Ia Faaaʻoaʻo i lo Latou Faatuatua

Na Faamāfanafanaina Elia e Lona Atua

O LOO tamoʻe Elia i le tetele o timuga a o faasolo ina pogisa le lagi. E lē o toe talavou o ia, ae e leʻi taitai oo i le nuu o agaʻi i ai, o Isereelu. E ui i lea, e na te lē lagona le vaivai auā ua “iai pea le aao o Ieova” iā te ia. O le malosi uigaese mai iā Ieova, na ia tamoʻe ai e muamua i luma o le tupu o Aapo o loo tiʻetiʻe i lana kariota e toso e solofanua.​—1 Tupu 18:46.

Ua mamao i tua le tupu o Aapo ae o loo momoʻe pea Elia na o ia, ona e fai si mamao o lana malaga. A o tamoʻe o ia i le mamafa o timuga, sa toe mafaufau i mea uigaese na tutupu i lenā lava aso. E mautinoa na matuā viiviia ai Ieova, le Atua o Elia, ma faaeaina ai le tapuaʻiga moni. Ua lē toe iloa atu foʻi le mauga o Karamelu, o inā na faaaogā ai e Ieova Elia e faia vavega mamana, ma faaalia ai le sesē o le tapuaʻiga iā Paala. Na faamaonia le pepelo ma le amioleaga o le faitau selau o perofeta a Paala, ma faaumatia ai. Ua tatalo Elia iā Ieova ina ia faamutaina le lāmala lea na pagatia ai le nuu mo le tolu ma le ʻafa tausaga, ona totō ifo ai lea o timuga tetele! *​—1 Tupu 18:18-45.

A o momoʻe atu i lenā 19 maila (30 km) agaʻi i Isereelu, atonu na manatu o ia o le a iai ni suiga lelei i le nuu, ma e lē taumatea o le a sui foʻi Aapo! Pe a fua i mea na tutupu ma vaai i ai Aapo, ua tatau loa ona sui ma lafoaʻia le tapuaʻiga iā Paala, taofi amioga a lana masiofo o Iesepela, ma le sauāina o auauna a Ieova.

E tatou te lagona le fiafia pe a sologa lelei mea uma i o tatou olaga. E tatou te mafaufau o le a faaauau pea ona lelei mea uma, ma ua uma atu o tatou faafitauli ma faigatā. E lē o se mea e faateʻia ai pe afai na mafaufau faapena Elia, ona o ia foʻi “o le tagata e pei o i tatou.” (Iakopo 5:17) Peitaʻi, e leʻi taitai ona uma faafitauli o Elia ma e leʻi umi ae oo iā te ia le fefe ma le mafatia, ma faapea ifo ai, e sili pe a oti o ia. Aiseā? Ae na faapefea ona fesoasoani Ieova i lana perofeta ina ia toe faamalosia lona faatuatua ma toe lototele ai? Seʻi o tatou iloilo le tala.

Ua Faateteleina Faafitauli o Elia

Ina ua taunuu Aapo i lona maota i Isereelu, pe na ia faaalia ua suia ma toe malosi faaleagaga? Ua faapea mai le mau: “Ua taʻu atu e Aapo iā Iesepela o mea uma na faia e Elia, ma mea uma e uiga i lona fasiotia o perofeta uma i le pelu.” (1 Tupu 19:1) Mātau mai, e leʻi taʻua i le tala a Aapo Ieova, le Atua o Elia. Na vaai faaletagata Aapo i vavega na tutupu i lenā aso e faapea, o ʻmea uma ia na faia e Elia.’ E manino mai, e leʻi iloa lava e ia ona āva iā Ieova le Atua. Ae o le ā le mea na fai e le fafine leaga o Iesepela?

