1-3. (a) Fa son sma e firi fu sani di den ben du, noso fu sani di den no du? (b) San wi kan leri fu na eksempre fu Paulus?

WAN puwema skrifiman di nen J. G. Whittier sori taki den wortu „Efu mi ben . . . ”, noso „Moro betre mi ben . . . ”, na den moro sari wortu di wan sma kan taki noso skrifi. Sma e taki den sani disi te den e prakseri fa a libi fu den ben o de efu den ben du sani tra fasi. Wi alamala man memre wan sani di wi ben o du tra fasi efu wi ben o kisi na okasi. Ma son sma e firi sari doronomo fu sani di den ben du, noso di den no ben du. Yu du wan sani di e meki yu firi so tu?

² Son sma meki bun bigi fowtu na ini den libi. Kande den du wan bigi sondu srefi. Trawan no du den sortu ogri sani dati, ma toku den e aksi densrefi efu den bosroiti di den ben teki, ben bun trutru. Son sma man frigiti san den ben du. Trawan e tan prakseri den fowtu di den ben meki èn den e taki: ’Moro betre mi no ben du a sani dati!’ (Ps. 51:3) Fa a de nanga yu? Yu ben o wani dini Gado sondro fu broko yu ede nanga den fowtu di yu meki na ini a ten di pasa? Yu sabi wan sma na ini Bijbel di ben man du dati? Iya! A sma dati na a apostel Paulus.

³ Paulus meki bigi fowtu na ini en libi, ma a teki bun bosroiti tu. A ben sari srefisrefi fu den fowtu di a meki, ma a leri tu fu du ala san a man na ini a diniwroko fu Gado. Meki wi luku san wi kan leri fu Paulus.

4. Sortu sani na apostel Paulus du di ben hati en bakaten?

⁴ Leki wan yongu Fariseiman, Paulus ben du sani di meki a firi sari bakaten. Fu eksempre, a ben frufolgu den bakaman fu Krestes na wan ogri-ati fasi. Bijbel e taki dati baka di sma kiri Stefanus, „Saulus  [bakaten a tron Paulus] bigin du wan lo ogri nanga a gemeente. A ben e broko go na ini a wan oso baka a trawan èn a ben e srepi man nanga uma kon na dorosei fu tyari den go na strafu-oso” (Tori 8:3). Albert Barnes, wan sabiman, ben taki dati a Griki wortu di vertaal nanga „du wan lo ogri” abi fu du nanga na ogri-ati fasi fa Saulus ben frufolgu a Kresten gemeente. Barnes e taki dati Saulus ben rigeri nanga a Kresten gemeente neleki „wan busi meti”. Saulus ben de wan fayafaya Dyu di ben bribi taki Gado gi en a wroko fu pori a Kresten gemeente. Dati meki a ben frufolgu den Kresten na wan ogri-ati fasi èn a ben kiri „man nanga uma”.​—Tori 9:1, 2; 22:4. *

5. San meki taki Saulus bigin preiki fu Yesus, na presi fu frufolgu den Kresten?

⁵ Saulus ben wani go na Damaskus fu srepi den disipel fu Yesus puru na den oso tyari go na Yerusalem na fesi a Grankrutu fu den Dyu fu kisi strafu. Ma Yesus, na ede fu a Kresten gemeente, tapu en fu du dati (Ef. 5:23). Di Saulus ben de na pasi fu go na Damaskus, Yesus sori a makti fu en èn wan faya fu hemel meki Saulus kon breni. Baka dati, Yesus seni en go na Damaskus fu wakti drape teleki a ben o taigi en san a musu du. Wi sabi san pasa baka dati.​—Tori 9:3-22.

6, 7. San e sori taki Paulus ben sabi taki a ben meki bigi fowtu?

