka isholibo.” (1 Mbakorinte 15:56) Man isholibo di kanyi? U wasen se u kaven ishemberti ne yô, de se nenge sha ikyav i yange i lu a mi ken ijô i hiihii i ken Bibilo la. Ishemberti i pasen kwagh i ken zwa Heberu man ken zwa Grika i i gem er “u eren isholibo” la inja na yô er “u karen kpe” sha m-er kwagh u karen ian shin kera aren sha iaven ga la. Kanyi iaven se cii ye yen shami? Ka iaven i lun a iko i wan hen Aôndo vough la. Nahan kpaa, ka inja nena jim yange i va nyôr a isholibo shin tara?

ER YANGE I YAR TOM A MHEN SHON LA

8. Ka nena Satan yange nôngo sha u una zua a civir i uumace?

⁸ Satan yange er mhen zulee u a hen er una na un hemen sha uumace cii shi ngohol icivir ve kpaa yô. Tsô a mgbegha mba hiihii mbara, Adam man Ifa, sha u ve̱ er isholibo hen Aôndo yô. Yehova vande nan mbamaren asev mba hiihii mbara mfe u ma fatyô u van ve a uma u tsôron yô. Yange ve fa je er Orgban ve doo sha ci u yange ver ve ken sule u Eden u engem la. Hemban je yô lu Adam fa erdoo u Ter na u sha la ye zum u Aôndo na un kwase u doonashe sha u a wasen un la. (Genese 1:26, 29; 2:7-9, 18-23) Mzehemen u uma u uumace mba uhar mba hiihii la har sha u ve wan Aôndo iko.

9. Kanyi tindi Aôndo yange wa or u hiihii la, man er nan ve kwagh ne lu sha inja?

⁹ Aôndo wa Adam tindi er: “Hanma kon u ken sule ne, gbaa yan u tsô, kpa kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo la, de ye u ga, gadia iyange i ú ya u la, ú kpe  je.” (Genese 2:16, 17) Er un lu Orgban yô, Yehova Aôndo lu a ian i wan atindi sha ieren man tesen kwagh u a doo man u a lu u bo sha ci u mbamgbe nav yô. Tindi na la lu sha iko i wan sha ci u Adam man Ifa yange ve lu a ian i yan atam a hanma ikon igen i ken sule la cii. Lu u ma ve tese iwuese ve hen Yehova er ngu a ian i hemen sha u eren sha tindi ne a u den veren atindi ayolave sha iyol wan la.

10. (a) Ka nena Satan yange va hen uumace sha u una udugh ve una yem a mi ken vegher na? (b) Kanyi akaa Satan yange wa Yehova iyolo? (c) We u hen wer nyi sha num u Satan yange ta sha Aôndo la?

¹⁰ Diabolo er atseregh a una ture uumace mba hiihii mbara una kar a ve hen Aôndo kera. Sha u una mee ve una yem a mi ken vegher na yô, Satan er aie. A yar tom a iyô, di vough er or u eren atoki ka nan er tom a atoki nahan, Diabolo pine Ifa er: “Ka mimi je, Aôndo kaa er, né de ye atam a ma kon u ken sule ne gaa?” Zum u Ifa ôron tindi u Aôndo la yô, Satan yôô er: “Né kpe je ga.” Sha nahan yô a tese er Yehova lu a mbaawashima mbabov sha er a kaa nahan la er: “Aôndo fa iyange i né ya a la, iyange la ashe aa bugh né, né hingir er Aôndo nahan, né gba fan kwagh u dedoo man kwagh u bo.” (Genese 3:1-5) Sha ieren ne Diabolo pase er Aôndo lu yeren ve a kwagh u dedoo. Nenge ase imba ilyahan sha Ter u sha u mimi, u dooshima, Yehova ne!

11. Ka nena Adam man Ifa ve hingir u lun a ibo imôngo a Satana?

¹¹ Ifa shi kenger kon la, man kwa ne yô atam a u hemba doon cii. Nahan a tôô atam a u a ya. Ken hemen yô, nom na dondo un sha ieren i isholibo i ihyembeato hen Aôndo ne a ishima na. (Genese 3:6) Shin er lu Ifa i bume nahan kpaa, un vea Adam cii ve dondo Satan ken atseregh na a una hemen tsombor u uumace ne. Sha nahan yô, ve hingir mba lun a ibo imôngo vea na.—Mbaromanu 6:16; 1 Timoteu 2:14.

12. Kanyi yange i due ken ihyembeato i uumace hen Aôndo laa?

¹² Hingir u Adam man Ifa vea zua a injar sha ieren ve la.  Ve kera hingir er Aôndo nahan, a mfe u vesen ga. Kpa u ma lu nahan la yô, kunya kôr ve nahan ve yer ayolave. Yehova yila Adam ôr un mkaanem ma jirigh man er: “Ka sha iusa i sha ishigh yough man ú ya kwaghyan ye, zan zan ú hide hen inya, gadia ka i, i tee, i er u min ye, gadia u ngu vuulevu, nahan ú shi ú hide ú hingir vuulevu.” (Genese 3:19) “Sha iyange” i mbamaren asev mba hiihii ve ya kon u mfe u fan kwagh u dedoo man kwagh u bo la je, Aôndo na ve ibo man sha ishigh nagh yô ve kpe. Tsô i zenda ve ken Paradiso kera man ve hii myem ve ken ku u sha iyol la.