Na oso aʻe lona ita, ma ia auina atu loa se feʻau iā Elia e faapea: “Ia faia e atua ma ia latou  faaopoopo i ai, pe afai e oo atu a taeao i le taimi faapenei, ou te leʻi faia iā te oe e pei o i latou taʻitoʻatasi!” (1 Tupu 19:2) O se taufaamataʻu e sili ona leaga. Na folafola atu e Iesepela, e sili pe a oti o ia, pe afai e lē fasiotia Elia i lenā aso e toe taui ai le fasiotia o perofeta a Paala. Faamata o ā ni faalogona o Elia ina ua teʻi ane mai i lana mālōlōga i lenā pō timuga i Isereelu, ma logotala ai i le feʻau taufaamataʻu a le masiofo?

Lotovaivai ma Fefe

Na iloa mulimuli ane e Elia e sesē le manatu e faapea, ua toeitiiti faaiʻuina taumafaiga e tafiesea tapuaʻiga sesē iā Paala. E leʻi suia amioga a Iesepela. Ua uma ona fasiotia le tele o isi uō faamaoni a Elia, ma ua lata ina fasiotia o ia. O loo taʻua i le Tusi Paia: “Ua fefe o ia.” Pe sa manatunatu Elia i le auala leaga o le a faaoo ai e Iesepela le oti iā te ia? Afai o lea, e lētioa la a lotovaivai o ia. Sa sola loa Elia “ina ia faasaoina ai lona ola.”​—1 Tupu 18:4; 19:3.

E lē na o Elia le tagata faatuatua na lagona le fefe. Na fefe foʻi le aposetolo o Peteru. O se faaaʻoaʻoga, ina ua faapea atu Iesu iā Peteru e sau e la te savavali i luga o le vai, na “vaai atu [Peteru] i le matagi malosi,” ua fefe ai o ia ma amata loa ona magoto ifo. (Mataio 14:30) E iai se lesona aogā mai i faaaʻoaʻoga a Peteru ma Elia. Ina ia maua pea le lototele, e lē tatau ona tatou mafaufau i lamatiaga e fefefe ai. Ae ia tatou taulaʻi atu i Lē o loo aumaia le faamoemoe ma le malosi.

“Ua Lava Lea!”

O le fefe tele o Elia na faaauau ai lana solaaga agaʻi i saute i sisifo i Peresepa, o se nuu e 95 maila (150 km) le mamao i le pito i saute o Iuta. O i inā na tuu ai lana auauna ma alu atu i le toafa na o ia. Ua taʻua i le mau e ʻatoa le aso o lana malaga,’ o lona uiga na usu i le oso aʻe o le lā, e aunoa ma se mea na ave. O lona popole ma lona fefe, na ausulusulu atu ai i nofoaga maupuʻepuʻe ma maamaʻā i le mūtinitini o le lā. A o mūmū ʻulaʻula le goto ifo o le lā ua amata ona pogisa, ua leai se malosi o Elia e toe faaauau ai lana malaga. O lona lēlavā tele na ia faapalasi ai i lalo o le laau o le ratami, e pau lea o sina mea e malu ai i lenā laufanua lafulafuā.​—1 Tupu 19:4.

O le mafatia tele o Elia na tatalo ai ina ia oti. Na fai mai o ia: “E lē sili atu aʻu i oʻu  augātamā.” Na ia iloa e leai se mea e toe mafai e ona augātamā, auā ua na o le efuefu ma ivi i latou i le tuugamau. (Failauga 9:10) Na lagona foʻi e Elia ua leai sona aogā. E lētioa a ia alaga: “Ua lava lea!” O le ā le aogā e ola ai?

Po o se mea e faateʻia ai pe a lotovaivai se tagata o le Atua? E leai. O loo iai i le Tusi Paia tala i le toʻatele o tane ma fafine faamaoni na lagona le lotovaivai ma manatu e sili ai le oti. O nisi o i latou o Repeka, Iakopo, Mose ma Iopu.​—Kenese 25:22; 37:35; Numera 11:13-15; Iopu 14:13.

