Ia Faaaʻoaʻo i lo Latou Faatuatua

Na Tumau e ui i Mea na Lotovaivai Ai

NA LAGONA e Samuelu le faavauvau i Sailo, ona o le fetagisi o le toʻatele o tagata. Na lagona i le tele o aiga le tagiauē o tinā ma fanau, ona o le tala o le a lē toe foʻi mai o latou tamā, tane, fanau tama, uso po o tuagane. E tatou te iloa e 30,000 fitafita Isaraelu na fasiotia e ʻau a Filisitia, e ese mai i le isi 4,000 na fasiotia i le isi taua na muamua atu.—1 Samuelu 4:1, 2, 10.

O se tasi na o mea mai i le tele o mea leaga na tutupu. Na ō foʻi e atalii leaga e toʻalua o le Ositaulaga Sili o Eli, o Hofeni ma Fineaso, ma ave le atolaau paia o le feagaiga mai i Sailo i le taua. Sa masani ona teu lenei atolaau tāua lea na faailogaina ai le faatasi mai o le Atua, i le mea e sili ona paia o le faleʻie paia, e pei o se malumalu. Na ave e le nuu le Atolaau ma le manatu sesē e faapea o le a manumalo ai. Peitaʻi na fasiotia e le ʻau a Filisitia ia Hofeni ma Fineaso, ae ave le Atolaau.—1 Samuelu 4:3-11.

E faitau senituri o faamamaluina pea le faleʻie paia i Sailo ona o le iai o le Atolaau. A o lea ua lē toe iai. Na faalogo Eli i le 98 o ona tausaga i lea tala, ona paʻū ai lea i tua mai i le nofoa ma oti ai. I lenā lava aso, na oti ai le avā a Fineaso a o ia fanauina se tama. A o leʻi oti, na ia faapea mai: “Ua aveesea le mamalu mai iā Isaraelu i le nuu na ave faapagota.” O lea la, ua lē toe pei Sailo o le mea sa iai muamua.—1 Samuelu 4:12-22.

Na faapefea ona feagai Samuelu ma nei tala e matuā faalotovaivai ai? Faamata na lava lona faatuatua e fesoasoani atu ai i tagata ua lē toe maua le puipuiga ma le finagalo malie o Ieova? E tatou te feagai foʻi ma mea faigatā ma faalotovaivaia ai, lea e fai ma luʻitau iā i tatou. O lea, seʻi o tatou iloiloina mea e aʻoaʻoina mai iā Samuelu.

Na ‘Faatupu e Ia le Amiotonu’

E lē o toe uaʻi atu nei le tala a le Tusi Paia iā Samuelu, ae i puapuaga o tagata Filisitia ona o le aveina o le Atolaau paia, ma iʻu ai ina latou toe faafoʻi lenei Atolaau. Ua mavae le 20 o tausaga, ae faatoʻā toe taʻua Samuelu. (1 Samuelu 7:2) O ā ana mea sa fai i na tausaga? Ua tali mai le Tusi Paia.

A o leʻi amata lenā 20 tausaga, sa “faaoo atu pea e Samuelu le upu i Isaraelu uma.” (1 Samuelu 4:1) Ina ua māeʻa lenā vaitaimi, ua faaalia e le tala sa masani ona malaga faataamilo Samuelu i tausaga taʻitasi, e asiasi i aai e tolu o Isaraelu. Sa ia tauaaoina mataupu o finauga ma tali fesili a tagata, ona toe foʻi lea i lona nuu o Rama. (1 Samuelu 7:15-17) O lea la, sa tele lava mea na faia e Samuelu i na tausaga e 20.

Na mou atu le faatuatua o tagata ona o amioga leaga ma faiga faapiʻopiʻo a atalii o Eli. O lenā mea, na liliu atu ai le toʻatele i le ifo i tupua. Peitaʻi, ina ua mavae le 20 o tausaga o le galuega maelega a Samuelu, ona ia faaoo atu lea o le feʻau lenei i le nuu: “Afai e tou te toe foʻi atu iā Ieova ma o outou lotoatoa, ia tuu ese atua ese mai iā te outou ma  tupua o Asaira, ma uaʻi atoatoa atu o outou loto iā Ieova ma auauna tau lava o ia, e na te laveaʻi iā te outou mai i lima o Filisitia.”—1 Samuelu 7:3.