⁶ Di Paulus kon frustan taki san a du ben fowtu, a no frufolgu den disipel fu Krestes moro. Na presi fu dati a bigin preiki fayafaya fu Krestes. Toku Paulus no frigiti san a ben du. Bakaten a skrifi: „A no de fu taki dati unu yere fa mi ben tyari misrefi fosi na ini a Dyu bribi. Na wan ogri-ati fasi mi ben e frufolgu a gemeente fu Gado èn mi ben e pruberi fu puru en na pasi” (Gal. 1:13). Wan tra leisi a taki baka fa a ben frufolgu den bakaman fu Yesus, di a ben skrifi den Korentesma, den Filipisma, nanga Timoteyus. (Leisi 1 Korentesma 15:9; Fil. 3:6; 1 Tim. 1:13.) Paulus ben syen fu den sani di a ben du, ma a no du neleki den no pasa noiti. A ben sabi heri bun taki a ben meki bigi fowtu.​—Tori 26:9-11.

⁷ Frederic W. Farrar, wan sabiman fu Bijbel, skrifi taki te wi e prakseri na ogri-ati fasi fa Paulus frufolgu den bakaman fu Krestes, dan wi kan frustan fa a ben hati en bakaten èn fa tra sma ben e krutu en. Di Paulus ben go na difrenti gemeente, dan a kan taki den brada di ben miti en a fosi leisi ben taigi en: ’So, na yu na a Paulus di ben frufolgu wi so!’​—Tori 9:21.

8. Fa Paulus ben denki fu a sari-ati nanga a lobi di Yehovah nanga Yesus ben sori en? San wi e leri fu na eksempre fu Paulus?

⁸ Paulus ben frustan taki a ben man dini leki apostel, soso fu di Gado sori en bun-ati. Na ini den 14 brifi di a skrifi, a taki sowan 90 leisi fu a bun-ati fu Gado. A e du dati moro leki iniwan tra Bijbel skrifiman. (Leisi 1 Korentesma 15:10.) Paulus ben de nanga bigi tangi taki Gado ben abi sari-ati nanga en èn a ben wani sori dati. Dati meki a ben „wroko moro tranga” leki ala den tra apostel. San wi kan leri fu na eksempre fu Paulus? Efu wi e bribi na ini a frulusu-ofrandi fu Yesus, efu wi e aksi pardon gi den sondu fu wi, èn efu wi tapu nanga den ogri di wi e du, dan Yehovah de klariklari fu gi wi pardon,  srefi gi bigi sondu. Sobun, efu yu denki taki den sondu fu yu bigi so te, taki yu no man kisi pardon nanga yepi fu a frulusu-ofrandi fu Krestes, dan yu musu memre na eksempre fu Paulus. (Leisi 1 Timoteyus 1:15, 16.) Aladi Paulus ben frufolgu Yesus, toku a skrifi taki Yesus ben lobi en èn taki Yesus dede gi en (Tori 9:5; Gal. 2:20). Paulus ben leri taki aladi a ben meki bigi fowtu, toku a ben musu du ala san a man na ini a diniwroko fu Gado, so taki a no ben o abi fu firi sari fu nowan sani bakaten. Na dati yu kon si tu?

9, 10. (a) San kan meki taki wi firi sari son leisi? (b) Fu san ede a no bun fu tan prakseri den fowtu di wi meki fositen?

⁹ Yu e firi sari fu sani di yu ben du fositen? Yu e winsi taki yu ben gebroiki yu ten nanga yu krakti gi moro prenspari sani? Yu du wan sani di hati trawan? Noso wan tra sani de di yu ben o wani du tra fasi? San yu kan du te yu e firi so?

