I tausaga talu ai nei, ua faateleina le aofaʻi o talavou i nisi o atunuu ua pule i o latou ola. O le ā le māfuaaga o lenei faafitauli? Po o aafia lau tama i nei ituaiga o mafaufauga?

I lenei mataupu

•  Pule i le ola o fanau—Aiseā e tatau ai ona manatu mamafa mātua i lenei faafitauli?

•  E faapefea ona e iloa ua aafia lau tama i nei ituaiga o mafaufauga?

•  O le ā e te faia pe a mafaufau lau tama e pule i lona ola?

 E mai i le 2009 i le 2019, na mātauina ai i le Iunaite Setete se faatelega e 40 pasene o tamaiti i aʻoga maualuluga, na aafia i le lotomafatia. O le vaitaimi foʻi lenā, na faatupulaʻia ai le aofaʻi o i latou na pule i le ola. a

 “Ua sili atu ona faigatā faafitauli o loo feagai ma tupulaga talavou i aso nei . . . O na faafitauli, ua matuā faaleagaina ai o latou mafaufau.”—Vivek H. Murthy, U.S. Surgeon General.

 Mataupu silisili o le Tusi Paia: “O le lotomomomo e vaivai ai le tino.”—Faataoto 17:22.

 Mātau nisi o vala nei.

•   Mea e tutupu. Pe na iai ni mea lē lelei na tutupu i lau tama, e pei o le faaesea e isi, faauma o se faigāuō, o se mea e leʻi taulau ai, po o le maliu o sē e pele iā te ia? Afai o lea, atonu e telē se aafiaga iā te ia, nai lo o mea o loo mafai ona e iloa atu.

•   Gaoioiga. Po ua lē toe fia faifaimea faatasi lau tama ma ana uō ma ona aiga? Po ua lē toe fiafia i mea sa masani ona fiafia i ai? Po ua ia foaʻi atu i isi nisi o mea na tāua iā te ia?

•   Faamatalaga. Pe e iai se taimi e fai ai e lau tama ni faamatalaga e pei o le, “E sili ai pe a ou oti”? Pe e iai se taimi e faapea atu ai ua lē toe manaʻo e avea o ia ma avega mamafa iā te oe?

   Atonu o nisi taimi e faia ai e lau tama na faamatalaga “soonafai,” pe tau lava ina fai. (Iopu 6:3) Ae atonu o nisi taimi, e faailoa mai ai o loo ia manaʻomia moni lava se fesoasoani. O lea, o so o se faamatalaga e faia e lau tama e atagia mai ai ua lē toe fia ola, e lē tatau ona manatu māmā i ai.

 Pe a faapea mai lau tama e iai le taimi na mafaufau ai faapena, ia fesili atu, “Pe na e mafaufau la i se taimi ma le auala e te faia ai lenā mea?” O lana tali, o le a e iloa ai le matuiā o lona tulaga ua iai.

 “I le avea ai ma mātua, e tatou te ono faatalatū e fesili atu i fanau, ina neʻi o latou faailoa mai ni mea e tatou te lē o faatalitalia. Ae pe afai o mea o loo latou fai mai ai, o o latou faalogona moni na, e tatau la ona tatou iloa.”—Sandra.

 Mataupu silisili o le Tusi Paia: “O manatunatuga i le loto o le tagata, e pei o vai loloto ia, a o le tagata e iai le faautaga loloto, e na te utufia mai ai.”—Faataoto 20:5.

•   Ia onosaʻi a o taumafai e iloa faalogona ma mafaufauga o lau tama. Muamua, ia faamālō i ai i le faamaoni e faailoa atu ona faalogona. Pe a uma, ona e fai atu lea: “Ou te fia malamalama i le mea o loo e mafatia ai. Faamatala mai le mea o loo tupu,” po o le “E mafai ona faamatala mai ou faalogona e faatatau i le mea o loo tupu?”

   Ia faalogologo ma le onosaʻi a o talanoa mai lau tama. Ia ʻalofia le fai atu o se tala e ono foliga mai ai e te lē o amanaʻia ona faalogona, pe vave foʻi ona taʻu atu le auala e foʻia ai lona faafitauli.

   Mataupu silisili o le Tusi Paia: “Ia faalogologo lelei . . . ae aua le vave ona tautala, ma aua foʻi le vave ona ita.”—Iakopo 1:19.

•   Talanoa i ni mea e mafai ona puipuia ai o ia. Fesoasoani i lau tama ia iloa ma tusi i lalo vaega nei:

   Lamatiaga. O ā ni tulaga po o ni mea e mafaufau i ai lau tama, e masani ona iʻu ai i faalogona o le fia pule i le ola?

   Mea e mafai ona fesoasoani. O ā ni mea fai e mafai ona fesoasoani iā te ia e faaitiitia ai lona lotomafatia, ma faasaʻo ai ona mafaufauga?

   Fesoasoani mai i isi. Pe e iai nisi e mafai ona sulu atu i ai lau tama pe a manaʻomia se fesoasoani? Atonu e aofia ai oe, o se isi tagata matua e maufaatuatuaina, o se fomaʻi o le mafaufau, po o se faalapotopotoga e fesoasoani i tagata ua mafaufau e pule i le ola.

   Mataupu silisili o le Tusi Paia: “O fuafuaga a le tagata toʻaga e manuia ai lava o ia.”—Faataoto 21:5.

•   Ia mataalia pea. Ia faaauau pea ona siaki le tulaga o lau tama, e tusa pe foliga mai ua sologa lelei mea.

   “Ina ua faailoa mai e loʻu atalii ua lē toe mafaufau e pule i lona ola, na ou faapea ua uma lona faafitauli. Ae na matuā sesē lava lenā manatu. E iai mea e tutupu faafuaseʻi, e vave ai lava ona toe oso aʻe na mafaufauga.”—Daniel.

   Ia fesoasoani i lau tama ia malamalama i le mea moni lenei e faatatau i faalogona: E iai le taimi e suia ai. Ua faapea mai le tusi The Whole-Brain Child: “O faalogona, e pei lava o le tulaga o le tau. E iai moni lava le timu, ma o se gaoioiga lē atamai lo tatou tutū i fafo i le timu, ma gaoioi e peiseaʻī e lē o timu. E lē atamai foʻi pe a tatou mafaufau, e lē toe oso aʻe lava le la.”

•   Ia faamautinoa atu lou alofa: Ia taʻu atu i lau tama e te alofa iā te ia, ma e te nofosauni e fesoasoani atu. E mafai ona e faapea atu, “Ou te faia so o se mea e fesoasoani ai iā te oe e foʻia lenā faafitauli.”

   Mataupu silisili o le Tusi Paia: “O le uō moni e alofa i taimi uma, ma o ia o se uso ua fanau mo taimi o puapuaga.”—Faataoto 17:17.