Na matuā puapuagatia le nuu o Isaraelu ona o “lima o Filisitia.” Talu ai na matuā faatoʻilaloina ʻautau a Isaraelu, na sauāina ai ma le lē fefefe e ʻau a Filisitia tagata o le Atua. Ae na faamautinoa atu e Samuelu i le nuu, o le a suia lea tulaga pe afai e latou te toe foʻi iā Ieova. Na faapefea ona tali mai le nuu? Na matuā fiafia Samuelu, auā na latou tuu ese a latou tupua ma ‘e na o Ieova lava na latou auauna atu i ai.’ Na faapotopoto e Samuelu le nuu i Mesepa, o se aai i vaega maugā i mātū o Ierusalema, ma na latou anapopogi ma salamō ona o le tele o a latou agasala i le ifo i tupua.—1 Samuelu 7:4-6.

Ina ua iloa e Filisitia lenei faatasitasiga tele, na auina atu loa a latou ʻautau i Mesepa ina ia faatoʻilalo na tagata tapuaʻi o Ieova. Ua logotala Isaraelu i le ʻautau o loo agaʻi mai, ma ona o le fefefe tele, na talosagaina ai Samuelu e tatalo mo i latou. O lea, na ia tatalo ai ma osi se taulaga. A o faia lenā sauniga paia, ae taunuu ane loa ʻautau a Filisitia e tau i Mesepa. Ona tali mai lea o Ieova i le tatalo a Samuelu, ma na faaalia lona toʻasā i le pā o se faititili. Ua faapea mai le tala: “Ona faapā mai lea e Ieova o le faititili leotele iā Filisitia i lenā aso.” —1 Samuelu 7:7-10.

Pe e tatau la ona tatou manatu na pei ʻautau a Filisitia o ni fanau iti e tamomoʻe i o latou tinā ona o le fefefe pe a pā se faititili? E leai, o i latou o ni fitafita e totoa ma malolosi. O lea la, sa ese lenā faititili mai i so o se faititili na tupu muamua. Pe na matuā “leotele,” pe sau mai i le lagi, po o se siʻuleo na lagonaina mai i mauga? Po o le ā lava le mea na tupu, ae na matuā fenuminumiaʻi ma fefefe le ʻautau a Filisitia, ma lē toe avea ai ma ʻautau sauā ae o ni tagata palaaai. Na ō atu tane o Isaraelu mai i Mesepa, faatoʻilalo ma tuliloa ʻau a Filisitia seʻia oo i le itu i saute i sisifo o Ierusalema.—1 Samuelu 7:11.

O lenā taua na suia ai le tulaga o tagata o le Atua. Na solomuli mālie ʻau a Filisitia mai i le laueleele o Isaraelu, a o avea pea Samuelu ma faamasino. Na faasolosolo ona toe maua e tagata o le Atua aai na faoa.—1 Samuelu 7:13, 14.

I le tele o senituri mulimuli ane, na taʻua ai e Paulo Samuelu faatasi ma faamasino ma perofeta faamaoni o ē ‘na faatupu le amiotonu.’ (Eperu 11:32, 33) E telē se sao a Samuelu i le toe faafoʻisia i le nuu o mea e lelei ma tonu i le silafaga a le Atua. Na aogā ana taumafaiga, auā na faatalitali ma le onosaʻi o ia iā Ieova, ma faamaoni pea i ana galuega e ui i mea na faalotovaivaia ai. Na ia faaalia foʻi le lototalisapaia. Ina ua latou manumalo i Mesepa, na faia e Samuelu se maa e faamanatu ai le auala na fesoasoani ai Ieova i lona nuu.—1 Samuelu 7:12.

Pe e te manaʻo e ‘faatupu le amiotonu? Afai o lea, ia  faaaʻoaʻo i le onosaʻi, lotomaulalo ma le lototalisapaia o Samuelu. O ai se isi a lē manaʻo i na uiga? Na aogā iā Samuelu a o tamaitiiti, le mauaina ma le faaalia o na uiga, auā ina ua toeaina o ia na feagai ma mea na matuā faalotovaivaia ai.

