Jetëshkrim

Beteja jonë për të qëndruar të fortë frymësisht

Treguar nga Rolf Brygemajeri

Letra e parë që mora pasi isha burgosur, erdhi nga një mik. Ai më njoftonte se edhe mamaja dhe vëllezërit e mi më të vegjël—Peteri, Joheni e Manfredi—ishin arrestuar. Si pasojë, dy motrat tona të vogla mbetën pa prindër dhe pa vëllezër. Pse e përndoqën familjen tonë autoritetet e Gjermanisë Lindore? Çfarë na ndihmoi që të qëndrojmë të fortë frymësisht?

LUFTA II BOTËRORE na e shkatërroi fëmijërinë tonë të qetë; e ndiem në kurrizin tonë mizorinë e luftës. Babai hyri në ushtrinë gjermane dhe më pas vdiq si një rob lufte. Kjo do të thoshte se mamaja, që quhej Berta, duhej të kujdesej për gjashtë fëmijë, të moshave nga një deri 16 vjeç.

Kisha ku shkonte e zhgënjeu krejtësisht mamanë në lidhje me fenë dhe, si pasojë, ajo nuk donte të dëgjonte më asgjë për Perëndinë. Por një ditë të vitit 1949 Ilze Fuksi, një grua e imët dhe e sjellshme, erdhi në derën tonë që të na fliste për Mbretërinë e Perëndisë. Pyetjet dhe arsyetimet e saj i ngjallën kureshtjen mamasë. Ajo nisi një studim biblik që i dha shpresë.

Në fillim, ne djemtë ishim skeptikë. Nazistët dhe më pas komunistët kishin bërë premtime madhështore, por vetëm sa na kishin zhgënjyer. Ndonëse kishim dyshime për çdo premtim të ri, na bëri përshtypje kur morëm vesh se disa Dëshmitarë kishin qenë në kampet e përqendrimit, ngaqë nuk kishin pranuar të përkrahnin luftën. Vitin vijues mamaja, Peteri dhe unë u pagëzuam.

Edhe vëllai ynë më i vogël, Manfredi, u pagëzua, por me sa duket e vërteta biblike nuk kishte  zënë rrënjë në zemrën e tij. Kur komunistët e ndaluan veprën tonë në vitin 1950 dhe policia sekrete—famëkeqja Stasi—i bëri presione vëllait, ai tregoi se ku i mbanim mbledhjet. Tamam kjo çoi në arrestimin e mamasë dhe të vëllezërve të mi.

Shërbimi kur vepra ishte e ndaluar

Ngaqë vepra jonë ishte e ndaluar, na duhej të futnim fshehurazi literaturë biblike në Gjermaninë Lindore. Unë isha korrier dhe merrja sasi literature në pjesën perëndimore të Berlinit, ku literatura jonë nuk ishte e ndaluar, e më pas e transportoja matanë kufirit. I shpëtova disa herë policisë, por në nëntor të vitit 1950 më arrestuan.

Stasi më vuri në një qeli të nëndheshme pa dritare. Gjatë ditës nuk më linin të flija dhe natën më merrnin në pyetje, e disa herë më rrihnin. Kisha humbur çdo lidhje me familjen deri në mars të vitit 1951, kur mamaja, Peteri dhe Joheni erdhën në gjyqin tim. Më dënuan me gjashtë vjet burg.

Peteri, Joheni dhe mamaja u arrestuan gjashtë ditë pas gjyqit tim. Pas kësaj, një bashkëbesimtare u kujdes për motrën time, Hanelorën, e cila ishte 11 vjeçe, dhe një teze u kujdes për Sabinën 7-vjeçare. Rojat e Stasit e trajtonin mamanë dhe vëllezërit e mi si kriminelë të rrezikshëm, duke ua marrë edhe lidhëset e këpucëve. Ata duhej të rrinin në këmbë gjatë gjithë kohës që merreshin në pyetje. Edhe ata i dënuan me gjashtë vjet burg.

Në vitin 1953, disa të burgosur të tjerë Dëshmitarë dhe mua na caktuan të ndërtonim një aeroport ushtarak, por ne nuk pranuam. Autoritetet na ndëshkuan me 21 ditë izolim, dhe kjo do të thoshte të mos punonim, të mos merrnim letra dhe të hanim pak ushqim. Disa motra të krishtere ruanin bukë nga racionet e tyre të vogla dhe na e sillnin fshehurazi. Si përfundim u njoha me Anin, një nga këto motra, dhe u martuam pasi ajo dhe unë u liruam përkatësisht në vitin 1956 dhe 1957. Një vit pasi u martuam lindi vajza jonë, Rutha. Peteri, Joheni dhe Hanelora u martuan pothuajse në të njëjtën kohë.

