PO SVEMU sudeći, žene su od davnina pridavale veliki značaj ulepšavanju. Crteži iz drevnih grobnica u Mesopotamiji i Egiptu, kao i freske i mozaici otkrivaju da je korišćenje kozmetičkih sredstava tada bilo uobičajeno. Posebno divljenje izazivaju slike Egipćanki sa našminkanim očima, uokvirenim u obliku badema.

Šta se može reći o Izraelkama? Da li su i one imale kozmetička sredstva? Šta su koristile? Naravno, odgovore ne možemo naći na freskama ili na crtežima u grobnicama iz drevnog Izraela. Ali neki biblijski zapisi, kao i arheološke iskopine sa tog područja mogu nam pružiti mali uvid.

Na području Izraela su iskopani mnogi predmeti povezani sa korišćenjem kozmetičkih sredstava i parfema. Između ostalog, tu su plitke kamene posude za mrvljenje i mešanje, duguljaste parfemske bočice, alabastarske teglice za čuvanje melema, kao i ručna ogledala od uglačane bronze. Na ručki jedne kašike od slonovače s jedne strane je izrezbareno palmino lišće, a s druge strane lice žene i oko nje golubice.

Ukrašene školjke su bile popularne kao kozmetičke posudice među imućnima. Na području Hanana i Egipta pronađene su kašičice od slonovače ili drveta, izrezbarene u obliku devojaka koje plivaju i u drugim zanimljivim oblicima. Sve nam to otkriva da su žene iz tog doba dosta koristile kozmetička sredstva.

Biblija kaže da se jedna Jovova ćerka zvala „Keren-Apuha“, što na hebrejskom znači „rog sa crnom bojom (za oči)“. To je zapravo posuda ili kutija u kojoj se čuvala šminka, verovatno prašak ili boja za izvlačenje linije očiju (Jov 42:14). Njeno ime možda aludira na njenu lepotu ali takođe otkriva da su se žene iz tog doba šminkale.

 Zanimljivo je da se u Bibliji šminka za oči uvek pominje u vezi sa ženama na lošem glasu, poput prepredene kraljice Jezavelje i bludnice koja u proročanstvima Jeremije i Jezekilja predstavlja neverni Jerusalim (2. Kraljevima 9:30; Jeremija 4:30; Jezekilj 23:40). Iskopan je veliki broj staklenih i kamenih posudica sa štapićima za nanošenje crne boje oko očiju. Sudeći po tome, mnoge žene u otpadničkom Izraelu — naročito žene kraljevskog roda i one iz imućnih porodica — usvojile su naviku da se preterano šminkaju i ističu oči.

Proizvodnja i korišćenje parfema na bazi maslinovog ulja ima dugu istoriju u Izraelu. U biblijskoj knjizi Izlazak nalazi se recept za pravljenje svetog mirisnog ulja koji su sveštenici koristili u hramskoj službi. To je mešavina cimeta, smirne i drugog aromatičnog bilja (Izlazak 30:22-25). Arheolozi su u  Jerusalimu otkrili radionicu, za koju smatraju da potiče iz prvog veka nove ere, u kojoj su se pravili mirisi i tamjan za službu u hramu. U Bibliji se mnogo puta spominju mirisna ulja koja su se koristila u svetoj službi Bogu, ali i u svakodnevnom životu (2. Letopisa 16:14; Luka 7:37-46; 23:56).

Područje Izraela je bilo sušno pa su mirisna ulja i te kako bila dobrodošla u ličnoj higijeni. Ulje se nije koristilo samo za zaštitu kože zbog tople suve klime već i zbog kozmetičkih svojstava (Ruta 3:3; 2. Samuilova 12:20). Mlada Jestira je pre izlaska pred kralja Asvira imala dvanaestomesečni tretman ulepšavanja — šest meseci masaže uljem od smirne, a potom šest meseci balzamom (Jestira 2:12).

Parfemi i parfimisana ulja bili su na ceni kao i srebro i zlato. Kada je kraljica Save krenula na svoje epsko putovanje u posetu kralju Solomonu, među dragocenostima koje je ponela našlo se zlato, drago kamenje i balzam (1. Kraljevima 10:2, 10). Kada se kralj Jezekija hvalio svojim blagom pred vavilonskim izaslanicima, pored srebra, zlata i oružnice, ponosno je pokazao i ’balzam i skupoceno ulje‘ (Isaija 39:1, 2).

Iz različitih vrsta cveća, voća, lišća, smola ili kore drveta mogu se dobiti vrlo male količine parfema ili eteričnog ulja. Biblija pominje mnoge aromatične biljke poput aloje, balzamovog drveta, bdela, iđirota, kasije, cimeta, tamjana, smirne, šafrana i narda. Neke od njih su poticale iz tog područja i uspevale su u dolini reke Jordan. Druge su se legendarnim „putem tamjana“ uvozile iz Indije, južne Arabije i drugih mesta.

Kao što smo videli, balzam se pominje u biblijskim zapisima o kraljici Jestiri, kraljici Save i kralju Jezekiji. U jednoj pećini blizu Kumrana, na zapadnoj obali Mrtvog mora, 1988. pronađen je mali ćup ulja. Pojavila su se mnoga pitanja. Da li je to poslednji uzorak čuvenog balzama? Stručnjaci nemaju konačan odgovor. Do dan-danas uzgajivači pokušavaju da dobiju nekada slavne sadnice balzamovog drveta.

Po svemu sudeći, balzam o kom se govori u Bibliji proizvodio se na području oko En-Gada. Tamo su iskopane peći, ćupovi i razni predmeti od metala i kostiju, datirani na šesti vek pre n. e., nalik na predmete koji su u drugim krajevima korišćeni za pravljenje parfema. Većina izučavalaca veruje da balzamovo drvo potiče iz Arabije ili Afrike. Miris se dobija iz biljnog soka. Balzam je bio toliko cenjen da su se metode uzgajanja ove biljke i proizvodnja balzama čuvali u tajnosti.

Balzam se čak koristio u političkim pregovorima. Na primer, prema istoričaru Josifu Flaviju, Marko Antonije je nabavio više ovih dragocenih sadnica i zatim ih poklonio egipatskoj kraljici Kleopatri. Rimski istoričar Plinije pominje da su tokom judejskog rata u prvom veku n. e., judejski ratnici pokušali da unište balzamovo drveće da ne bi dospelo u ruke Rimljana.

Na osnovu biblijskih zapisa i arheoloških iskopina možemo steći uvid u umetnost ulepšavanja u biblijsko doba. Biblija ne osuđuje korišćenje kozmetike i ulepšavanje. Ona ističe da je važno biti skroman i razborit (1. Timoteju 2:9). Apostol Petar je istakao da je ’miran i blag duh dragocen u Božjim očima‘. To je svakako odličan savet za hrišćanke, i starije i mlađe, u ovom svetu u kom se moda i stilovi neprestano menjaju (1. Petrova 3:3, 4).