Le Tuua e Loida o le Tulga Lē Magagana

Ua faamatalina e le tinā o Loida

E pei lava o so o se tinā o loo maʻitaga, sa ou popole neʻi meanē ua fanau mai laʻu pepe ma se faalētonu. Peitaʻi, ou te leʻi nofosauni e faatalitalia le fanau mai i lenei lalolagi o laʻu tama lona tolu, o Loida, faatasi ma se tagi eʻē faamomoi loto. Na gau faafuasei le ivi tauʻau (collarbone) o Loida i le iofi (forceps) a le fomaʻi. Ina ua māeʻa se taotoga na faia e toe faaleleia ai le mea ua faalētonu mo ni vaiaso se lua, na teʻa atu ai loa Loida i le fale. Peitaʻi ane, sa lē umi se taimi na matou fiafia ai.

A o faagasolo isi masina na sosoo mai ai, na iloa ai e foliga mai o loo matuā telē lava se mea o loo faalētonu. Na o tulaga faalētonu na aliaʻe a o faainuina fualaau ma vai a Loida—e aofia ai le fiva, manava tatā, ma le maʻilili—ma o togafitiga mo āuga o nei maʻi na foliga ua atili ai ona faatetele le leaga o le tulaga na oo i ai. E leʻi umi lava, ae lē toe mafai loa e Loida ona pulea gaoioiga a lona tino. O le iʻuga na taʻu mai e fomaʻi faapea o loo iai se faalētonu i le faiai (cerebral palsy) o Loida. Na latou faapea mai o le a lē taitai ona mafai ona savali pe tautala o ia—e oo lava foʻi i le malamalama mai ia i matou.

Taumafaiga Amata Lava i Fesootaʻiga

E ui lava ina foliga faalētonu le faatalitalia o se toe malosi o le maʻi, ae sa ou lagona lava e mafai e Loida ona malamalama i le tele o mea. O lea na ou faitauina atu ai iā te ia le tele o tusi faigofie ma ou taumafai lava e aʻoaʻo o ia i le faitau pī. Ae sa lē mafai ona tautala Loida, sa lē mafai foʻi ona ia mātaulia mai se uiga o mea o loo oʻu fai atu ai. Sa leai lava se auala e iloa atu ai—pe iai se mea—e mafai ona ia puʻe maia.

A o faagasolo pea tausaga, na foliga mai ai e itiiiti lava sina taulau o aʻu taumafaiga ina ia aʻoaʻoina Loida. E ui i lea, sa ou faaaluina pea le tele o itula e faitau atu ai iā te ia. Sa oo lava foʻi ina faaaofia o ia i le matou suʻesuʻega ma Noemi, le ma tama teine laʻitiiti, e faaaogā ai tusi o le Listening to the Great Teacher ma Laʻu Tusi o Tala o Le Tusi Paia. * Sa ou faitauina ma toe faitau le tele o mataupu mai nei tusi ia Loida.

O le lē mafai ona talanoa atu i se tasi e te alofa i ai o le mea moni e aumaia ai le lē fiafia. Pe a ou aveina atu Loida i le paka, e masani lava ona tagi masūsū o ia. Aiseā? E foliga mai iā te aʻu sa mafatia o ia i le mea moni o loo tupu o le lē mafai lea ona ia tamoʻe ma taalo pei o isi tamaiti. I se tasi mea na tupu, na teʻi ai lava ua tagi ia Loida ina ua faitau mai e lona uso se faamatalaga mai se tusi aʻoga. E manino mai, e iai se mea o loo faapopoleina ai o ia, peitaʻi sa matuā lē mafai lava ona ou iloa pe o le ā lena mea. Sa laʻitiiti lava se iloa e Loida ona tautala i na o ni nai faaleoga lē manino, lea e faailoa mai ai ona manaʻoga masani mo se meaʻai, vai, moega, po o le faleese.

lna ua iva ona tausaga, na amata ai ona auai atu Loida i le aʻoga mo tamaiti e iai ni o latou manaʻoga faapitoa. Peitaʻi, a o faagasolo le isi tolu tausaga na sosoo ai, na faasolo atu ai ina matuā faalētonu tele le tulaga ua oo iā te ia. E fefe tele o  ia e tau laalaa atu e aunoa ma le fesoasoani a se tasi, ma na toetoe lava a lē mafai ona ia faaleoina mai se leo. Na ma filifili ai loa ma laʻu tane e sili pe a tuu Loida e aʻoaʻo i le fale.

Mo le isi ono tausaga na sosoo ai, sa ou faia taumafaiga uma ina ia aʻoaʻoina Loida. Sa ou tusia ni mataʻitusi i le laupapa ma loʻu faamoemoe o le a kopiina e Loida. Ae sa lē aogā aʻu taumafaiga. Pe o le faafitauli ea o le leai lea o se malamalama, pe o le māfuaaga ona e lē mafai e Loida ona tusitusi ona e lē o mafai ona ia pulea gaoioiga a ona lima?