“E Lē o Savavali Ou Atalii i Ou Ala”

Ua oo ina “toeaina” Samuelu, ma ua iai ni ona atalii matutua e toʻalua, o Ioelu ma Avia. Na ia tuuina atu iā i laʻua le tiute tauave o le fesoasoani i lana galuega o le faamasino. Ae pagā lea, na lē maufaatuatuaina ona atalii. E ui lava i le faamaoni ma le amiotonu o Samuelu, ae na la faaaogā o la tulaga ina ia maua ai mea, faia faamasinoga piʻopiʻo ma faiga faatogafalea.—1 Samuelu 8:1-3.

I se tasi aso, na ō atu ai toeaina o Isaraelu i le perofeta matua o Samuelu ma se faitioga e faapea: “E lē o savavali ou atalii i ou ala.” (1 Samuelu 8:4, 5) Pe na iloa e Samuelu le faafitauli? E lē o taʻua mai. E leʻi faatamala Samuelu e pei o Eli, i le aʻoaʻia o lana fanau. Na aʻoaʻia ma faasalaina Eli e Ieova, ona o lona lē faasaʻoina o ona atalii ma faamamalu i laʻua ae lē o le Atua. (1 Samuelu 2:27-29) I le silafaga a Ieova e leʻi sesē lava Samuelu i lenei itu.

E lē o taʻua i le tala le māsiasi, lototigā, popole ma le faanoanoa o Samuelu ina ua iloa mea leaga na faia e ona atalii. O le toʻatele o mātua i aso nei, e faigofie ona malamalama i ona faalogona. Ua toʻatele fanau i nei aso faigatā ua fouvale i le pule ma aʻoaʻiga a o latou mātua. (2 Timoteo 3:1-5) O mātua ua oo i ai na faalogona tigā, e ono maua le faamāfanafanaga ma le taʻitaʻiga mai i le faaaʻoaʻoga a Samuelu. E leʻi suia ai ona ala ona o le lē faamaoni o ona atalii. Ia manatua, e tusa lava pe lotomaaa fanau ma lē talia upu ma aʻoaʻiga, ae e malosi pea le faaaʻoaʻoga a mātua. E mafai lava e mātua ona faafiafiaina lo latou Tamā o Ieova le Atua, e pei o Samuelu.

“Ia E Tofia se Tupu”

E leʻi mafaufau atalii o Samuelu i le telē o le aafiaga i le nuu, o lo la matapeʻapeʻa ma le manatu faapito. Na faapea atu toeaina o Isaraelu iā Samuelu: “O lenei, ia e tofia se tupu e faamasino iā i matou e pei o isi nuu uma.”  Pe na manatu ai Samuelu ua teena o ia e le nuu? Auā foʻi, ua leva ona ia faamasinoina nei tagata e tusa ai ma le finagalo o Ieova. A o lenei ua latou mananaʻo i se tupu e fai ma faamasino, ae e lē o se perofeta e pei o Samuelu. Sa iai tupu o atunuu tuaoi, o lea sa mananaʻo ai foʻi Isaraelu i se tupu! O le ā le manatu o Samuelu? Ua taʻua e faapea “ua leaga iā Samuelu lenei mea.”—1 Samuelu 8:5, 6.

Ia mātau le tali mai a Ieova i le tatalo a Samuelu e uiga i lenei mataupu: “Ia e faalogo i upu a le nuu e tusa ma mea uma ua latou fai atu ai iā te oe; auā e lē o oe ua latou tetee i ai, a o aʻu ua latou teena mai i le avea ma o latou tupu.” Maʻeu se faamāfanafanaga mo Samuelu, ae pagā le leaga o le nuu agaʻi i le Atua o Lē e ona le malosi uma lava! Na fetalai Ieova i lana perofeta ia lapataʻia Isaraelu i tulaga faigatā e oo iā i latou, pe a pulea e se tupu faaletagata. Sa lapataʻia e Samuelu le nuu, ae na latou finau mai pea: “E leai, a ia fai so matou tupu e pule iā i matou.” O le usiusitaʻi pea o Samuelu i le Atua, na ia faauuina ai le tupu na tofia e Ieova.—1 Samuelu 8:7-19.

