เมื่อ​น้ำ​เปลี่ยน​เป็น​สี​แดง

โดย​ผู้​เขียน​ตื่นเถิด! ใน​ฟิลิปปินส์

ลอง​นึก​ภาพ​ชาว​ประมง​เดิน​ลง​ไป​ที่​ชาย​หาด พร้อม​สำหรับ​งาน​ประจำ​ยาม​เช้า​มืด คือ​การ​เตรียม​เรือ​และ​อวน. เช่น​เดียว​กับ​ทุก​ครั้ง พวก​เขา​หวัง​จะ​จับ​ปลา​ได้​มาก ๆ. แต่​แม้​ยัง​งัวเงีย​อยู่ พวก​เขา​ก็​ต้อง​ประหลาด​ใจ​กับ​ภาพ​ที่​น่า​ตื่น​ตระหนก​ซึ่ง​ปรากฏ​ต่อ​สายตา​ของ​พวก​เขา. ปลา​นับ​พัน ๆ ตัว​ถูก​ซัด​ขึ้น​ฝั่ง—ตาย. สาเหตุ​ของ​ความ​หายนะ​ครั้ง​ใหญ่​นี้​หรือ? ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี! (RED TIDE)

ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี​นั้น​เกิด​ขึ้น​ทั่ว​โลก. มี​ผู้​พบ​เห็น​ตาม​ชายฝั่ง​ของ​สหรัฐ​และ​แคนาดา​ทั้ง​ด้าน​แอตแลนติก​และ​แปซิฟิก. ปรากฏการณ์​นี้​ยัง​เกิด​ขึ้น​ใน​ออสเตรเลีย, บรูไน, ทาง​ตะวัน​ตก​เฉียง​เหนือ​ของ​ยุโรป, ญี่ปุ่น, มาเลเซีย, ปาปัวนิวกินี, ฟิลิปปินส์, และ​ที่​อื่น ๆ ด้วย. แม้​ว่า​มี​น้อย​คน​ที่​รู้​จัก แต่​ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี​ไม่​ใช่​เรื่อง​ใหม่.

ใน​ประเทศ​ฟิลิปปินส์ มี​ผู้​พบ​เห็น​ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี​เป็น​ครั้ง​แรก​ใน​จังหวัด​บาตาน​เมื่อ​ปี 1908. ใน​ปี 1983 ปรากฏการณ์​นี้​ทำ​ให้​กุ้ง​หอย​ปู​ปลา​ใน​ทะเล​ซามาร์, อ่าว​มาเคดา, และ​อ่าว​บียาเรอัล​ได้​รับ​พิษ. นับ​แต่​นั้น​มา มี​การ​พบ​เห็น​ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี​ตาม​บริเวณ​ชายฝั่ง​อื่น ๆ อีก​หลาย​แห่ง. เซไนดา อาบูโซ แห่ง​คณะ​ทำ​งาน​เฉพาะ​กิจ​ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี​แห่ง​ชาติ​ของ​ฟิลิปปินส์ บอก​ตื่นเถิด! ว่า “นอก​จาก​ปลา​ตาย​แล้ว สำนัก​ประมง​และ​ทรัพยากร​ทาง​ทะเล​แห่ง​ฟิลิปปินส์​ได้​บันทึก​เกี่ยว​กับ​ภาวะ​พิษ​เนื่อง​จาก​การ​กิน​สัตว์​น้ำ​จำพวก​มี​เปลือก​ซึ่ง​มี​ผล​ทำ​ให้​เป็น​อัมพาต (paralytic shellfish poisoning) 1,926 ราย​ทั้ง​นี้​เกิด​จาก​ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี.” * แต่​ปรากฏการณ์​มรณะ​นี้​คือ​อะไร​กัน​แน่?

ปรากฏการณ์​นี้​คือ​อะไร?

คำ “ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี” หมาย​ถึง​การ​เปลี่ยน​สี​ของ​น้ำ ซึ่ง​บาง​ครั้ง​เกิด​ขึ้น​ใน​บาง​ส่วน​ของ​มหาสมุทร​หรือ​ทะเล. แม้​ว่า​มัก​เป็น​สี​แดง แต่​อาจ​มี​สี​น้ำตาล​หรือ​สี​เหลือง​ปน​ได้. สารานุกรม เดอะ เวิลด์ บุ๊ก รายงาน​ว่า “บริเวณ​ซึ่ง​น้ำ​เปลี่ยน​สี​ไป​อาจ​มี​ตั้ง​แต่​ไม่​กี่​ตาราง​หลา​หรือ​ตาราง​เมตร​ไป​จน​ถึง​มาก​กว่า 1,000 ตาราง​ไมล์ (2,600 ตาราง​กิโลเมตร).”