ER ISHOLIBO MAN KU YANGE VE SAMBER LA

13. Ka nena isholibo i samber hen uumace ciili?

¹³ A fatyô u kaan er Satan yange fatyô ken atseregh a na a ngohol icivir hen uumace la. Nahan cii kpaa, a kera fatyô u eren sha u mba civir un mbara ve̱ za hemen u lun uma ga. Zum u isholibo i hiin tom ken uumace mba hiihii mba uhar mbara yô, ve kera fatyô u nan ônov vev dyako i mlu u vough ga. Vough er ngeren u sha iwen nahan, yange i nger isholibo ken mshiam ma mbamaren asev mba hiihii mbara. Ka sha nahan ve, ve fatyô u eren ônov mba lun ken myen tseegh ye. Er mbayev vev cii yange i mar ve zum u Adam man Ifa ve er isholibo kera yô, tsombor ve ya dyako i isholibo man ku.—Pasalmi 51:5; Mbaromanu 5:12.

14. (a) Se kar mba ka ve venda er ve mba a isholibo ga mbara sha ana? (b) Yange i tese Mbaiserael sha u ve̱ fa mlu ve u ken isholibo la nena?

¹⁴ Nahan cii kpaa, nyian, mbakpishiv hen er ve mba mbaasorabo ga. Ken avegher a tar agen je yô, mhen u henen er i ya dyako u isholibo la i fa un wuee ga. Kpa ngura ka ikyav i tesen er isholibo ngi ga ze. Wanye nomso u nan lu a ishigh ki ilen yô nana fatyô u hanger er nan engem ishigh, man alaghga saa nana kenger ken jingi ve nana mase lumun er ka mimi ye. Mbaiserael mba sha ayange a  tsuaa la ve lu er wanye nomso la nahan zum u ve ngohol Tindi u Aôndo sha ikev i Mose profeti Na la. Tindi la yange tese gbar gbar er isholibo ngi. “Luun sha atindi ga yô, ma m fe isholibo ga,” apostoli Paulu pase nahan. (Mbaromanu 7:7-12) Di er wanye nomso u nengen jingi la nahan, sha u yaren tom a Tindi la u kenger ayolave yô, Mbaiserael va kav er ve lu waeng ga sha ishigh ki Yehova yô.

15. Kanyi i due ken igbar sha mnenge u nengen ken jingi i Mkaanem ma Aôndo laa?

¹⁵ Sha u kenger ken jingi i Mkaanem ma Aôndo shi veren ikyav sha atindi a na yô, se fatyô u nengen er se yen yô. (Yakobu 1:23-25) Ikyav i tesen yô, nenge ase kwaghôron u Yesu Kristu a mbahenen nav er ve̱ lu a dooshima hen Aôndo man hen or u wan ndor a ve la, er i nger ken Mateu 22:37-40 nahan. Ashighe kpishi uumace ka ve yina sha iaven i vough ken akaa ne tsô! Mbakpishiv ishima te ve kwe tsô kpaa er ve tese dooshima hen Aôndo shin hen mba ve we ndor a ve ga yum ga.—Luka 10:29-37.

WA IKO SHA ATSEREGH A SATAN!

16. Kanyi se fatyô u eren sha u nyaghen u hingir mba gban ken kper u atseregh a Satan la, man er nan kwagh ne a tavera?

¹⁶ Satan keren sha u una er yô se̱ er isholibo sha apera. (1 Yohane 3:8) Ma gbenda ngu u yangen sha er atseregh a na la aa kôr se ga yôô? Een, kpa gba u se nôngo ityav a mbamhen mba mgbeghan se sha u se̱ er isholibo sha apera la. Ngun ka kwagh u heghema ga sha ci u mlu wase u sha igbetar u eren isholibo la a taver kpishi. (Mbaefese 2:3) Yange gba u Paulu una nôngo tsung. Sha ci u nyi? Sha ci u isholibo lu ken a na. Aluer se soo ser Aôndo a̱ lumun se yô, se kpaa saa se nôngo ityav a mbamhen mba isholibo mba ve lu ken a vese la.—Mbaromanu 7:14-24; 2 Mbakorinte 5:10.

