Lani na kodoro-togbia ti Rome, a mû azo mingi na ngbâa. Ambeni zo ni aga ngbâa na peko ti abira, na ti ambeni a nzi ala nzingo. Tongana a gbu azo ni, a yeke kä ala, na mingi ni, ala yeke wara lege ti kiri na kodoro ti ala ape wala ala yeke kiri ti bâ afami ti ala encore ape.

Mingi ti angbâa ni asara kua lani na ando ti gingo amosoro ti gbe ti sese, na a sara ala sana mingi ahon ala so asara kua na yaka wala asara kua ti boy. A si ka so a yü na go ti ambeni ngbâa ni mbeni ye ti go ti wen so na ndo ni mbeni mbeti ayeke dä atene tongana ngbâa ni so akpe, a yeke futa zo kue so ayeke kiri na lo na wa ti lo. Ti ala so atara ti kpe fani mingi, a yeke kpo mbeni nzoroko na devant ti li ti ala, na mingi ni a yeke gere-mbeti F (fugitivus) ti fa so zo ni akpe kpengo la.

Na yâ ti mbeti ti Philémon, bazengele Paul asara tënë ti Onésime, ngbâa ti Philémon, so akpe lani na so Paul ahunda na lo ti kiri na wa ti lo. Atâa so ndia amû lani lege na Philémon ti punir Onésime ngangu, Paul ahunda na Philémon ti “yamba lo na nzoni bê” ndali ti ndoye so ayeke na popo ti lo Paul ni na Philémon nga na songo ti kamarade so ala yeke na ni.—Philémon 10, 11, 15-18.

A hinga ândö kodoro ti Phénicie, so ayeke Liban ti laso, na midon ti pourpre ti Tyr so couleur ni ayeke violet. A mû iri ti gbata ti Tyr la a zia na ndo ti midon ni so. Salomon, gbia ti Israël ândö, amû lani ‘laine ti pourpre’, so mbeni zo ti kodoro ti Tyr la asara ni, ti leke na ambeni ye ti tere ti temple ti Jéhovah.—2 Chronique 2:13, 14.

Pourpre ti Tyr ni ayeke lani mbeni midon so ngere ni ayeke ngangu mingi, ngbanga ti so sarango ni ahunda kua mingi. Kozoni, a hunda ti tene a ro amurex * (ambeni mbamba ti ngu-ingo) gbani gbani, senge ape ngbanga ti so ti wara midon ti sara na bongo oko, a hunda ambamba 12 000 tongaso. Na pekoni, a yeke zi ambamba ni na yâ ti ada ti ala si a mû midon so ayeke na yâ ti ala a bata ni. A mélangé angu ni so na ingo, na a zia ni na lâ lango ota. Tongana lango ota ni alingbi awe, a mû ni a zia na yâ ti mbeni kota sembe, a tö ngu ti ngu-ingo na ndo ni, na pekoni a kanga yanga ni si a kporo ni yeke yeke teti alango mingi.

Teti angu ngbangbo mingi, grâce na kua ti commerce ti azo ti Phénicie nga na akodoro so ayeke na gbe ti ala, Phénicie la ayeke na li ti kango pourpre ti Tyr nga ala la ayeke sara ni. A wara lani aye ti peko ti kua ti sarango midon ni na akodoro so ayeke na tere ti Ngu-ingo ti Méditerranée juska na do ti Cadix, na Espagne.