Rreth tre vjet pasi isha liruar u arrestova përsëri. Një oficer i Stasit u përpoq të më mbushte mendjen që të bëhesha spiun. Ai tha: «I dashur zoti Brygemajer, të lutem, ji i arsyeshëm. Ti e di se ç’do të thotë të jesh në burg dhe ne nuk duam të vuash prapë. Ti mund të vazhdosh të jesh Dëshmitar, të vazhdosh studimet e tua dhe të flasësh për Biblën si të të pëlqejë. Ne duam vetëm që të na japësh herë pas here informacione. Mendo për gruan dhe për vajzën tënde të vogël.» Këto fjalë të fundit më therën në zemër. Por e dija se, kur të isha në burg, Jehovai do të kujdesej për familjen time më mirë sesa unë, dhe ai u kujdes vërtet!

Autoritetet u përpoqën ta detyronin Anin që të punonte në kohë të plotë dhe  të linte njerëz të tjerë që të kujdeseshin për Ruthën gjatë javës. Ani rezistoi, dhe kështu punonte natën që të kujdesej për Ruthën gjatë ditës. Vëllezërit tanë frymorë interesoheshin shumë dhe i jepnin gruas sime aq shumë gjëra, sa ajo u jepte edhe të tjerëve. Ndërkohë, unë kalova pothuajse edhe gjashtë vite të tjera prapa hekurave të burgut.

Si e ruajtëm besimin kur ishim në burg?

Kur u riktheva në burg, shokët e qelisë, të cilët ishin Dëshmitarë, kishin etje të dinin se ç’gjëra ishin botuar kohët e fundit. Sa i lumtur ndihesha që kisha studiuar me kujdes revistat Kulla e Rojës dhe kisha ndjekur rregullisht mbledhjet, dhe kështu mund të bëhesha burim inkurajimi frymor për ta!

Kur u kërkuam rojave një Bibël, ata u përgjigjën: «T’u japësh Bibël Dëshmitarëve të Jehovait, është po kaq e rrezikshme, sa t’i japësh një hajduti të burgosur mjete për t’u arratisur.» Çdo ditë, vëllezërit që merrnin drejtimin zgjidhnin një shkrim biblik për të shqyrtuar. Gjatë shëtitjes gjysmëorëshe, që bënim përditë në oborrin e burgut, nuk na interesonin edhe aq ushtrimet fizike dhe ajri i pastër, sesa të përfitonim nga shkrimi i ditës nga Bibla. Ndonëse duhej të qëndronim 5 metra larg njëri-tjetrit dhe nuk duhej të flitnim, prapëseprapë gjenim mënyra për t’ia treguar shkrimin njëri-tjetrit. Kur ktheheshim nëpër qeli, bashkonim atë që secili kishte arritur të dëgjonte dhe më pas bënim diskutimin e përditshëm biblik.

Në fund, një spiun na zbuloi dhe mua më vunë në izolim. Shyqyr që kisha mësuar përmendësh qindra shkrime! Mund t’i mbushja ato ditë boshe duke medituar për një larmi temash biblike. Më pas më transferuan në një burg tjetër, ku një rojë më vuri në një qeli me dy Dëshmitarë të tjerë dhe, oh, sa u gëzuam kur na dha një Bibël! Pas gjashtë muajsh që kisha qenë në izolim, e çmoja mundësinë që kisha për të folur përsëri për tema biblike me bashkëbesimtarët.

Vëllai im, Peteri, përshkruan se çfarë e ndihmoi që të qëndronte ndërsa ishte në një burg tjetër: «Përfytyroja jetën në botën e re dhe e përqendroja mendjen te shkrimet biblike. Ne Dëshmitarët e forconim njëri-tjetrin duke bërë pyetje biblike. Jeta nuk ishte e lehtë. Disa herë, ishim 11 veta të burgosur në një hapësirë prej 12 metrash katrorë. Aty duhej të bënim gjithçka: të hanim, të flinim, të laheshim, e madje të bënim nevojat fizike. I kishim nervat të tendosura.»