อะไร​ทำ​ให้​เกิด​การ​เปลี่ยน​สี​เช่น​นั้น? โดย​ทั่ว​ไป​ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี​เกิด​จาก​สาหร่าย​เซลล์​เดียว​หลาย​ชนิด​ซึ่ง​มี​ขนาด​เล็ก​มาก​จน​มอง​ด้วย​ตา​เปล่า​ไม่​เห็น หรือ​เกิด​จาก​สัตว์​เซลล์​เดียว​ซึ่ง​เรียก​ว่า ไดโนฟลาเจลเลต. สิ่ง​มี​ชีวิต​ขนาด​จิ๋ว​เหล่า​นี้​มี​ส่วน​ที่​ยื่น​ออก​มา​เหมือน​ขน​ซึ่ง​เรียก​ว่า ฟลาเจลลุม—รูป​ร่าง​เหมือน​แส้​ซึ่ง​มัน​ใช้​เพื่อ​ว่าย​น้ำ. มี​ไดโนฟลาเจลเลต​ประมาณ 2,000 พันธุ์ ซึ่ง 30 พันธุ์​มี​สาร​พิษ. สิ่ง​มี​ชีวิต​ขนาด​จิ๋ว​เหล่า​นี้​มัก​จะ​อยู่​ใน​น่าน​น้ำ​ที่​อบอุ่น​ซึ่ง​มี​ความ​เค็ม​สูง.

ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี​เกิด​ขึ้น​เมื่อ​ไดโนฟลาเจลเลต​ที่​มี​ขนาด​เล็ก​มาก​จน​มอง​ด้วย​ตา​เปล่า​ไม่​เห็น​เหล่า​นี้​ขยาย​พันธุ์​อย่าง​รวด​เร็ว​และ​โดย​กะทันหัน. สิ่ง​มี​ชีวิต​เหล่า​นี้​อาจ​อยู่​รวม​กัน​อย่าง​หนา​แน่น​ถึง 50,000,000 ตัว​ต่อ​น้ำ​หนึ่ง​ลิตร! แม้​ว่า​นัก​วิทยาศาสตร์​ไม่​เข้าใจ​เต็ม​ที่​ว่า​ทำไม​เกิด​ เหตุ​การณ์​นี้​ขึ้น แต่​ก็​เป็น​ที่​ทราบ​กัน​ว่า​ไดโนฟลาเจลเลต​จะ​เพิ่ม​ขึ้น​เมื่อ​สภาพ​บาง​อย่าง​ส่ง​ผล​กระทบ​ต่อ​น้ำ​พร้อม ๆ กัน. สภาพ​เหล่า​นี้​รวม​ถึง​ภูมิ​อากาศ​ที่​ผิด​ปกติ, อุณหภูมิ​ที่​เหมาะ​สม, สาร​อาหาร​ใน​น้ำ​มาก​เกิน​ไป, แสง​อาทิตย์​ปริมาณ​มาก, และ​กระแส​น้ำ​ที่​เหมาะ​สม. เมื่อ​ฝน​ตก​หนัก บาง​ครั้ง​แร่​ธาตุ​และ​สาร​อาหาร​อื่น ๆ ถูก​ชะ​จาก​แผ่นดิน​ลง​สู่​น่าน​น้ำ​ตาม​ชายฝั่ง. สาร​อาหาร​เหล่า​นี้​อาจ​มี​ส่วน​ทำ​ให้​ไดโนฟลาเจลเลต​ขยาย​พันธุ์​อย่าง​รวด​เร็ว. ผล​คือ​อะไร? ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี!