E faapeʻī le usiusitaʻi o Samuelu? Pe na musuā? Pe na ia lē malie foʻi i le mea na tupu, ma teuloto le ita? Atonu o le auala lea e taulima ai e le toʻatele o tane lea mataupu, ae e leʻi faapena Samuelu. Na ia faauuina Saulo ma faailoa atu o ia lea ua filifilia e Ieova. Ua ia sogi atu foʻi iā Saulo, o se faailoga lea o le talileleia ma le gauaʻi atu i le tupu fou. Na ia faapea atu foʻi i le nuu: “Po ua outou vāai atu ea i lē ua filifilia e Ieova, e leai lava se tasi e tusa ma ia i le nuu uma?”—1 Samuelu 10:1, 24.

E leʻi uaʻi Samuelu i masei o Saulo, ae o uiga lelei o lenei tane na filifilia e Ieova. E leʻi popole foʻi i manatu o tagata lē maufaatuatuaina, ae na mafaufau i lona lava faamaoni i le Atua. (1 Samuelu 12:1-4) Na ia galue ma le faamaoni i lona tofiga i le fautuaina o tagata o le Atua i lamatiaga faaleagaga na latou feagai, ma faalaeiau ia tumau i le faamaoni iā Ieova. Na augani atu le nuu iā Samuelu e tatalo mo i latou, ona ua ootia o latou loto i ana fautuaga. E ese le manaia o lana tali: “Ia mamao iā te aʻu ona ou agasala iā Ieova i loʻu lē tatalo mo outou; ou te aʻoaʻoina outou i le ala lelei ma le tonu.”—1 Samuelu 12:21-24.

Pe na e lotovaivai ina ua maua e se isi se tofiga po o se tulaga faapitoa? Ua iloa mai i le faaaʻoaʻoga a Samuelu, e lē tatau ona tatou lotoleaga pe teuloto le ita. O loo tele galuega a le Atua mo ana auauna faamaoni uma lava, e tauia ma faafiafiaina ai.

“O le ā le Umi E te Faanoanoa ai Ona o Saulo?”

Na saʻo lelei le manatu o Samuelu e faatatau i uiga lelei o Saulo. Sa iloga Saulo i lona tino maualuga, aga faatamālii, lototele, atamai, ma muamua atu foʻi, sa lotomaulalo ma lē faamaualuga. (1 Samuelu 10:22, 23, 27) E lē gata i lea, sa iā te ia se isi meaalofa tāua, o le saʻolotoga lea e filifili ai i ona ala ma fai ana lava faaiʻuga. (Teuteronome 30:19) Pe sa ia faaaogā lelei lenā meaalofa?

O le mea e faanoanoa ai, e vave lava ona lē toe lotomaulalo se tagata pe a maua le pule. E leʻi umi, ae amata loa ona faamaualuga Saulo, ma lē usiusitaʻi i faatonuga a Ieova na ala mai iā Samuelu. Ona o lona lē onosaʻi, na ia osi ai se taulaga lea e na o Samuelu e tatau ona osia. Na aʻoaʻia malosi o ia e Samuelu ma valoia o le a lē tumau le pulega o le malo i le aiga o Saulo. O lona lē usiusitaʻi na ia lē taliaina ai le aʻoaʻiga, ae faia mea e sili atu ona leaga.—1 Samuelu 13:8, 9, 13, 14.