Johenit, një nga vëllezërit e mi, i vijnë ndër mend përvojat e tij në burg: «Këndoja këngët që kujtoja nga libri i këngëve. Çdo ditë meditoja për një shkrim që kisha ngulitur në mendje. Kur u lirova, vazhdova të kisha një rutinë të mirë për të mësuar gjërat frymore. Përditë lexoja shkrimin e ditës nga Bibla bashkë me familjen. Gjithashtu përgatiteshim për të gjitha mbledhjet.»

Mamaja lirohet nga burgu

Pas më shumë se dy vjetësh burgim, mamanë e liruan. Ajo e përdori lirinë që kishte për të studiuar Biblën me Hanelorën dhe Sabinën, e kështu i ndihmoi ato që të hidhnin një themel të mirë për besimin. Gjithashtu i mësoi si t’i trajtonin problemet që hasnin në shkollë për shkak të besimit të tyre te Perëndia. Hanelora thotë: «Nuk e vritnim mendjen për pasojat, sepse në shtëpi i jepnim zemër njëra-tjetrës. Lidhjet tona të forta familjare na ndihmuan të përballonim çdo problem që hasnim.»

Hanelora thotë më tej: «Gjithashtu u siguronim ushqim frymor vëllezërve tanë në burg. Kopjonim me germa të vogla në letër dylli numrin e plotë të Kullës së Rojës. Pastaj, i mbështillnim faqet me letër kundra ujit dhe i fshihnim mes disa kumbullave të thata që i dërgonim me pakon e përmuajshme. Sa gëzoheshim kur merrnim përgjigjen se kumbullat ishin ‘shumë të shijshme’. Ishim kaq të zëna me këtë punë, sa mund të them vërtet që ishte një periudhë e mrekullueshme.»

Jeta nën ndalim

Peteri përshkruan se si ishte jeta për disa dhjetëvjeçarë nën ndalim në Gjermaninë Lindore:  «Mblidheshim në shtëpi private në grupe të vogla, duke ardhur dhe duke u larguar me intervale. Në çdo mbledhje organizoheshim edhe për mbledhjen vijuese. E bënim këtë nëpërmjet sinjaleve dhe shënimeve të shkruara, për shkak të rrezikut të vazhdueshëm se mund të na përgjonte Stasi.»

Hanelora thotë: «Ndonjëherë merrnim kaseta me programet e asambleve. Ky ishte gjithnjë një rast për një mbledhje të lumtur. Grupi ynë i vogël mblidhej për të dëgjuar për disa orë mësimet nga Bibla. Edhe pse nuk mund t’i shihnim oratorët, e ndiqnim programin me kujdes dhe merrnim shënime.»

Peteri tregon: «Vëllezërit tanë në vende të tjera bëheshin copë për të na dhënë literaturë biblike. Nga dhjetëvjeçari i fundit, para se të binte Muri i Berlinit më 1989, ata prodhonin për ne botime të veçanta me format të vogël. Disa vunë në rrezik makinat, paratë, e madje lirinë e tyre që të transportonin ushqim frymor në Gjermaninë Lindore. Një natë një çift që po pritnim nuk erdhi. Policia ia kishte gjetur literaturën dhe ia kishte konfiskuar makinën. Pavarësisht nga rreziqet, kurrë nuk menduam të ndalnim veprën për të bërë një jetë më të qetë.»

Manfredi, vëllai im më i vogël që na tradhtoi në vitin 1950, përshkruan se çfarë e ndihmoi të rifitonte besimin e ta ruante atë: «Pasi më mbajtën në burg për pak muaj, u shpërngula në Gjermaninë Perëndimore dhe e lashë të vërtetën. U ktheva në Gjermaninë Lindore në vitin 1954 dhe u martova një vit më pas. Shumë shpejt, gruaja ime përqafoi të vërtetën biblike dhe në vitin 1957 u pagëzua. Me kalimin e kohës, ndërgjegjja filloi të më mundonte dhe, me ndihmën e gruas, u riktheva në kongregacion.

Vëllezërit e krishterë, që më njihnin para se të lija të vërtetën, më pranuan me dashuri, sikur të mos kishte ndodhur asgjë. Është e mrekullueshme të të përshëndetin me një buzëqeshje të ngrohtë e me një përqafim. Jam shumë i lumtur që u pajtova me Jehovain dhe me vëllezërit!»