น่า​เศร้า ดู​เหมือน​ว่า​บาง​ครั้ง​มนุษย์​ทำ​ให้​ปรากฏการณ์​นี้​ยิ่ง​ร้ายแรง​ขึ้น. เมื่อ​ของ​เสีย​จาก​อุตสาหกรรม​และ​ของ​เสีย​จาก​มนุษย์​ปริมาณ​มหาศาล​ถูก​ทิ้ง​ลง​สู่​ทะเล อาจ​ยัง​ผล​ให้​มี​สาร​อาหาร​บาง​ชนิด​มาก​เกิน​ไป. นี่​อาจ​กระตุ้น​ให้​ไดโนฟลาเจลเลต​ขยาย​พันธุ์​อย่าง​มาก. ไม่​นาน​ออกซิเจน​ใน​น้ำ​ก็​ลด​ลง ยัง​ผล​ให้​ปลา​ตาย​เป็น​จำนวน​มาก.

ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี​เกิด​ขึ้น​ใน​มหาสมุทร​เขต​อบอุ่น​และ​ใน​น่าน​น้ำ​ที่​สงบ​ตาม​ชายฝั่ง มัก​เกิด​ขึ้น​ใน​ช่วง​ปลาย​ฤดู​ร้อน​จน​ถึง​ต้น​ฤดู​ฝน. ปรากฏการณ์​นี้​อาจ​เกิด​ขึ้น​ไม่​กี่​ชั่วโมง​จน​ถึง​นาน​หลาย​เดือน ขึ้น​อยู่​กับ​สภาพการณ์​ใน​บริเวณ​นั้น.

เหยื่อ

ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี​ส่วน​ใหญ่​ไม่​มี​อันตราย; อย่าง​ไร​ก็​ตาม บาง​ครั้ง​ปรากฏการณ์​นี้​ก่อ​ความ​เสียหาย​มาก. ไดโนฟลาเจลเลต​บาง​ชนิด​ปล่อย​สาร​พิษ​ใน​น้ำ​ซึ่ง​ทำ​ให้​ปลา​และ​สัตว์​ทะเล​อื่น ๆ เคลื่อน​ไหว​ไม่​ได้​และ​ตาย. บาง​ครั้ง​ปรากฏการณ์​นี้​ทำ​ให้​ปลา, หอย​นาง​รม, ปลา​หมึก, หอย​แครง, หอย​แมลง​ภู่, กุ้ง, และ​ปู​ซึ่ง​กิน​ไดโนฟลาเจลเลต​ตาย​เป็น​จำนวน​มาก. เมื่อ​ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี​ที่​เป็น​อันตราย​เกิด​ขึ้น อาจ​เห็น​ปลา​ตาย​ลอย​อยู่​ใน​น้ำ​เป็น​จำนวน​มาก​และ​อาจ​กอง​สูง​ตาม​ชาย​หาด​เป็น​ระยะ​ทาง​หลาย​กิโลเมตร.

มนุษย์​ก็​ได้​รับ​ผล​กระทบ​อย่าง​มาก​ด้วย. ใน​พื้น​ที่​ซึ่ง​การ​ประมง​เป็น​แหล่ง​ราย​ได้ ปรากฏการณ์​นี้​ทำ​ให้​ชาว​ประมง​จับ​ปลา​ไม่​ค่อย​ได้ ซึ่ง​นั่น​เป็น​ปัจจัย​ใน​การ​ยัง​ชีพ​ของ​พวก​เขา. ที่​แย่​ยิ่ง​กว่า​นั้น ปรากฏการณ์​นี้​ทำ​ให้​คน​เสีย​ชีวิต.

ภาวะ​พิษ​จาก​ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี

สาร​พิษ​ชนิด​หนึ่ง​ซึ่ง​ไดโนฟลาเจลเลต​บาง​ตัว​ปล่อย​ออก​มา​เรียก​ว่า แซกซิทอกซิน. สาร​นี้​เป็น​เกลือ​ที่​ละลาย​น้ำ​ได้​ซึ่ง​ก่อ​ความ​เสียหาย​ต่อ​ระบบ​ประสาท​ของ​มนุษย์. ด้วย​เหตุ​นี้ สาร​นี้​จึง​ถูก​จัด​ว่า​เป็น​สาร​พิษ​ต่อ​ประสาท. สารานุกรม​บริแทนนิกา​ฉบับ​ใหม่ รายงาน​ว่า “พิษ​ที่​ปล่อย​เข้า​สู่​น้ำ​ทำ​ให้​ระบบ​ทาง​เดิน​หายใจ​ของ​มนุษย์​ระคาย​เคือง.” รีสอร์ต​ตาม​ชาย​ทะเล​หลาย​แห่ง​ต้อง​ปิด​กิจการ​เมื่อ​พิษ​จาก​ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี​กระจาย​สู่​อากาศ​โดย​คลื่น​ใน​ทะเล.