I le 18 o ona tausaga, sa atili ai ona matuā faigatā le tulaga o Loida o lea na ou tatalo faatauanau atu ai ia leova, ma talosaga atu ina ia fesoasoani mai iā te aʻu ina ia mafai ona ma fesootaʻi ma laʻu tama teine. Na ala mai le tali o laʻu tatalo i se auala na faateʻia ai.

Saʻoloto Mai le Lē Magagana

O se suiga mataʻina na tupu ina ua teuteu e laʻu fanau teine lo ma potu moe. A o leʻi aveesea le pepe tuai sa teuteuina ai le puipui, lea sa tusia ai e Noemi ni igoa o uō ma nisi o tagata o lo matou aiga. Ona o le fia iloa lava, na fesili atu ai laʻu tama teine o Rut ia Loida pe na te iloa le mea o loo tusia ai le suafa o “Ieova.” O le mea na faateʻia ai, na alu atu Loida i le puipui ma tuutuu atu lona ulu i tafatafa o le mea o loo iai le suafa o le Atua. Sa tau manatu Rut pe faamata e mafai e Loida ona mātaulia uma isi igoa, o lea na ia tofotofoina ai o ia. O le mea na ofo ai Rut, na mātauina e Loida igoa uma lava—e oo lava i igoa na te leʻi vaai i ai muamua o sipelaina atu! O lea na aoao mai ai loa e Rut le aiga atoa ina ia latou vaai i le mea ua tupu. Ua mafai e Loida ona faitau!

Mulimuli ane, na matou maua ai se auala o le a fesoasoani ia Loida e “tautala” mai ai ia i matou. Na matou faapipiina ni mataʻitusi o le faitau pī i le puipui o lo matou ala savali umī lava i totonu o le fale. O le tusia faalaiti o ni mataʻitusi i se laupapa e uʻuuʻu e lē aogā, talu ai e lē mafai e Loida ona pulea ona lima ina ia faasino atu ai i mataʻitusi taʻitasi. O lea pe a manaʻo Loida e talanoa mai, e n ate sipelaina ana upu e ala i le savali agaʻi atu i mataʻitusi taʻitasi o loo ia uiga i ai o loo pipii i le puipui. Pe a e mafaufau i ai, e fai lava si tigāina o le faia o lenei mea. O le mea moni, e savali Loida mo le fia o maila ina ia faauma se laupepa se tasi o fetalanoaaʻiga, ma e faaaluina ai le tele o itula mo ia faamāeʻaina ai!

E ui lava i lea, sa matuā faagaeetia Loida ona o le mafai ona “tautala” mai ia i matou. O le mea moni, o lana uluaʻi faamatalaga lenei na fai mai ia i matou: “Ua ou matuā fiafia lava, ma e faafetai ai ia leova, ona ua mafai ona ou talanoa atu.” Ona o le maofa, na matou fesili atu ai ia Loida: “O ā au mea sa fai pe a e nofonofo i le aso atoa?” Na taʻu mai e Loida ia I matou e faapea na mafaufau o ia i tala e maʻimau pe ana mafai ona ia fai mai ia i matou. O le mea moni, na faapea mai Loida pe ā ma le 18 tausaga sa ia moomoo ai i le fia talanoa mai. Na ia faapea mai: “lna ua amata ona alu Rut i le aʻoga, sa ou faitauina ai le tusi aʻoga ia te aʻu lava. Sa memumemu oʻu gutu ma tau faaleo atu ni nai leo, ae e lē mafai ona outou malamalama ia te aʻu. O le māfuaaga lena e masani ai lava ona ou tagi.”

Na ou faatoese atu ma oʻu loimata ia te ia ona o le lē mafai ona ou malamalama lelei ia te ia. Na tali mai Loida e faapea: “O oe o se tinā lelei, ma e lē taitai ona e fiu. Ou te fiafia pea e iai i ou tafatafa. Ou te alofa tele ia te oe. O lea aua neʻi e toe tagi. Ua e iloa?”

Agaʻigaʻi i Luma Faaleagaga

Ua iai sina malamalama o Loida i le Tusi Paia, ma ua ia taulotoina nisi o fuaiupu o le Tusi Paia. E leʻi umi ae fai mai ia i matou o loo ia manaʻo e faia ni ana tali i le Suʻesuʻega o Le Olomatamata a le faapotopotoga, o se talanoaga faale-Tusi Paia e faia i fesili ma tali i vaiaso taʻitasi. O le a faapefea ona ia  faia faapea? E faitauina atu e se tasi o i matou le mataupu atoa ia te ia. Ona filifili lea e Loida le fesili e manaʻo e tali. Ona matou tusia lea i lalo o lana tali a o ia sipelaina mai ia i matou. A oo loa la i le sauniga, ona faitauina lea e se isi o i matou le tali a Loida. Na faapea mai Loida i se taimi ia i matou: “O se mea e faagaeetia ai aʻu le mafai ona faia o soʻu sao, auā out e lagonaina ai o aʻu o se tasi o le faapotopotoga.”

