1. So e yeke na ngangu ti bâ na yâ ti li ti e aye so lê ti e abâ pëpe, a ga na e ye ti nzoni wa? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article ni.)

NGANGU so e yeke na ni ti bâ na yâ ti li ti e aye so lê ti e abâ pëpe ayeke mbeni matabisi la Nzapa amû na e. A yeke mû lege na e ti sara ye na ndara na ti ku ti wara aye ti nzoni na pekoni. Jéhovah ahinga aye so ayeke si kekereke, nga fani mingi lo yeke fa na e kozo na yâ ti Bible aye so ayeke si ande. E lingbi ti bâ na yâ ti li ti e aye so ayeke si ande. Ngangu so e yeke na ni ti bâ na yâ ti li ti e aye so lê ti e abâ pëpe amû maboko na e ti duti na mabe.—2 aCor. 4:18.

2, 3. (a) Aye so e yeke bâ na yâ ti li ti e ayeke mû maboko na e tongana nyen? (b) Ahundango ndo wa la e yeke kiri tënë na ni na yâ ti article so?

² A yeke pëpe aye kue so e yeke bâ na yâ ti li ti e la ayeke lakue atâ ye. Na tapande, tongana mbeni kete molenge-wali abâ na yâ ti li ti lo so lo yeke huru na ndo ti papillon, so ayeke senge bango-li la. Anne so ayeke mama ti Samuel asara ti lo ni na mbeni lege nde. Lo mû ngoi ti gbu li ti lo na ndo ti ngoi so lo yeke gue na molenge ti lo Samuel ti sara kua na tabernacle. So ayeke senge bango-li pëpe. A yeke lani ye so lo mû desizion ti sara. So lo bâ ni na yâ ti li ti lo amû maboko na lo ti zia li ti lo na ndo ti ye so lo leke na bê ti lo ti sara (1 Sam. 1:22). Tongana e yeke bâ na yâ ti li ti e aye so  Nzapa amû zendo ni, e yeke pensé na ndo ti aye so ayeke si ande biani.—2 Pi. 1:19-21.

³ Kite ayeke pëpe so azo mingi so ayeke be-ta-zo so Bible asara tënë ti ala abâ na yâ ti li ti ala aye so Nzapa amû zendo ni. Tongana nyen la ala wara lani aye ti nzoni dä? Tongana nyen la e lingbi ti wara aye ti nzoni tongana e gbu li ti e na ndo ti apendere ye so Nzapa amû zendo ni na azo so amä yanga ti lo?

4. Nyen la asara si Abel abâ lani na yâ ti li ti lo aye so ayeke si ande?

⁴ Abel ayeke kozo zo so amä na bê lani na azendo ti Nzapa. Lo hinga tënë so Jéhovah atene na ngbo na peko ti so Adam na Ève asara siokpari, lo tene: “Fade Mbi zia tënë ti ke na popo ti mo na wali so, na popo ti hale ti mo na hale ti lo; fade lo mboko li ti mo, na fade mo mboko ndagere ti lo.” (Gen. 3:14, 15). Lo hinga mbilimbili pëpe tongana nyen la ye ni ayeke si, me lo gbu li ti lo mingi na ndo ti tënë so Nzapa atene. Peut-être Abel ahunda tere ti lo atene: ‘Zo wa la ngbo ni ayeke mboko ande ndagere ti lo na lo yeke mû maboko na azo ti kiri ti ga nzoni-kue so?’ Atâa ye wa la Abel abâ lani na yâ ti li ti lo na ndo ti aye so ayeke si ande, lo yeke lani na mabe so zendo ti Nzapa ayeke ga tâ tënë, ye so asara si Jéhovah ayeda na sandaga ti lo.—Diko Genèse 4:3-5; aHébreu 11:4.