Ua tatou ola i “aso e sili ona faigatā,” o lea la, e lē faateʻia ai pe a lotovaivai le toʻatele, e oo foʻi i auauna faamaoni a le Atua. (2 Timoteo 3:1) Pe a oo iā te oe lenā lagona, ia faataʻitaʻi iā Elia i le sasaa atu o ou faalogona iā Ieova, auā o ia o “le Atua o faamāfanafanaga uma.” (2 Korinito 1:3) Pe na faamāfanafanaina e Ieova Elia?

Na Faamalosia e Ieova

Faamata o le ā le lagona o Ieova i le silasila mai i si ana perofeta pele, o loo taoto i lalo o lenā laau i le toafa ma talosaga atu ua fia oti? Ua tatou iloa le tali. Ina ua moe Elia, na auina mai ai e Ieova se agelu iā te ia. Na fafagu lemū o ia e le agelu ma faapea atu: “Nofo ia i luga e ʻai.” Na faia faapea e Elia, ona ua saunia e le agelu sina meaʻai, o se falaoa vevela ma le vai. Ailoga na faafetai Elia i le agelu. Ua faapea mai le mau, ina ua uma ona ʻai ma inu o ia, ona toe moe lea. Atonu ua leai sana upu ona o lona mafatia. Ae na toe alu atu faalua le agelu ma fafagu o ia atonu i le vaveao, ma faapea atu: “Nofo ia i luga e ʻai,” faatasi ai ma nei upu mataʻina, “auā e matuā faigatā le malaga mo oe.”​—1 Tupu 19:5-7.

O le Atua na iloa ai e le agelu le mea o loo agaʻi i ai Elia. Na ia iloa foʻi e lē mafai ona faaauau le malaga a Elia i sona lava malosi. O se faamāfanafanaga le auauna i se Atua e sili ona malamalama i o tatou faanaunauga, ma mea e gata ai lo tatou malosi! (Salamo 103:13, 14) Na faapefea ona aogā le meaʻai iā Elia?

Ua faapea mai le mau: “Ona nofo lea o ia i luga, ua ʻai ma inu, ma ua alu atu o ia ina ua maua lona malosi mai i na meaʻai mo ao e fā sefulu ma pō e fā sefulu, ua oo atu i Horepa, o le mauga o le Atua moni.” (1 Tupu 19:8) Sa anapogi foʻi Elia mo ao ma pō e 40, e pei foʻi o Mose o lē sa ola i le tusa ma le 600 tausaga muamua atu, ma Iesu o lē sa soifua i le toetoe sefulu senituri mulimuli ane. (Esoto 34:28; Luka 4:1, 2) E leʻi aveesea e lenā meaʻai faafitauli uma o Elia, ae sa faavavega ona faatumauina ai lona malosi. Seʻi mafaufau la i lenei toeaina matua, a o ia taumafai i lea aso ma lea aso e āsā le toafa e lē o iai se auala, mo le 40 aso.

O loo faamalosia foʻi e Ieova ana auauna i aso nei, e lē i meaʻai faaletino ua saunia faavavega, ae e ala i mea faaleagaga. (Mataio 4:4) E tatou te malolosi pea faaleagaga e ala i le aʻoaʻoina e uiga i le Atua mai lana Afioga, faatasi ai ma tusi e faavae i le Tusi Paia. Atonu e lē aveesea uma ai o tatou faafitauli i le mauaina o na mea faaleagaga, ae e aogā e  tatou te tumau ai i tulaga faigatā. E taʻitaʻia atu ai foʻi i le “ola e faavavau.”​—Ioane 17:3.

E toetoe 200 maila (320 km) le mamao na savalia e Elia faatoʻā taunuu i le mauga o Horepa, lea sa faaali ai Ieova le Atua iā Mose e ala i se agelu, i le laau talatala o loo mumū, ma mulimuli ane faia ai e Ieova le feagaiga o le Tulafono ma Isaraelu. Na lafi Elia i inā i se ana.

