Mapendekezo ya Kuwalinda Wazee

MSICHANA mdogo anacheza kwa kuruka kamba. Kisha anajikwaa na kuanguka. Muda mfupi baadaye anasimama, akiwa ameaibika kidogo tu. Lakini mwanamke mzee anajikwaa na kuanguka ndani ya nyumba na kuvunjika mfupa wa nyonga. Anafanyiwa upasuaji na kufanya mazoezi ya viungo kwa miezi mingi baada ya hapo. Sasa kwa kuwa anaogopa sana kuanguka, anaepuka kufanya jambo lolote linalohusisha kutumia nguvu na hivyo anakuwa dhaifu.

Katika nchi moja, kila mwaka zaidi ya asilimia 33 ya watu walio na umri wa miaka 65 au zaidi huanguka. Isitoshe, vifo vingi zaidi vya watu walio na umri huo vinavyotokea kwa sababu ya kujeruhiwa vinasababishwa na kuanguka. Hiyo ndiyo sababu Biblia husema hivi kuwahusu wazee: “Wameogopa chochote kilicho juu, na kuna vitisho njiani.”—Mhubiri 12:5.

Hata ingawa mara nyingi uzee huja na matatizo ya kimwili, unaweza kuchukua hatua zinazofaa kuboresha usalama na maisha yako. Jambo moja unaloweza kufanya ni kujitahidi kudumisha afya nzuri na nguvu kwa kadiri fulani. Jambo lingine ni kufanya nyumba yako iwe salama.

Dumisha Afya na Nguvu Zako

Kadiri tunavyozeeka huenda viungo vikakosa kufanya kazi kwa upatano na tukawa na matatizo ya kuona na usawaziko. Huenda pia tukawa dhaifu kwani misuli na mifupa yetu huanza kudhoofika. Hata hivyo, kufanya mazoezi kwa ukawaida na kula vizuri kunaweza kupunguza madhara hayo. “Ni muhimu kufanya mazoezi yanayomsaidia mtu asianguke-anguke, asimame wima, kuongeza nguvu, na viungo viweze kunyumbulika,” anasema Nita, daktari wa kunyoosha viungo.

Jarida fulani la Wizara ya Afya na Huduma za Jamii ya Marekani linasema hivi: “Hata wazee wawe na afya au uwezo gani wa kimwili, wanaweza kufaidika sana kwa kuendelea kuwa watendaji kimwili. Hata ikiwa unapata ugumu wa kusimama au kutembea, bado unaweza kufanya mazoezi na ufaidike. Kwa kweli, katika visa vingi, utaumia zaidi usipofanya chochote.” * Zaidi ya yote, mazoezi yanaweza kukusaidia kukabiliana na ugonjwa wa moyo, maumivu ya viungo, ugonjwa wa mifupa, na kushuka moyo. Yanaweza kuboresha mfumo wako wa damu, umeng’enyaji, na usingizi, na yatakusaidia uwe na ujasiri na uwe na akili iliyo chonjo.

Ikiwa hujazoea kufanya mazoezi, huenda ikafaa kumwona daktari kwanza. Pia zungumza naye unapohisi kwamba umekuwa dhaifu au unaposhikwa na uchungu kifuani wakati wa mazoezi. Kwa kweli, chini ya hali hizo, huenda ikafaa kupiga simu ya dharura. Usipuuze dalili kama hizo zinazoweza kuwa hatari! Na inapendekezwa  kwamba upimwe macho yako na daktari wa macho mara moja kwa mwaka.

Epuka vyakula ambavyo havina vitamini na madini mengine, hata ikiwa ni rahisi kuvitayarisha. Wazee wanahitaji hasa vyakula vyenye vitamini D nyingi na kalisi, kwa kuwa madini hayo yanaweza kusaidia kuongeza uzito wa mifupa na kuifanya isidhoofike upesi. Kwa hiyo, jaribu kula milo yenye nafaka, matunda, mboga, na bidhaa zilizotoka kwa ng’ombe lakini zisizokuwa na mafuta mengi. Lakini, mwulize daktari kabla ya kufanya mabadiliko makubwa ya tabia zako za kula. Anaweza kupendekeza vyakula vinavyofaa na vile unavyopaswa kuepuka kwa sababu fulani za afya.