5. So Hénoc abâ na yâ ti li lo aye so ayeke si ande, tongana nyen la akpengba lo?

⁵ Hénoc so ayeke lani be-ta-zo afa so lo yeke na mabe, atâa so azo ti ngoi ti lo ayeke tene lani asioni tënë na tere ti Nzapa. Yingo ti Jéhovah apusu lo ti tene na azo so Jéhovah ayeke ga “na a-ange ti lo saki na saki so ayeke nzoni-kue, ti fâ ngbanga na ndo ti ala kue, na ti wara tënë na li ti ala kue so akpe Nzapa pëpe na ndo ti akusala kue so ala sara na kpengo Nzapa pëpe. Nga lo wara tënë na li ti ala na ndo ti atënë ti songo bê kue so awasiokpari so akpe Nzapa pëpe atene na tere ti lo.” (Jude 14, 15). So Hénoc ayeke lani na mabe, lo lingbi lani ti bâ na yâ ti li ti lo mbeni dunia so sioni ayeke duti ande dä pëpe.—Diko aHébreu 11:5, 6.

6. Nyen la peut-être Noé angbâ ti bata na li ti lo lani na peko ti kota ngu so apika?

⁶ Noé asö kuâ na ngoi ti kota ngu so apika ndali ti so lo yeke na mabe (aHéb. 11:7). Na peko ti kota ngu ni, mabe apusu lo ti mû anyama na sandaga na Jéhovah (Gen. 8:20). Legeoko tongana Abel, kite ayeke pëpe so Noé amä na bê so Nzapa ayeke zi azo na gbe ti ngbâa ti siokpari nga na kuâ. Noé angbâ lakue ti duti na mabe nga na beku na ngoi so Nimrod asara kpengba-li na Jéhovah na peko ti so azo akiri atï na yâ ti sioni ye na peko ti kota ngu so apika (Gen. 10:8-12). Kite ayeke pëpe so bê ti Noé adë na ngoi so lo gbu li ti lo lani na ndo ti ngoi so a yeke zi azo na gbe ti azo so ayeke komande na ngangu, nga na gbe ti siokpari na kuâ so e wara na lege ti Adam. E nga kue e lingbi ti “bâ” pendere ngoi ni so, so aga nduru mingi ti si awe.—aRom. 6:23.

7. Pendere gigi ti kekereke wa la Abraham, Isaac na Jacob “abâ” lani na yâ ti li ti ala?

⁷ Abraham, Isaac na Jacob “abâ” lani na yâ ti li ti ala pendere gigi ti kekereke ndali ti so Nzapa amû zendo na ala atene na lege ti ngongoa ti ala, amara ti sese kue ayeke wara aye ti nzoni (Gen. 22:18; 26:4; 28:14). Ahale ti ala ayeke ga gbani nga ala yeke sara kodoro na Sese ti Zendo so Nzapa amû na ala (Gen. 15:5-7). Na lege ti mabe akoli so akpe mbeto ti Nzapa so “abâ” so amolenge ti ala ayeke na yâ ti sese so Nzapa amû zendo ni so awe. Ngbene ye na ngoi so Adam na Ève asara siokpari, Jéhovah amû maboko na awakua be-ta-zo  ti lo ti hinga so mbeni lâ azo ayeke kiri ti ga nzoni-kue.

8. Nyen la amû maboko na Abraham ti duti na kpengba mabe na Nzapa?

⁸ Biani, so Abraham abâ na yâ ti li ti lo aye so Nzapa amû zendo ni amû lege na lo ti sara ye na mabe même na yâ ti aye ti ngangu. Bible afa so atâa so Abraham nga na ambeni wakua ti Nzapa so ayeke be-ta-zo “[a]bâ gango tâ tënë ti azendo ni pëpe” na ngoi ti ala, “ala bâ azendo so yongoro kâ na ala yamba ni”. (Diko aHébreu 11:8-13.) Abraham ahinga so Jéhovah ayeke sara ye lakue alingbi na azendo ti lo, tongaso lo yeke na kite oko pëpe so azendo kue so Jéhovah amû ayeke ga nga tâ tënë.