Le Auala na Faamalosia ai e Ieova Elia

I Horepa, na fesili mai ai le “afioga” po o le upu a Ieova, atonu e ala mai i se agelu: “Elia, o le ā lau mea lenā e fai i inā?” Na faia i se auala mālū lenei fesili, auā na vaai i ai Elia o se avanoa lea e sasaa atu ai ona faalogona, ma sa ia faia faapea. Na ia faapea atu: “Ua ou matuā maelega ona o Ieova le Atua o ʻau; auā ua tuua e le fanauga a Isaraelu lau feagaiga, ua latou talepe i lalo ou fata faitaulaga, ma ua latou fasiotia i le pelu au perofeta, e na o aʻu lava ua totoe; ua latou saʻili foʻi e fasioti iā te aʻu.” (1 Tupu 19:9, 10) A itiiti mai e tolu māfuaaga na taʻua e Elia ua lotovaivai ai o ia.

Muamua, na manatu Elia ua lē aogā ana galuega. E ui i le tele o tausaga o “matuā maelega” o ia i le auaunaga iā Ieova ma faamuamua le tapuaʻiga ma le suafa o Ieova, ae e foliga mai o loo faateteleina le leaga o amioga a le nuu. Na matuā lē faatuatua ma fouvale tagata, ma ua malosi le tapuaʻi i atua sesē. Lona lua, na lagona e Elia ua tuua na o ia, ona na faapea atu: “E na o aʻu lava ua totoe,” e peiseaʻī e na o ia i le nuu o loo auauna iā Ieova. Lona tolu, na lagona e Elia le fefe. Ua fasiotia le toʻatele o isi perofeta, ma ua mautinoa e Elia, o ia lea o le a sosoo. Atonu e leʻi faigofie iā Elia ona taʻu atu ona faalogona, peitaʻi e leʻi avea ni ona lagona mitamita pe māsiasi, ma mea e taofia ai o ia. Na ia faataatia se faaaʻoaʻoga lelei mo tagata faamaoni uma, i le sasaa atu o mea o i lona loto i le Atua e ala i le tatalo.—Salamo 62:8.

Na faapefea ona taulimaina e Ieova le mataʻu ma le atuatuvale o Elia? Na fai le agelu iā Elia e tū i le gutu o le ana. Na usitaʻi Elia ma lona lē iloa o le mea o le a tupu. Ona agi mai lea o se matagi malosi. E lē taumatea le taalili ma le malosi o le matagi, auā na lepetia ai mauga ma māvaevae ai papa. A o feagiaʻi savili malolosi, seʻi faaata le taumafai o Elia e ufiufi ona mata a o uumau lona ofu tele e fai i fulufulu o manu. Ua tau faapaleni foʻi lana tū, ona ua amata ona galulu le laueleele atoa i se mafuiʻe. E leʻi umi ae sosoo ma se afi  tele. Na toe meʻi o ia i tua o le ana e lafi ai ona o le vevela.​—1 Tupu 19:11-13.

Ua faamanatu mai i le Tusi Paia e tusa ai o le matagi, mafuiʻe ma le afi, e lē o iai Ieova i nei malosiaga faalenatura. Na iloa e Elia, o Ieova e lē o se atua o talafatu e mau i mea o le natura e pei o Paala, lea na sesē ona taʻu e ona tagata tapuaʻi, o “Lē e Tiʻetiʻe i Ao” pe aumaia le timu. O Ieova o le Puna o malosiaga uma i le natura o mea, ma e sili ona maualuga i so o se mea na ia faia. E oo lava i le lagi e lē mafai ona ofi ai o ia! (1 Tupu 8:27) Na faapefea ona fesoasoani na mea iā Elia? Seʻi manatua foʻi, sa fefe lava Elia. Peitaʻi e leai se mea e fefe ai fua iā Aapo ma Iesepela, auā ua faatasi mai Ieova iā te ia, o le Atua e ou le mana uma lava.​—Salamo 118:6.