Zaidi ya hilo jaribu kunywa maji ya kutosha. Ni kawaida sana kwa watu wazee kupungukiwa na maji mwilini, hasa wale wanaoishi peke yao katika makao ya kuwatunzia wazee, na hilo linaweza kumfanya mtu aanguke kwa urahisi, achanganyikiwe, afunge choo, ngozi inyauke, apatwe na maambukizo kwa urahisi, na hata kufa.

Boresha Usalama wa Nyumba Yako

Watu wengi huanguka nyumbani. Hata hivyo, kwa kuchukua tahadhari fulani zinazofaa, unaweza kupunguza sana uwezekano huo. Fikiria kuhusu nyumba yako unaposoma mambo yafuatayo.

Bafu:

● Sakafu haipaswi kumfanya mtu ateleze inapokuwa na maji.

● Kunapaswa kuwa na mkeka wa kuzuia utelezi, na ikiwa una kiti cha kutumia wakati wa kuoga, hakipaswi kukuzuia ufikie mabomba ya maji. Pia ikiwa unatumia kifaa cha kunyunyizia maji huenda ikafaa uwe umekishika mkononi ili uwe umeketi muda wote unapooga.

● Ni vizuri kuwa na chuma au ubao wa ukutani wa kujishikilia unapoingia au kutoka bafuni au unapotumia choo. Vifaa hivyo vinapaswa kuwa vimeunganishwa kwa njia imara ukutani. Pia, hakikisha kwamba kiti cha chooni kiko juu kiasi cha kutosha ili uweze kuketi na kuinuka bila jitihada kubwa sana.

● Acha taa fulani za usiku zikiwa zimewaka au utumie tochi.

Ngazi za Nyumba:

● Ngazi hazipaswi kuwa na vitu vilivyotapakaa, zinapaswa kuwa katika hali nzuri, na ziwe na mwangaza wa kutosha.

● Ngazi zinapaswa kuwa na mahali imara pa kujishikilia pande zote mbili, vikanyagio visivyo na utelezi, na vibonyezo vya kuwasha taa chini na juu ya ngazi.

● Kupanda na kushuka ngazi kunaweza kuwasaidia wazee kuimarisha miguu yao. Hata hivyo, iwapo una matatizo na usawaziko, unapaswa kuepuka kutumia ngazi ukiwa peke yako.

Chumba cha Kulala:

● Hakikisha kuna nafasi ya kutosha ya kuweza kutembea kuzunguka kitanda na vitu vingine bila tatizo.

● Uwe na kiti unachoweza kukalia unapovaa.

● Hakikisha una taa au tochi karibu unapolala.

Jikoni:

● Kaunta hazipaswi kuwa na vitu vingi ili uweze kuweka mboga na vitu vingine kwa urahisi.

● Sakafu ya jikoni haipaswi kuwa na utelezi wala kurudisha mwangaza.

● Vitu vilivyo ndani ya makabati havipaswi kuwa juu sana au chini sana, bali vinapaswa kuwa mahali rahisi kufikiwa bila msaada. Jaribu kuepuka kupanda ngazi ili kufikia vitu vilivyo juu na usiwahi kupanda juu ya kiti!

Mambo Mengine:

● Hakikisha kuna taa usiku unapoelekea kwenye bafu na maeneo mengine unayoweza kutumia usiku.

● Huenda ikafaa kutumia mkongojo usiku wakati ambapo bado una usingizi au akili haijawa chonjo kabisa.

● Viti vinapaswa kuwa imara (bila magurudumu), viwe na mahali pa kuwekelea mikono, na vinapaswa kuwa juu kiasi cha kutosha ili uketi na kusimama bila matatizo.