17. Kanyi i ne ityav mbi nôngon sha mbamhen asev mba isholibo la a hembe taver ciili?

¹⁷ Er hanma shighe cii Satan ka a keren sha u una mee  se una nyôr a vese ken mvihi u vihin atindi a Aôndo yô, ityav yasev mbila ka kwagh u heghema ga. (1 Peteru 5:8) Er lu tesen iko i wan hen Mbakristu mbagenev yô, Paulu kaa er: “M ngu cian mer, alaghga á va vihi mbamhen enev né undu mlu u mimi [man u wang] u ken Kristu la er iyô mee Ifa sha atseregh a i nahan.” (2 Mbakorinte 11:3) Satan eren atseregh la nyian kpaa. Ka a nôngo sha u lôôn isham i ahon a gban sha kwagh u mdoom ma Yehova man mbamtsera mba ve lu ken mkor u kuran atindi a Aôndo la. Diabolo ka a nôngo sha u haren sha dyako yase i mbamhen mba isholibo la nahan a na u se̱ zenda ieren i iyol i wan, hua, ihom i kôron, kua mban u iko i wan.

18. Ka nena Satan ngu a yar tom a tar sha u kenden a isholibo sha?

¹⁸ Môm ken akaa a Diabolo ka a yar tom a mi sha a vese yô ka tar, u u lu sha ikev i tahav nav ne. (1 Yohane 5:19) Aluer se wa iko ga yô, ior mba saan ashe man mba banen a mimi mba ken tar u u kase se ne vea kighir se sha u eren kwagh u isholibo u una vihi atindi a Aôndo yô. (1 Peteru 4:3-5) Mbakpishiv ka ve kende atindi a Aôndo man ve daa mkpusugh u imoishima ve je kpaa kera, nahan ken hemen yô ve kpughur í. (Mbaromanu 2:14, 15; 1 Timoteu 4:1, 2) Mbagen ka ve nyôr ken ieren i ngise yô imoishima ve i i yen la je kpaa yange i lumun er ve̱ er ga yô.—Mbaromanu 1:24-32; Mbaefese 4:17-19.

19. Er nan u eren uma u waeng la tseegh i kom ga?

¹⁹ U lun ken uma u waeng la ka gwaikyaa kpishi hen tar ne. Nahan cii kpaa, u se̱ er sha ishima i Orgban wase yô, kwagh ngu u eren hemba nahan. Saa se lu a jighjigh u nan hen Aôndo man shi se lu a ibumun sha a na. (Mbaheberu 11:6) “Or u nan fe u eren dedoo kpa nan kera er nahan ga yô, hingir isholibo je nan er ye,” kape orhenen Yakobu lu nger la. (Yakobu 4:17) Een, u paregh Aôndo man atindi a na sha apera la kpaa ka inja isholibo je.

20. Ka nena alaghga Satan una nôngo sha u yangen we u eren kwagh u dedoo, kpa kanyi ia wase ú u hendan a mbamkighir mbara?

²⁰ Ka keng Satan una tuur ior ken ijime mba vea hendan  a we sha ci u mzenda u ú lu zendan mfe u Aôndo sha Bibilo you i henen ne. Ishimaveren ngi er ú de wer mbamkighir mbara ve̱ yange ú u eren kwagh u a lu shami la ga. (Yohane 16:2) Shin er mbahemenev kpishi yange ve na Yesu jighjigh zum u tom na la nahan kpaa, yange ve pase un ga sha ci u ve lu a mciem er a nyagh ve hen ningir ve la yum. (Yohane 12:42, 43) Satan ka a ta hanma or u nan lu keren mfe u Aôndo cii mciem iyol sha igyosogh je. Nahan cii kpaa, hanma shighe yô doo u ú umbur shi ú tese iwuese sha akaa a kpilighyol a Yehova a er la. Alaghga ú fatyô u wasen mba hendankwagh mbara je kpaa u ve tese iwuese shon yô.

21. Ka nena se hemba tar man mbamhen asev mba isholibo?

²¹ Er se lu ken myina her ne di tsô yô, se lu eren isholibo. (1 Yohane 1:8) Er i lu nahan kpaa, se mba a iwasen i nôngon ityav mbin. Een, a fatyô u zuan a mhembe ken ityav yasev a orifer, Satan Diabolo. (Mbaromanu 5:21) Ken mkur u tom u Yesu shin tar la, a taver mbadondon nav ishima sha mkaanem man: “Shin tar ne yô, ican ngi eren ne; kpa taver nen asema, Mo M hemba tar ne.” (Yohane 16:33) Hen uumace mba ve yen je kpaa, a fatyô u hemban tar sha iwasen i Aôndo. Satan fatyô u kôron mba ve hendan a na man ve ‘ne ayol ave hen Aôndo’ la ga. (Yakobu 4:7; 1 Yohane 5:18) Er se va nenge nahan, Aôndo tese gbenda u duen ken ikangenev mbi isholibo man ku kera.

KAR MFE WOU

Ka an nan lu Satan Diabolo?

Er nan uumace ka ve beeiyol shi ve kpe?

Kanyi i lu isholibo?

Ka inja nena Satan ka a udugh ior sha u ve̱ er isholibo hen Aôndo sha apera?

[Mbampin Mba Ngeren u Henen]