Ua mavae atu le afi ona sosoo lea ma le taaligoligoa. Ona faalogoina lea e Elia o “se leo itiiti e toʻafilemu.” Na toe maua ai foʻi e Elia le avanoa e sasaa atu ona popolega. * Atonu na atili ai ona faatoʻafilemuina o ia. Na faamāfanafanaina atili Elia i isi upu a le “leo itiiti e toʻafilemu.” Na faamautinoa atu e Ieova iā Elia, e tāua tele o ia. I le ā le itu? Ua faailoa atu e Ieova lona finagalo mo le lumanaʻi i le tafiesea o tapuaʻiga sesē iā Paala mai i Isaraelu. O lea la, na aogā galuega a Elia, ona e lē mataofia le mea ua finagalo i ai le Atua. Aemaise, o loo aogā pea Elia i le faataunuuina o Lona finagalo, auā na avatu e Ieova faatonuga maʻoti, ma toe auina atu o ia e faaauau lana galuega.​—1 Tupu 19:12-17.

Ae faapefea lagona o Elia e peiseaʻī ua na o ia o auauna iā Ieova? E lua mea sa faia e Ieova. Muamua, na ia fetalai atu iā Elia e faauu Elisaia o le perofeta o le a sosoo ma ia. O le a avea lenei alii talavou ma ana uō ma fesoasoani mo le tele o tausaga. Maʻeu le aogā o na faamāfanafanaga! Lua, na faailoa atu e Ieova lenei tala fiafia: “Ua ou faatotoeina foʻi le toʻafitu afe i Isaraelu, o i latou uma e leʻi tootutuli iā Paala, ma i latou uma foʻi e leʻi sogi atu iā te ia.” (1 Tupu 19:18) E lē na o Elia o auauna i le Atua. E mautinoa na faalaeiauina Elia ina ua iloa e faitau afe tagata faamaoni e lē o tapuaʻi iā Paala. Na manaʻomia ona tumau pea ma le faamaoni Elia i lana auaunaga, ina ia fai ma faataʻitaʻiga lelei o le faamaoni e lē maluelue e ui ina tetee isi tagata iā Ieova. E lē taumatea na faagaeetia le loto o Elia i le faalogo i na upu e ala mai i le agelu, le “leo itiiti e toʻafilemu.” E foliga mai iā Elia ua fetalai moni mai lava le Atua iā te ia.

E pei o Elia, e tatou te maofa i le malosiaga o le natura o loo iai i le foafoaga, ma ua tatau ai. Ua faaalia mai i le foafoaga le mana o Lē na faia mea uma. (Roma 1:20) E fiafia Ieova e faaaogā lona malosi e lē gata mai, ina ia fesoasoani ai i ana auauna faamaoni. (2 Nofoaiga a Tupu 16:9) Peitaʻi, e sili mamao atu mea ua faailoa mai e Ieova iā i tatou e ala i lana Afioga le Tusi Paia. (Isaia 30:21) Ua pei le Tusi Paia o le “leo itiiti e toʻafilemu” lea e taʻitaʻia, faasaʻo, faalaeiau ai i tatou e Ieova, ma faamautinoa mai ai lona alofa.

Pe na talia e Elia le faamāfanafanaga na avatu e Ieova iā te ia i le mauga o Horepa? Ioe! E leʻi umi ae toe foʻi Elia e faia le galuega, ma sa faamaoni ma lototele e tafiesea tapuaʻiga sesē. E mafai foʻi ona tatou faataʻitaʻi i le faatuatua o Elia, pe a utagia upu mai i le Afioga a le Atua, o ʻfaamāfanafanaga ia mai i Tusitusiga Paia.’​—Roma 15:4.

[Faaopoopoga i lalo]

[Ata i le itulau 19]

Na matuā faamanuiaina e Ieova Elia, i taimi lelei ma taimi faigatā

[Ata i le itulau 20]

O le mafatia tele o Elia, na sasaa atu ai ona faalogona iā Ieova

[Ata i le itulau 21]

Na faaaogā e Ieova lona mana tele e faamāfanafana ma faalaeiau ai Elia