● Ili kuzuia usiteguke, unapaswa kurekebisha, kubadilisha, au kuondoa zulia zilizochakaa, zulia za plastiki zilizoinuka, au vigae vilivyovunjika. Pitisha nyaya zote za umeme kwenye ukuta na si njiani.

 ● Mikeka inaweza kumtega mtu na hivyo inapaswa kuondolewa mahali palipo na zulia. Ikiwa imewekwa kwenye sakafu inayoweza kuteleza kama ile ya vigae au mbao, inapaswa kuunganishwa kwenye kitu kisichoiruhusu iteleze.

● Epuka kuvalia sapatu dhaifu au zilizochakaa au zisizo na sehemu ya kushikilia mguu kwa nyuma au zinazoweza kuteleza. Usivalie sapatu au viatu vilivyo na visigino vilivyoinuka.

● Dawa fulani zinaweza kuwafanya watu wajihisi kana kwamba wanataka kuzimia au dhaifu. Ukihisi hivyo baada ya kutumia dawa, hakikisha kwamba unamweleza daktari. Anaweza kubadili kiasi cha dawa unachotumia au hata dawa yenyewe.

Ukitambua chochote kinachohitaji kushughulikiwa ambacho wewe mwenyewe huwezi kufanya kwa njia iliyo salama, mbona usiombe msaada wa watu wa familia, marafiki, au wale wanaoshughulikia udumishaji wa jengo lako? Usiahirishe kulishughulikia.

Mambo Ambayo Wengine Wanaweza Kufanya

Ikiwa una wazazi, babu, nyanya, au marafiki wenye umri mkubwa, unaweza kufanya nini ili kuwasaidia waepuke kuanguka na kuumia? Zungumza pamoja nao kwa busara mambo yaliyoorodheshwa hapo juu na uwasaidie kufanya mipango ya kurekebisha sehemu zinazoweza kuwaletea matatizo. Ikitegemea uhitaji, huenda ukawatayarishia chakula mara moja au mbili kila juma. Pia, wazee wanahitaji kufanya mazoezi kwa ukawaida. Je, unaweza kwenda matembezi na kufanya mambo mengine pamoja nao? Wazee wengi watafurahi kutoka nje ya nyumba ikiwa wanaandamana na mtu wanayemwamini. Katika nchi fulani, serikali hutoa huduma fulani kwa ajili ya wazee kama vile kuwatunzia nyumbani, kuwafanyisha mazoezi, na kuhakikisha nyumba zao ni salama. Daktari anaweza kukueleza ikiwa unaweza kufaidika kutokana na huduma hizo.

Muumba wetu, ambaye pia anaitwa “Mzee wa Siku,” anataka tuwaheshimu wazee, hasa wazazi walio na umri mkubwa. (Danieli 7:9) Anaamuru hivi: “Mheshimu baba yako na mama yako.” (Kutoka 20:12) Pia anasema hivi: ‘Unapaswa kusimama mbele ya mtu mwenye mvi, nawe umwonyeshe ufikirio mtu mzee, nawe umwogope Mungu wako.” (Mambo ya Walawi 19:32) Naam, kuwaheshimu wazee kunaonyesha kwamba unamwogopa Mungu! Wakati uleule, wazee wanaposhukuru kikweli kwa msaada wanaopewa, wanawachochea watu kuwapenda na kuwaonyesha ufikirio kwa heshima. Kuwasaidia wazee kama hao si wajibu tu. Ni jambo lenye kufurahisha!

[Maelezo ya Chini]

[Sanduku/Picha katika ukurasa wa 15]

KIFAA CHA KUOMBA MSAADA WAKATI WA DHARURA

Katika nchi fulani, wazee wanaweza kubonyeza kifaa fulani kidogo cha elektroniki wakati wa dharura ili kuomba msaada, kwa mfano wanapoanguka vibaya. Vifaa hivyo vinaweza kuvaliwa shingoni kama mkufu au vinaweza kufungwa mkononi. Ikiwa huduma hiyo inapatikana katika eneo lenu, huenda ukafikiria kuitumia—hasa ikiwa unaishi peke yako.