คุณ​ชอบ​รับประทาน​หอย​หรือ​อาหาร​ทะเล​อื่น ๆ ไหม?  ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี​อาจ​ทำ​ให้​สัตว์​ทะเล​ที่​มี​เปลือก​ซึ่ง​กิน​ไดโนฟลาเจลเลต​เป็น​พิษ​ด้วย. วารสาร​อินโฟแมปเปอร์ กล่าว​ว่า ‘หอย​สอง​ฝา​และ​สัตว์​ทะเล​มี​เปลือก​ชนิด​อื่น ๆ เช่น หอย​นาง​รม, หอย​แมลง​ภู่, และ​หอย​แครง​เป็น​อันตราย​มาก​ที่​สุด​เพราะ​มัน​ใช้​วิธี​กิน​อาหาร​แบบ​กรอง​และ​ซึมซับ​สาร​พิษ​เข้า​ไป​มาก​กว่า​ปลา.’ อย่าง​ไร​ก็​ตาม “ปลา, ปลา​หมึก, กุ้ง, และ​ปู . . . ยัง​คง​ปลอด​ภัย​สำหรับ​การ​บริโภค​ของ​มนุษย์.” เหตุ​ผล​หรือ? ก็​เนื่อง​จาก​พิษ​จาก​ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี​จะ​สะสม​ใน​ลำไส้​ของ​สัตว์​เหล่า​นี้ ซึ่ง​มัก​จะ​มี​การ​เอา​ออก​ก่อน​จะ​นำ​ไป​ทำ​เป็น​อาหาร.

กระนั้น ยัง​จำเป็น​ต้อง​ระวัง​เมื่อ​รับประทาน​อาหาร​ทะเล—โดย​เฉพาะ​อย่าง​ยิ่ง​สัตว์​ทะเล​มี​เปลือก—ซึ่ง​นำ​มา​จาก​เขต​ที่​รู้​กัน​ว่า​มี​การ​ปน​เปื้อน​เนื่อง​จาก​ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี. มัน​อาจ​ก่อ​ให้​เกิด​ภาวะ​พิษ​เนื่อง​จาก​การ​กิน​สัตว์​น้ำ​จำพวก​มี​เปลือก​ซึ่ง​มี​ผล​ทำ​ให้​เป็น​อัมพาต หรือ​ที่​เรียก​ว่า พีเอสพี. ถ้า​คุณ​ได้​รับ​พิษ​จาก​ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี คุณ​อาจ​มี​อาการ​ภาย​ใน 30 นาที. รายการ​ที่​ลง​ไว้​ใน​บทความ​นี้​แสดง​ถึง​อาการ​บาง​อย่าง. ถ้า​ไม่​ได้​รับ​การ​รักษา​อย่าง​ถูก​ต้อง พีเอสพี​อาจ​มี​อาการ​ขั้น​ร้ายแรง​ที่​สุด​คือ อัมพาต​ใน​ระบบ​หายใจ ซึ่ง​อาจ​ทำ​ให้​เสีย​ชีวิต.

ใน​ปัจจุบัน ยัง​ไม่​รู้​จัก​ยา​แก้​พิษ​สำหรับ​ภาวะ​พิษ​จาก​ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี. อย่าง​ไร​ก็​ตาม ขั้น​ตอน​ฉุกเฉิน​บาง​อย่าง​ก็​ประสบ​ความ​สำเร็จ​อยู่​บ้าง. พิษ​จาก​ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี​อาจ​ถูก​นำ​ออก​จาก​กระเพาะ​ได้​โดย​ทำ​ให้​คน​นั้น​อาเจียน. นอก​จาก​นี้​ยัง​มี​การ​ล้าง​ท้อง​โดย​การ​สอด​ท่อ​ลง​ไป​ใน​กระเพาะ​เพื่อ​ขับ​พิษ​ออก​มา. ใน​บาง​ราย จำเป็น​ต้อง​ใช้​เครื่อง​ช่วย​หายใจ. ใน​ฟิลิปปินส์ บาง​คน​รู้สึก​ว่า​การ​ดื่ม​กะทิ​ผสม​กับ​น้ำตาล​ทราย​แดง​ช่วย​ให้​ผู้​ป่วย​ฟื้น​ตัว​เร็ว​ขึ้น.