9. So Abraham ayeke lani na mabe na azendo ti Jéhovah amû maboko na lo tongana nyen?

⁹ Mabe so Abraham ayeke na ni na azendo ti Jéhovah akpengba lo ti ngbâ ti sara aye so Nzapa aye. Na lege ti mabe, lo zia lani gbata ti Ur na lo ke ti ngbâ biani biani na yâ ti agbata ti Canaan. Lo hinga so agbata so ayeke ngbâ aninga pëpe ndali ti so azo so akomande na yâ ni avoro lani Jéhovah pëpe (Jos. 24:2). Na yâ ti tanga ti alango ti fini ti Abraham kue, lo “yeke ku lani gbata so tâ gere ni ayeke dä, so walekengo ni nga wasarango ni ayeke Nzapa”. (aHéb. 11:10). Abraham “abâ” tere ti lo wani na yâ ti kodoro so angbâ lakue lakue so Jéhovah la akomande na ndo ni. Abel, Hénoc, Noé, Abraham nga na ambeni zo amä na bê na zingongo ti akuâ nga ala yeke ku kungo ti duti na ndo ti sese na gbe ti Royaume ti Nzapa, “gbata so tâ gere ni ayeke dä”. So ala gbu li ti ala na ndo ti anzoni ye so asara si mabe so ala yeke na ni na Jéhovah akpengba.—Diko aHébreu 11:15, 16.

10. Tongana nyen la bango ndo ti Sara na ndo ti gigi ti kekereke amû maboko na lo?

¹⁰ Gbu li ti mo na ndo ti Sara, wali ti Abraham. Na ngoi so lo yeke lani na ngu 90 nga lo yeke na molenge pëpe, nzoni bango ndo so lo yeke na ni na ndo ti gigi ti kekereke amû maboko na lo ti sara ye na mabe. Lo yeke bâ lani na yâ ti li ti lo so amolenge ti yâ ti lo awara anzoni ye so Jéhovah amû zendo ni (aHéb. 11:11, 12). Nyen la amû lege na lo ti duti na mabe tongaso? Jéhovah atene na koli ti lo, a tene: “Fade Mbi iri tënë nzoni na ndo lo, Mbi mû molenge-koli na mo na lege ti lo nga; biani, fade Mbi iri tënë nzoni na ndo lo, na lo ga mama ti amara; fade agbia ti amara asigigi na yâ lo.” (Gen. 17:16). Na peko ti so Sara adü Isaac, lo hinga na bê ti lo kue so tanga ti azendo ti Nzapa ayeke ga tâ tënë. Mabe ti e nga kue alingbi ti kpengba tongana e bâ na yâ ti li ti e anzoni ye kue so Jéhovah amû zendo ni na e.

11, 12. Nyen la amû maboko na Moïse ti ndoye Jéhovah mingi?

¹¹ Moïse nga kue ayeke mbeni zo so ayeke lani na kpengba mabe na Jéhovah nga lo ye Jéhovah mingi. Na ngoi so Moïse ayeke maseka nga a bata lo na Égypte tongana molenge ti gbia, a lingbi lani ti duti ngangu na lo pëpe ti ye komandema nga na amosoro. Kite ayeke dä pëpe so babâ na mama ti lo afa na lo ye na ndo ti Jéhovah nga na zendo so Jéhovah amû ti zi aHébreu na ngbâ na Égypte nga ti mû na ala Sese ti Zendo (Gen. 13:14, 15; Ex. 2:5-10). Tongana Moïse ayeke gbu li ti lo lakue na ndo ti anzoni ye so awakua ti Nzapa ayeke wara, mo pensé so nyen la ayeke maï na yâ ti bê ti lo? nzara ti wara kota ndo wala ndoye teti Jéhovah?

