Je, Wajua?
Katika siku za Yesu, michango ya hekalu ilitolewaje?
Hazina ya hekalu ilikuwa kwenye Ua wa Wanawake. Kitabu kuhusu shughuli za hekaluni (The Temple—Its Ministry and Services) kinasema hivi: “Kulikuwa na mistari ya nguzo, na kwenye ukuta kulikuwa na masanduku au ‘tarumbeta’ 13, [ambamo] michango iliwekwa.”
Masanduku ya michango yaliitwa tarumbeta kwa sababu yalikuwa membamba mdomoni na mapana upande wa chini. Kila sanduku lilitengwa kwa ajili ya toleo fulani na michango hiyo ilikuwa na matumizi hususa. Yesu alikuwa kwenye Ua wa Wanawake alipoona watu wengi, kutia ndani mwanamke mjane, wakitoa michango.—Luka 21:1, 2.
Masanduku ya 1 na ya 2 yalitumiwa kukusanya kodi ya hekalu, moja kwa ajili ya mwaka huo na la pili mwaka uliotangulia. Masanduku ya 3 hadi 7 yalitumiwa kukusanya michango yenye thamani ya njiwa-tetere, njiwa, kuni, uvumba, na vyombo vya dhahabu. Ikiwa mtu angetoa mchango uliozidi bei ya toleo fulani, basi aliweka kiasi kilichozidi kwenye masanduku yaliyosalia. Sanduku la 8 lilitumiwa kwa ajili ya matoleo ya dhambi. Masanduku ya 9 hadi ya 12 yalitumiwa kwa ajili ya michango iliyobaki kutoka kwenye matoleo ya dhambi, dhabihu za ndege, matoleo ya Wanadhiri, na matoleo ya wenye ukoma. Sanduku la 13 lilitumiwa kwa ajili michango ya hiari.
Je, Luka mwandikaji wa Biblia alikuwa sahihi kihistoria?
Luka ndiye aliyeandika kitabu cha Injili chenye jina lake na vilevile kitabu cha Matendo ya Mitume. Luka anasema kwamba ‘alifuata kwa uangalifu mambo yote tangu mwanzo kwa usahihi,’ lakini wasomi fulani wanatilia shaka masimulizi yake. (Luka 1:3) Je, aliandika kwa usahihi?
Luka anataja mambo ya kihistoria ambayo yanaweza kuthibitishwa. Kwa mfano, anatumia majina ya cheo anapotaja maofisa kadhaa wa Milki ya Roma kama vile mahakimu wa raia huko Filipi, watawala wa jiji huko Thesalonike, na wakuu wa sherehe na michezo huko Efeso. (Matendo 16:20, 17:6; 19:31) Luka anamwita Herode Antipa mtawala wa wilaya, na anamwita Sergio Paulo, liwali wa Kipro.—Matendo 13:1, 7.
Inapendeza kuona jinsi mwandikaji Luka alivyotumia majina ya cheo kwa sababu hadhi ya eneo la Roma ilipobadilika, majina ya cheo ya watawala wake yalibadilika pia. Hata hivyo, msomi wa Biblia Bruce Metzger anasema “majina ya cheo kwenye kitabu cha Matendo yanalingana na mahali na wakati unaotajwa.” Msomi William Ramsay anamtaja Luka kuwa “mwanahistoria aliyeandika kwa usahihi sana.”