¹⁰ Son sma lobi broko den ede nanga sani. Doronomo den e sidon prakseri den fowtu di den meki èn dati e meki den lasi-ati trutru. Yu denki taki yu o man lusu problema te yu e broko yu ede doronomo? Nôno. A ben o de neleki te yu sidon na ini wan amaka di yu e seki go-kon fu di yu wani go na fesi. Ma awinsi yu seki na amaka teleki yu kon weri, toku na amaka e tan na wán presi. Na so a de tu na ini a libi. Na presi fu broko yu ede doronomo yu musu du ala san yu man fu lusu a problema. Efu yu du wan sani di hati wan sma, dan pruberi fu meki en bun baka nanga en. Prakseri fa a du kon taki yu meki so wan fowtu èn pruberi fu no meki a srefi fowtu baka. Ma son leisi yu o abi fu libi nanga den bakapisi fu a fowtu di yu meki. Toku a no bun fu tan broko yu ede nanga den fowtu di yu meki. Fu san ede? Fu di dati  kan tapu yu fu du ala san yu man na ini a diniwroko fu Gado.

11. (a) San wi musu du efu wi wani taki Yehovah sori wi sari-ati nanga bun-ati? (b) San wi musu du efu wi no wani tan broko wi ede nanga den fowtu di wi meki?

¹¹ Son Kresten e denki taki den sani di den du ogri so te, taki den no warti fu Gado sori den sari-ati. Den feni taki den fowtu fu den bigi tumusi noso taki den furu tumusi. Ma awansi sortu fowtu den ben meki, den kan sori berow, den kan drai den libi èn aksi Gado pardon (Tori 3:19). Yehovah kan sori den sari-ati nanga lobi neleki fa a du dati nanga furu trawan. Yehovah o gi iniwan sma di abi sakafasi, di abi wan krin ati èn di abi berow, pardon fu en sondu. Fu eksempre, Gado gi Yob pardon di a ben sari srefisrefi fu den fowtu di a meki (Yob 42:6). Bijbel e taigi wi finifini san wi musu du fu no firi sari moro fu den fowtu di wi meki, so taki wi kan firi korostu. A e taki: „Sani no o waka bun gi a sma di e kibri den sondu fu en, ma sma o sori sari-ati gi wan sma te a e taki krin sortu sondu a du èn te a no e du den moro” (Odo 28:13; Yak. 5:14-16). Sobun, wi kan taigi Gado krin sortu sondu wi du, wi kan begi en pardon èn wi musu du muiti fu meki sani bun baka (2 Kor. 7:10, 11). Te wi du den sani disi, dan Yehovah di e gi „pardon nanga en heri ati” o sori wi sari-ati.​—Yes. 55:7.

12. (a) Fa wi kan teki a bun eksempre fu David te wi abi konsensi fonfon? (b) Fu san ede Bijbel e taki dati Yehovah ben firi sari? Fa a piki tapu na aksi disi e gi wi deki-ati? (Luku a faki.)

¹² Te wi e begi, dan Yehovah de klariklari fu yepi wi. Na ini wan moi psalm David sori taki a ben abi a bribi taki Yehovah ben arki den begi fu en. (Leisi Psalm 32:1-5. ) Soleki fa David srefi taki, a ben kisi konsensi fonfon di a ben kibri den sondu fu en. Fosi David taigi Gado taki a du wan sondu, dan en konsensi ben fon en so te, taki a ben firi siki. Fa David kisi pardon èn firi korostu baka? Di a fruteri Yehovah taki a sondu. Yehovah arki den begi fu David èn a yepi en fu firi bun èn fu tan du san reti. Na so yu musu du tu te yu e broko yu ede nanga fowtu di yu meki. Begi Yehovah nanga wan krin ati fu gi yu pardon èn du san yu man fu tyari kenki kon. Abi a bribi taki Yehovah arki a begi fu yu èn taki a gi yu pardon.​—Psalm 86:5.

13, 14. (a) Na sortu sani wi musu poti prakseri now? (b) Sortu aksi kan yepi wi fu poti prakseri na den sani di wi e du now?