ทาง​แก้

ใน​ปัจจุบัน ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี​ยัง​อยู่​นอก​เหนือ​การ​ควบคุม​ของ​เรา​เป็น​ส่วน​ใหญ่. แต่​หลาย​คน​เชื่อ​ว่า​ปัญหา​เกี่ยว​กับ​ปรากฏการณ์​นี้​จะ​น้อย​ลง​ถ้า​ลด​การ​ใช้​ปุ๋ย​เคมี​และ​ยา​ฆ่า​แมลง. นี่​จะ​ป้องกัน​ไม่​ให้​สาร​เคมี​พวก​นี้​ถูก​ชะ​ลง​สู่​ทะเล. การ​ห้าม​ทิ้ง​ของ​เสีย​จาก​อุตสาหกรรม​และ​ของ​เสีย​จาก​มนุษย์​ลง​สู่​น่าน​น้ำ​อาจ​มี​ส่วน​ช่วย​ด้วย. อีก​วิธี​หนึ่ง​คือ​การ​ขจัด​แหล่ง​ที่​อาจ​เป็น​สาร​อาหาร​ตาม​ชายฝั่ง​ซึ่ง​ทำ​ให้​ไดโนฟลาเจลเลต​ขยาย​พันธุ์​ขึ้น​ได้.

ใน​ระหว่าง​นี้ รัฐบาล​บาง​แห่ง​กำลัง​เฝ้า​สังเกต​สถานการณ์​อย่าง​ใกล้​ชิด. ตัว​อย่าง​เช่น ใน​ฟิลิปปินส์ หน่วย​งาน​ของ​รัฐบาล​ทดสอบ​สัตว์​ทะเล​มี​เปลือก​เป็น​ประจำ​เพื่อ​ทำ​ให้​แน่​ใจ​ว่า​ปลอด​ภัย​สำหรับ​ตลาด​ใน​ท้องถิ่น​และ​ตลาด​ต่าง​ประเทศ. อย่าง​ไร​ก็​ตาม ใน​ที่​สุด​แล้ว​มี​แต่​พระ​ผู้​สร้าง​เท่า​นั้น​ที่​สามารถ​ขจัด​อันตราย​ซึ่ง​มี​ผล​ต่อ​มนุษยชาติ​ได้​เมื่อ​น้ำ​กลาย​เป็น​สี​แดง.

[เชิงอรรถ]

[กรอบ​หน้า 24]

อาการ​แสดง​ของ​พิษ​จาก​ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี

1. มี​อาการ​ปวด​แสบ​ปวด​ร้อน​บริเวณ​ริมฝีปาก, เหงือก, และ​ลิ้น

2. ใบ​หน้า​ชา​และ​ตึง, ซึ่ง​จะ​ลาม​ไป​ถึง​ส่วน​อื่น ๆ ใน​ร่าง​กาย

3. ปวด​และ​วิง​เวียน​ศีรษะ

4. กระหาย​น้ำ​และ​มี​น้ำลาย​มาก

5. คลื่นไส้, อาเจียน, และ​ท้องร่วง

6. หายใจ, พูด, และ​กลืน​ลำบาก

7. ปวด​ตาม​ข้อ​และ​หน้า​มืด

8. ชีพ​จร​เต้น​เร็ว​ขึ้น

9. กล้ามเนื้อ​อ่อน​เปลี้ย​และ​ทรง​ตัว​ไม่​ได้

10. อัมพาต

[ภาพ​หน้า 24, 25]

สิ่ง​มี​ชีวิต​ที่​ก่อ​ให้​เกิด​ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี

ไพโรดีเนียม บาฮาเมนเซ

ยิมโนดีเนียม คาเทนาทุม

แกมเบียร์ดิสคุส

[ที่​มา​ของ​ภาพ]

Courtesy of Dr. Rhodora V. Azanza, University of the Philippines

Courtesy of Dr. Haruyoshi Takayama

ASEAN-Canada Cooperative Programme on Marine Science

[ภาพ​หน้า 25]

ผล​กระทบ​จาก​ปรากฏการณ์​น้ำ​เปลี่ยน​สี

[ที่​มา​ของ​ภาพ]

Grant Pitcher/Courtesy WHOI

[ที่​มา​ของ​ภาพ​หน้า 23]

Peter J. S. Franks, Scripps Institution of Oceanography

[ที่​มา​ของ​ภาพ​หน้า 25]

Scripps Institution of Oceanography