Beteja frymore vazhdon

Çdo pjesëtari të familjes sonë i është dashur të luftojë me të gjitha forcat për besimin. Peteri, vëllai im, thotë: «Sot, si kurrë më parë, jemi të rrethuar nga shumë shpërqendrime dhe tundime materiale. Kur vepra jonë ishte nën ndalim, ne ishim të kënaqur me gjërat që kishim. Për shembull, askush nga ne nuk donte të shkonte në një grup tjetër studimi thjesht për arsye personale dhe askush nuk ankohej se mbledhjet ishin tepër larg ose tepër vonë. Të gjithë ndiheshim të lumtur që mblidheshim bashkë, edhe pse disa prej nesh duhej të pritnim deri në orën 11 të natës kur na vinte radha për t’u larguar nga vendi i mbledhjes.»

Në vitin 1959, mamaja vendosi të shpërngulej në Gjermaninë Perëndimore bashkë me Sabinën, e cila ishte 16 vjeçe. Ngaqë donin të shërbenin atje ku kishte më shumë nevojë për  lajmëtarë të Mbretërisë, zyra e degës u kërkoi të shkonin në Elvangen të Baden-Vyrtembergut. Zelli i mamasë, edhe pse kishte shëndet të dobët, e nxiti Sabinën të fillonte shërbimin si pioniere kur ishte 18 vjeçe. Kur Sabina u martua, mamaja, në moshën 58-vjeçare, mësoi të ngiste makinën që të merrte pjesë më shumë në veprën e predikimit. Ajo e deshi fort këtë shërbim, derisa vdiq në vitin 1974.

Për sa më përket mua, pasi kisha përfunduar pothuajse gjashtë vitet e burgimit të dytë, në vitin 1965 më çuan në Gjermaninë Perëndimore, pa dijeninë e familjes. Por, me kalimin e kohës, me mua u bashkua Ani dhe vajza jonë, Rutha. I kërkova zyrës së degës, nëse mund të shërbenim atje ku kishte më shumë nevojë për lajmëtarë, dhe ata na kërkuan të shkonim në Nërdlingen të Bavarisë. Atje u rrit vajza jonë Rutha dhe biri ynë Johanesi. Ani u bë pioniere. Shembulli i saj i mirë e nxiti Ruthën të fillonte shërbimin si pioniere menjëherë pasi mbaroi shkollën. Të dy fëmijët tanë u martuan me pionierë. Tani ata kanë familje dhe jemi të bekuar me gjashtë nipër e mbesa të mrekullueshëm.

Në vitin 1987, përfitova nga mundësia për të dalë në pension para kohe dhe u bashkova me Anin në shërbimin e pionierit. Tre vjet më pas më ftuan në zyrën e degës në Zeltërs që të ndihmoja në zgjerimin e godinave. Pas kësaj, ndihmuam në ndërtimin e Sallës së parë të Asambleve të Dëshmitarëve të Jehovait në një zonë që dikur i përkiste Gjermanisë Lindore, në Glaukau, ku më vonë shërbyem për t’u kujdesur për Sallën. Për arsye shëndetësore, u kthyem te vajza në kongregacionin e Nërdlingenit, ku shërbejmë si pionierë.

Jam shumë i gëzuar që gjithë vëllezërit dhe motrat e mia, si edhe shumica e pjesëtarëve të familjeve tona, vazhdojnë t’i shërbejnë Perëndisë tonë të mrekullueshëm, Jehovait. Gjatë viteve kemi mësuar se, për sa kohë të qëndrojmë të fortë frymësisht, mund të përjetojmë vërtetësinë e fjalëve të Psalmit 126:3: «Ajo që bëri Jehovai me ne, është madhështore. Ne jemi mbushur me gëzim.»

[Figura në faqen 13]

Ditën e dasmës, në vitin 1957

[Figura në faqen 13]

Me familjen në vitin 1948: (përpara, nga e majta në të djathtë) Manfredi, Berta, Sabina, Hanelora, Peteri; (prapa, nga e majta në të djathtë) unë dhe Joheni

[Figurat në faqen 15]

Një libër me format të vogël që përdorej gjatë ndalimit dhe një pajisje përgjimi që përdorte «Stasi»

[Burimi]

Forschungs- und Gedenkstätte NORMANNENSTRASSE

[Figura në faqen 16]

Me vëllezërit dhe motrat e mia: (para, nga majta në të djathtë) Hanelora dhe Sabina; (prapa, nga e majta në të djathtë) unë, Joheni, Peteri dhe Manfredi