KAMA Kari, watu wengi pia hupatwa na mkazo. Kulingana na kituo kimoja cha matibabu ya akili nchini Uingereza, mtu 1 kati ya 5 amepatwa na mkazo uliomsababishia ugonjwa kazini, na kushindwa kukabiliana na mkazo mwingi kulifanya mtu 1 kati ya 4 kulia walipokuwa kazini. Hivi karibuni kumekuwa na ongezeko la matumizi ya madawa ya kupunguza mkazo kwa sababu ya matatizo ya kiuchumi.

Ni nini hukusababishia mkazo?

• Wasiwasi—kuhusiana na fedha au jambo lingine

• Ratiba yenye mambo mengi

• Ugomvi

• Matukio yenye kutisha

Mkazo umekuathirije?

• Matatizo ya afya

• Kuchoka kihisia

• Kukosa usingizi

• Kushuka moyo

• Kuharibika kwa mahusiano

 Mkazo huchochea mfumo wa ajabu katika mwili—mfumo wa hisia za dharura. Homoni nyingi hutokezwa na kufanya upumue haraka, moyo upige kwa kasi, na kuongeza shinikizo la damu. Isitoshe, huongeza chembe za damu na glukosi kwenye damu. Mfumo huo hukutayarisha kukabiliana na mtu au kitu kinachosababisha mkazo. Baada ya jambo linalosababisha mkazo kupita, mwili wako hurudia hali ya kawaida. Lakini hali inayoleta mkazo ikiendelea, unaweza kupatwa na mahangaiko au wasiwasi, sawa na gari lililoachwa likinguruma. Kwa hiyo, kujifunza kukabiliana na mkazo ni muhimu kwa ajili ya hali yako ya kimwili na kiakili.

Si lazima mkazo uwe na madhara. Chama cha Wataalamu wa Saikolojia nchini Marekani kinasema hivi: “Mkazo ni muhimu kwa mwanadamu kama ilivyo muhimu kukaza nyuzi za gitaa: zisipokazwa sauti huwa dhaifu na yenye kukwaruza; zinapokazwa kupita kiasi sauti huwa kali na nyuzi zinaweza kukatika. Mkazo mwingi unaweza kusababisha kifo lakini kiwango kinachofaa cha mkazo hufanya maisha yafurahishe. Jambo la maana ni kujua jinsi ya kukabiliana na mkazo.”

Jambo lingine ni kwamba watu hutofautiana katika utu na pia kiafya. Kwa hiyo kinachomletea mtu mmoja mkazo huenda kisimletee mkazo mtu mwingine. Hivyo, unaweza kupatwa na mkazo mwingi ikiwa ratiba yako inakufanya ukose muda wa kupumzika au uwezo wa kukabiliana na matukio ya dharura.

Ili “kukabiliana” na mkazo unaowalemea, wengine huona ni afadhali wanywe pombe, watumie dawa za kulevya, au tumbaku. Wengine hushindwa kula vizuri au kuketi kitako na kutazama televisheni au kutumia kompyuta—mazoea ambayo hayatatui tatizo na badala yake hulizidisha. Hivyo basi, tunawezaje kukubaliana na mkazo kwa mafanikio?

Watu wengi wamefaulu kukabiliana na mkazo kwa kufuata na kutumia ushauri unaopatikana kwenye Biblia. Je, hekima inayopatikana kwenye Biblia inaweza kukusaidia? Acha tujibu swali hilo kwa kuchunguza mambo manne ambayo huchangia mkazo.

 1 WASIWASI

Kila mtu huwa na wasiwasi kwa kiasi fulani. Kama Biblia inavyosema, “wakati na tukio lisilotazamiwa” hutupata sote. (Mhubiri 9: 11) Unawezaje kukabiliana na wasiwasi? Tumia mapendekezo yafuatayo.

• Mwambie matatizo yako rafiki au mtu wa familia. Utafiti unaonyesha kwamba kuzungumza na rafiki au mtu wa familia kwa kawaida husaidia kuondoa mkazo. Naam, “rafiki wa kweli anapenda nyakati zote, naye ni ndugu aliyezaliwa kwa ajili ya wakati wa taabu.”​—Methali 17:17.

• Usiendelee kuwazia mambo mabaya yanayoweza kutokea. Kufanya hivyo kunaweza kukuchosha kihisia. Jambo unaloogopa huenda lisitukie kamwe! Ndiyo sababu Biblia inatushauri hivi: “Msihangaike kamwe juu ya kesho, kwa maana kesho itakuwa na mahangaiko yake yenyewe.”​—Mathayo 6:34.

• Kusali kutakupatia nguvu. Mtupieni Mungu “mahangaiko yenu yote . . . , kwa sababu yeye anawajali ninyi,” linasema andiko la 1  Petro 5:7. Mungu anatujali kwa kutupatia amani ya akili na kutuhakikishia kwamba ‘hatawaacha’ wale wanaotafuta faraja na msaada kutoka kwake wanapokuwa na matatizo.​—Waebrania 13:5; Wafilipi 4:6, 7.