Na fetalai mai Ieova iā Saulo e ala mai iā Samuelu, ia sii taua i tagata Amaleka. Na aofia ai i faatonuga a Ieova le poloaʻiga ia fasiotia lo latou tupu leaga o Akako. Peitaʻi, na faasaoina e Saulo Akako faatasi ai ma mea e  sili ona lelei, ia sa tatau ona faaumatia. Ina ua avatu e Samuelu le aʻoaʻiga, na ia iloa ai le telē o le suiga o Saulo. Nai lo o le talia ma le lotomaulalo o le aʻoaʻiga, na ia faia faamolemolega, taʻutonuina ana gaoioiga, lē tali saʻo mai ma tuuaʻia le nuu. Ina ua taumafai Saulo e faalēaogā le aʻoaʻiga, e ala i le faapea mai na faasaoina nisi mea o le vete ina ia fai ai le taulaga iā Ieova, na fai atu e Samuelu upu taʻutaʻua nei: “Faauta! E sili atu le usiusitaʻi i lo o le taulaga.” Na matuā aʻoaʻia ma le lototele e Samuelu Saulo ma faaalia le faaiʻuga a Ieova: O le a saeia le pulega o le malo mai iā Saulo ma tuuina atu i se isi o lē e sili atu i lo o ia.—1 Samuelu 15:1-33.

Na matuā faanoanoa Samuelu i le tulaga lē lelei ua oo i ai Saulo. Na alu le pō atoa o valaau atu iā Ieova e uiga i lenei mea ma oo ai lava ina faavauvau ona o Saulo. Sa iloa e Samuelu e tele mea lelei sa mafai ona faia e Saulo, a o lea ua siliga se faamoemoe. Na matuā suia lenei tagata ona ua tetee iā Ieova ma mou atu ai ona uiga lelei. E leʻi toe vaai lava Samuelu iā Saulo. Ae mulimuli ane, na faasaʻoina ma le alofa e Ieova Samuelu i upu nei: “O le ā le umi e te faanoanoa ai ona o Saulo, auā ua ou teena o ia ina ia lē avea ma tupu iā Isaraelu? Inā faatumu ia o lau fagu nifo i le suāuu ma e alu. Ou te auina atu oe iā Iese le Peteleema, auā ua ou filifilia mai i ona atalii se tupu mo aʻu.”—1 Samuelu 15:34, 35; 16:1.

E lē faalagolago le finagalo o Ieova i tagata agasala e lē faamaoni i taimi uma. A lē faamaoni se tasi, e maua e Ieova se isi e faataunuuina Lona finagalo. O lea na lē toe faanoanoa ai Samuelu ona o Saulo. I le taʻitaʻiga a Ieova, na alu atu ai Samuelu i le aiga o Iese i Peteleema, ma feiloaʻi ai ma ni atalii e tino maualuluga ma aulelei. Ae na faamanatu e Ieova iā Samuelu: “Aua e te vaai i ona foliga, po o le maualuga o lona tino . . . Auā e lē vaai le Atua e pei o le vaai a tagata, auā o le tagata e vaai i le tino; a o Ieova e vaai i le loto.” (1 Samuelu 16:7) Mulimuli ane, na feiloaʻi Samuelu i le uii, o Tavita, ma o ia lea na filifilia e Ieova.

Ina ua afu lona soifua, na manino ai Samuelu i le saʻo o le filifiliga a Ieova e suitulaga Tavita iā Saulo. Na iʻu ai ina lotoleaga Saulo ma fia fasioti iā Tavita ma fulitua i le Atua. Ae na faaalia e Tavita uiga matagofie e pei o le lototele, faamaoni, faatuatua ma le amiotonu. Ina ua lata ona maliu Samuelu, na atili ai ona malosi lona faatuatua. Na ia iloa e mafai ona aveesea pe foʻia e Ieova so o se mea e faalotovaivaia ai, pe avea foʻi o se faamanuiaga. Na maliu Samuelu, ae tuua se talaaga mataʻina o se tagata na toetoe 100 tausaga na soifua ai. E lē o se mea la e faateʻia ai, le faavauvau o Isaraelu atoa ina ua maliu lenei tagata faamaoni. E ao foʻi i auauna a Ieova i aso nei ona fesili ifo, ‘Po o le a ou faataʻitaʻi i le faatuatua o Samuelu?’

[Ata i le itulau 25]

Na faapefea ona fesoasoani Samuelu i ona tagata e feagai ma mafatiaga ma mea e faalotovaivaia ai?

[Ata i le itulau 26]

Na faapefea ona feagai Samuelu ma faalogona tigā ina ua faimea leaga ona atalii?