Ina ua 20 ona tausaga, na faailoa mai ai e Loida lona faanaunauga e fia paptiso. Ina ua fesili atu pe na te iloa le uiga o le tuuina atu o se tasi ia Ieova, na tali mai Loida, faapea ua uma ona ia faia faapea i le fitu tausaga talu ai—ina ua 13 tausaga o lona matua. Sa faapea mai o ia: “Sa ou tatalo ia Ieova, ma na ou taʻu atu iā te ia ou te fia auauna iā te ia e faavavau.” Ia Aokuso 2, 1997, na faailoa ai e Loida lona tuuina atu iā Ieova e ala I le papatisoina i le vai. Na taʻu mai e Loida ia i matou e faapea: “E faafetaia lava Ieova ona ua faataunuuina loʻu moomooga sili!”

E fiafia tele Loida e talanoa atu i tauaiga ma tuaoi e uiga i le Malo o le Atua. I nisi o taimi matou te ō faatasi ai a o matou talaʻi atu i tagata i magaala. Sa ia saunia foʻi se tusi e tuu atu i le faitotoʻa pe afai e leai se isi o i le fale. E naunau faapitoa lava Loida i ē matutua ma i latou e mamaʻi. Mo se faaaʻoaʻoga, e iai se tuafafine i la matou faapotopotoga ua tipi ese le isi ona vae. “Ou te malamalama i le tulaga o le lē mafai ona savali,” o le tala lea a Loida ia i matou, ma na ia saunia ai loa se tusi e faalaeiauina ai lena tuafafine. Ae e iai foʻi le isi faapotopotoga se tamaitiiti, e igoa ia Iairo, o lē e matuā pē atoa lona tino amata mai lava i le ulu seʻia oo i vae. Ina ua faalogo Loida e faatatau i lona mafatiaga, ona ia tusi atu lea o se tusi iā te ia. I se vaega, na faapea: “E lē o toe umi ae faamālōlōina i tatou e Ieova. I le Parataiso o le a lē toe iai ni mafatiaga. Ona ou luʻia loa lea o oe ta te mili. O lea ou te ata auā o le a matuā mālie lava. Pe a mafaufau faapea o le a tatou iai e pei o le tulaga na foafoaina ai i tatou e Ieova, e aunoa ma ni maʻi... Pe e lē ofoofogia ea?”

Fesoasoani e Tumau Ai

O lea ua ou malamalama nei i le tele o mea e uiga i le amio a Loida sa iai muamua lea e masani ona faavevesiina ai lava aʻu. Mo se faataʻitaʻiga, fai mai Loida a o laʻitiiti o ia sa lē fiafia ae fusiina o ia e se tasi ona sa iā te ia le faalogona o lona lē matuā taulau. Sa ia faapea mai: “E foliga mai e lē fetaui le mafai e oʻu uso ona tautatala ma aʻoaʻoina mea ae ou e lē mafaia. Sa ou lagona le ita tele. E iai nisi o taimi ou te lagona ai le sili ai le oti.”

E ui lava foʻi ina mafai ona fesootaʻi, ae o loo fesagaʻi lava Loida ma nisi o luʻi. Mo se faataʻitaʻiga, pe ā ma masina taʻitasi, e masani lava ona faaauau ai ona tete o ia ma i le taimi e tasi e foliga mai ai e laoa a o femigoiaʻi solo ona lima ma ona vae. E lē gata i lena, so o se maʻi lava e maua ai—e oo lava i sina faalētonu o le soifua mālōlōina—e matuā vaivaiai lava o ia. I nisi o taimi e lagona ai e Loida le mafatia ona o lona tulaga. O le ā e fesoasoani iā te ia e tumau ai pea? Seʻi tuu atu la na te taʻu maia iā te oe i ana lava upu:

“O le fesoasoani sili lava o le tatalo. E matuā faafiafiaina ai lava aʻu i le talanoa atu iā Ieova, ma lagona le māfana atu iā te ia. Ou te talisapaia foʻi le alofa ma le manatu mai o isi o i le Maota o le Malo. Ou te faaamuia iā te aʻu e ui lava i oʻu faafitauli i le tino, ae ua tausia aʻe aʻu e ni mātua lelei se toʻalua o ē e ese ma le alolofa iā te aʻu. E lē taitai ona faagaloina iā te aʻu mea na faia e oʻu uso mo aʻu. O na mataʻitusi matagofie sa tusia i le puipui na faasaoina ai loʻu ola. Ana lē seanoa le alofa o Ieova, ma le alofa o loʻu aiga, semanū e leai se uiga o loʻu olaga.”

[Faaopoopoga i lalo]

[Ata i le itulau 20]

Loida ma lona aiga