2 RATIBA YENYE MAMBO MENGI

Ratiba yenye mambo mengi inayohusisha kusafiri kila siku, kufanya kazi, kusoma, au kutunza watoto au wazazi waliozeeka inaweza kusababisha mkazo. Isitoshe, huenda ikawa lazima kushughulikia mambo hayo yote. (1 Timotheo 5:8) Kwa hiyo, unawezaje kukabiliana na hali hiyo?

• Jitahidi kupata muda wa kutosha wa kupumzika. Biblia inasema hivi: “Konzi moja ya pumziko ni afadhali kuliko konzi mbili za kazi ngumu na kufuatilia upepo.”—Mhubiri 4:6.

• Tanguliza mambo muhimu, na uishi maisha yenye kiasi. (Wafilipi 1:10) Fikiria jinsi unavyoweza kurahisisha maisha yako, labda kwa kupunguza gharama au muda unaotumia kazini.—Luka 21:34, 35.

Kari, aliyetajwa mwanzoni, alichunguza upya maisha yake. Anasema hivi: “Niligundua kwamba nilikuwa nikiishi maisha ya ubinafsi.” Aliuza biashara yake na akatafuta kazi iliyomwezesha kupata muda mwingi wa kuwa nyumbani. Anakiri hivi: “Kwa sasa sina pesa nyingi kama zamani, lakini mimi na mke wangu tunaishi bila mkazo mwingi, na tuna muda mwingi wa kuwa pamoja na familia na rafiki zetu. Siwezi kupoteza amani yangu ya akili kwa kutafuta kazi yenye mshahara mnono.”

 3 UGOMVI

Kugombana na wengine, hasa wafanyakazi wenzako kunaweza kukuletea mkazo mwingi. Ukipatwa na hali hiyo unaweza kufanya mambo yafuatayo.

• Mtu anapokuchokoza jitahidi kutulia. Usiongeze kuni kwenye moto. “Jibu, linapokuwa la upole, hugeuza ghadhabu, lakini neno linaloumiza hufanya hasira ipande,” linasema andiko la Methali 15:1.

• Jaribu kusuluhisha mambo faraghani na kwa heshima, na hivyo kuonyesha kwamba unawaheshimu wengine.​—Mathayo 5:23-25.

• Jaribu kuelewa hisia za wengine. Utambuzi huo “hupunguza hasira” kwa sababu unatusaidia kuelewa vizuri hali ya mtu mwingine. (Methali 19:11) Hilo pia linatusaidia kujiona kama wengine wanavyotuona.

• Uwe mwenye kusamehe. Kusamehe ni jambo zuri, na pia ni dawa nzuri. Utafiti uliofanywa mwaka 2001 ulisema, “kufungia kinyongo” husababisha “kupanda kwa shinikizo la damu” na mpigo wa moyo, ilihali kusamehe hupunguza mkazo.​—Wakolosai 3:13.

4 MATUKIO YENYE KUSHTUA

Nieng, anayeishi Kambodia, alipatwa na misiba iliyofuatana. Mwaka wa 1974, alijeruhiwa na bomu lililolipuka kwenye uwanja wa ndege. Mwaka uliofuata, watoto wake wawili, mama yake, na mume wake wote wakafa. Mwaka 2000, nyumba yake na mali zake zote ziliteketea kwa moto, na miaka mitatu baadaye, mume wake wa pili akafa. Kufikia hapo, alitamani sana kujiua.

Hata hivyo, Nieng alifaulu kukabiliana na hali hiyo. Kama Kari, Nieng pia alichunguza Biblia na akanufaika sana na yale aliyojifunza, hivyo, akajitolea kuwasaidia wengine wapate faida ya kutumia kanuni za Biblia. Simulizi lake linatukumbusha utafiti uliofanywa na watafiti Waingereza mwaka wa 2008. Njia moja ya “kubaki imara unapopata mkazo,” ni “kujitolea kuwasaidia wengine kwa njia fulani,” na ushauri huo uliandikwa kwenye Biblia miaka mingi iliyopita.—Matendo 20:35.

Kwa kuongezea, Nieng alipata tumaini zuri kuhusu wakati ujao, wakati ambapo matatizo yote yanayowakumba wanadamu yataondolewa. Badala yake kutakuwa na “wingi wa amani” duniani pote.—Zaburi 72:7, 8.

Tumaini la kweli pamoja na hekima ya kukabiliana na mikazo ya maisha ni mambo muhimu sana na tunaweza kuyapata kwa kusoma na kujifunza Biblia. Mamilioni ya watu wamenufaika kwa kusoma kitabu hiki cha pekee. Wewe pia unaweza kunufaika.