¹³ A tru taki wi kan leri fu den fowtu di wi ben meki, ma wi no musu tan broko wi ede nanga den. Poti prakseri na  san yu e du now èn na a ten di e kon. Aksi yusrefi den sani disi: ’Den bosroiti di mi e teki now o meki mi firi sari baka wan tu yari? Mi o winsi taki mi ben du sani tra fasi? Mi e dini Gado fayafaya now, so taki mi no firi sari fu nowan sani bakaten?’

¹⁴ A bigi banawtu de krosibei. Dati meki a ben o bun fu aksi yusrefi den sani disi: ’Mi man du moro na ini a diniwroko fu Gado? Mi man pionier? San e tapu mi fu tron wan dinari ini a diniwroko? Mi e du ala san mi man fu sori den fasi fu Krestes? Yehovah o wani wan sma leki mi na ini a nyun grontapu fu en?’ Na presi fu broko yu ede nanga den sani di yu no du, poti prakseri na san yu e du now èn sorgu taki yu e du ala san yu man na ini a diniwroko fu Yehovah. Teki bosroiti now di no o meki yu firi sari na ini a ten di e kon.​—2 Tim. 2:15.

15, 16. (a) Sortu sani furu sma libi na baka fu man du moro gi Yehovah? (b) Fu san ede wi no musu firi sari fu nowan sani di wi libi na baka fu man dini Yehovah moro bun?

¹⁵ Yu libi son sani na baka fu man gi ala yu ten na ini a diniwroko fu Yehovah? Kande yu libi wan bun wroko noso wan bisnis fu du moro gi Yehovah. A kan tu taki yu teki a bosroiti fu no trow noso fu no kisi pikin, so taki yu ben kan wroko na Betel, fu du bow-wroko na tra kondre, fu dini leki kring-opziener noso leki zendeling. Fa yu e firi now di yu e kon moro owru? A musu hati yu taki yu ben teki den bosroiti dati? Kwetikweti. Noiti yu musu kisi a firi taki a no ben de fanowdu fu teki den bosroiti dati, noso taki yu no teki den na wan bun ten.

¹⁶ Yu teki den bosroiti dati, fu di yu lobi Yehovah trutru èn fu di yu ben wani yepi trawan fu dini en. No denki taki a libi fu yu ben o waka moro bun efu yu ben du sani tra fasi. Yu kan breiti srefisrefi nanga den bosroiti di yu teki. Yu teki a bosroiti fu du ala san yu man fu dini Yehovah. A no o frigiti a tranga wroko di yu du gi en. Te yu kisi „a trutru libi”, dati na têgo libi sondro sondu, dan Yehovah o blesi yu na wan fasi di bun moro iniwan sani di yu kan denki now.​—1 Tim. 6:19; Ps. 145:16.

17, 18. (a) San yepi Paulus fu dini Gado sondro fu firi sari fu den sani di a ben du fositen? (b) San yu o du fu teki na eksempre fu Paulus?

¹⁷ San Paulus du fu sorgu taki a no firi sari bakaten? Paulus ben taki dati a no ben broko en ede moro nanga sani di a ben du fositen, ma a ben wroko tranga fu kisi a têgo libi di Gado ben pramisi. (Leisi Filipisma 3:13, 14.) Paulus no tan denki den ogri sani di a ben du di a ben de na ini a Dyu bribi. Na presi fu dati, a gebroiki ala en ten nanga krakti fu tan dini Yehovah fayafaya, so taki a ben kan kisi a têgo libi.

¹⁸ San wi kan leri fu den sani di Paulus taki? Na presi fu broko wi ede nanga sani di wi du fositen èn di wi no man kenki, wi musu poti prakseri na den sani di wi kan du now, so taki wi kan kisi blesi na ini a ten di e kon. A tru taki wi no man frigiti ala den fowtu di wi meki, ma wi no musu tan abi konsensi fonfon fu den. Meki wi no broko wi ede moro nanga fowtu di wi meki fositen, ma meki wi dini Gado nanga ala wi krakti now èn meki wi prakseri a moi ten di e kon.