MAMBO YENYE HISTORIA INATUFUNDISHA
Alhazen
PENGINE haujasikia kuhusu Abū ‘Alī al-Ḥasan ibn al-Haytham. Katika Ulaya na Amerika anajulikana kwa jina la Alhazen, namna ya Kilatini ya al-Ḥasan, jina lake la kwanza katika Kiarabu. Lakini, inawezekana unapata faida kupitia mambo yenye alifanya. Ameonyeshwa kuwa “mumoja kati ya watu wa maana sana na wenye kujulikana katika historia ya sayansi.”
Alhazen alizaliwa katika mwaka wa 965 hivi kisha kuzaliwa kwa Yesu katika muji wa Basra, muji huo unapatikana sasa katika Iraki. Kati ya mambo yenye alipendezwa nayo kulikuwa elimu ya nyota, kemia, hesabu, kinganga, muziki, elimu ya mwangaza, fizikia, na mashairi. Tunapaswa kumushukuru zaidi sana katika jambo gani?
UKUTA KWENYE MUTO NILE
Historia fulani kuhusu Alhazen imejulikana tangu zamani sana. Inahusu mupango wake wa kuzibiti namna Muto Nile unateremuka, mupango wenye ulitimizwa kabisa mwaka wa 1902 kwa kuweka ukuta wa Assouan, kisha miaka 1000 hivi kupita.
Kulingana na historia hiyo, Alhazen alianzisha mipango mikubwa ya kupunguza mafuriko na ukame kwa kujenga ukuta kwenye Muto Nile. Wakati Khalifa al-Hakim, mutawala wa Cairo, alisikia mawazo ya Alhazen, alimualika akuje Misri ili kujenga ukuta. Lakini, wakati aliona tu muto huo kwa macho yake mwenyewe, Alhazen aliona kwamba hawezi kutimiza mupango huo. Kwa sababu ya kuogopa malipizi kutoka kwa mutawala huyo mubaya mwenye kubadilika-badilika, alijifanya kuwa mwenda-wazimu mupaka kifo cha khalifa chenye kilitokea kisha miaka 11, ni kusema katika mwaka wa 1021. Wakati huohuo, Alhazen alikuwa na wakati mwingi huru ili kufuatilia mambo mengine wakati alikuwa katika hali yake ya kujifanya kuwa na magonjwa ya akili.
KITABU BOOK OF OPTICS
Wakati alifikia kuwa huru, Alhazen alikuwa ameandika sehemu kubwa ya kitabu chake chenye kuwa na buku 7 chenye kuitwa Book of Optics. Kitabu hicho kinaonwa kuwa “kimoja kati ya vitabu vya maana sana katika historia ya fizikia.” Katika kitabu hicho, alizungumuzia mambo kuhusu mwangaza, kutia ndani namna mwangaza unatokeza rangi zake mbalimbali, namna unarudishwa na vioo, na namna
unajikunja wakati unabadilisha njia. Alijifunza pia kuhusu uwezo wa kuona wa jicho, namna liko, na namna linatumika.Katika miaka ya 1200, kitabu cha Alhazen kilitafsiriwa katika Kilatini kutoka katika Kiarabu, na kwa mamia ya miaka watu wa elimu katika Ulaya walikitaja sana. Maandishi ya Alhazen kuhusu namna lenzi (vioo) zinajiendesha ilikuwa jambo la musingi kwa watu wenye kutengeneza linete katika Ulaya, ambao kwa kutia lenzi moja mbele ya ingine, walitengeneza teleskope na mikroskope.
SANDUKU LENYE GIZA
Alhazen alivumbua kanuni zenye kusaidia ili kutokeza picha wakati alitengeneza kile chenye kilikuwa kama sanduku la giza la kamera ya kwanza. Sanduku hilo lilikuwa “chumba cha giza” chenye kiliingiza mwangaza kupitia tundu ndogo, na kuonyesha kwenye ukuta wa ndani ya chumba picha yenye kugeuzwa ya kitu chenye kuwa inje.
Katika miaka ya 1800, mabamba ya picha yaliongezwa kwenye sanduku la giza ili kuendelea kuwa na picha zenye zilikamatwa. Matokeo? Hilo lilitokeza kamera. Kamera zote za leo—na jicho lenyewe kabisa—zinatumia kanuni hizohizo za fizikia kama vile sanduku lenye giza. *
NJIA YA KISAYANSI
Jambo moja lenye kupendeza sana katika kazi ya Alhazen ni uchunguzi wake wenye alifanya kwa uangalifu sana katika mambo ya asili. Njia yake ya kufanya utafiti haikuwa ya kawaida katika siku zake. Alikuwa mumoja kati ya wachunguzi wa kwanza wa kupima ujuzi kupitia majaribio, na hakuogopa kutilia shaka hekima yenye kukubaliwa kama ukweli wa mambo hautegemeze hekima hiyo.
Kwa kifupi, kanuni ya sayansi ya leo ni: “Leta ushuhuda wa mambo unaamini!” Watu fulani wanaona Alhazen kuwa “mutu wa kwanza kuanzisha njia za kisayansi ya leo.” Kwa sababu hiyo, tuko na mengi ya kumushukuru.
^ fu. 13 Upatano kati ya sanduku lenye giza na jicho ulieleweka muzuri katika Ulaya wakati tu ulifasiriwa na Johannes Kepler katika miaka ya 1600.