¹² Bible atene na e, a tene: “Na lege ti mabe, tongana Moïse akono awe, lo ke ti tene a iri lo molenge ti molenge ti Pharaon ti wali, lo soro ti tene a sara pasi na lo legeoko na azo ti Nzapa ahon ti tene lo wara ngia na yâ ti siokpari teti kete ngoi, teti lo bâ ti lo zonga so a zonga na Christ tongana amosoro so ahon amosoro ti Égypte; na lo zia lê ti lo gi na ndo ti futa so a yeke mû.”—aHéb. 11:24-26.

13. So Moïse agbu li ti lo mingi na ndo ti azendo ti Nzapa amû maboko na lo tongana nyen?

 ¹³ Teti so Moïse agbu li ti lo mingi na ndo ti ye so Jéhovah amû zendo ti sara na azo ti Israël, mabe ti lo akiri akpengba nga lo kiri lo ye Nzapa mingi. Legeoko tongana ti ambeni zo so akpe mbeto ti Nzapa, Moïse ahinga biani na bê ti lo so Jéhovah ayeke zi azo na gbe ti kuâ (Job 14:14, 15; aHéb. 11:17-19). A yeke ye ti dongo bê pëpe so Moïse andoye Nzapa so abâ mawa ti aHébreu nga na azo kue. Mabe nga na ndoye apusu Moïse ti sara na Jéhovah na yâ ti fini ti lo kue (Deut. 6:4, 5). Même na ngoi so Pharaon aye ti fâ Moïse, mabe so Moïse ayeke na ni na Nzapa, ndoye so lo yeke na ni na lo nga so lo yeke bâ na yâ ti lo apendere ye so Nzapa ayeke mû na lo ande akpengba lo ti sara ye na mbeto pëpe.

14. Mara ti apensé wa la ayeke gi asenge bango-li?

¹⁴ Azo mingi laso ayeke gbu li ti ala na ndo ti aye so ayeke si lâ oko pëpe. Na tapande, atâa so ye ti ala yeke dä pëpe, ala pensé so mbeni lâ ala yeke ga kota zo ti mosoro nga ala yeke gi bê ti ala na ndo ti ye oko pëpe atâa so laso fini ti zo “ayeke gi ye ti pono na vundu”. (Ps. 90:10). Ala pensé so ala lingbi ti duti nzoni na gbe ti gouvernement ti azo, me Bible afa so gi Royaume ti Nzapa oko la alingbi ti sara si azo aduti nzoni (Dan. 2:44). Azo mingi apensé so Nzapa ayeke futi sioni dunia so ande pëpe, me Bible afa so Nzapa ayeke futi ni (Soph. 1:18; 1 Jean 2:15-17). Aye so, so azo so ahinga pëpe aye so Jéhovah aleke ti sara ndali ti gigi ti kekereke ayeke pensé na ndo ni, ayeke gi asenge bango-li.

15. (a) Ngbanga ti nyen a yeke nzoni aChrétien abâ na yâ ti li ti ala aye so Nzapa amû zendo ni? (b) Fa mbeni zendo ti Nzapa so mo yeke ku ti tene aga tâ tënë.

¹⁵ Jéhovah amû na e zendo ti pendere gigi ti kekereke. Tongana e gbu li ti e na ndo ni, e yeke duti na ngia nga e yeke wara ngangu ti ngbâ ti sara na Jéhovah. Atâa mo yeke na beku ti wara fini na yayu wala na sese, mo bâ na yâ ti li ti mo so mo wara awe aye so Nzapa amû zendo ni? Tongana mo gbu li ti mo na ndo ti aye so mo yeke sara na ngoi so azendo ti Nzapa ayeke ga tâ tënë, kite ayeke pëpe so bê ti mo ayeke si na ngia. Peut-être mo “bâ” na yâ ti li ti mo so mo yeke duti na fini na ndo ti sese teti lakue lakue. Bâ na yâ ti li ti mo so mo na ambeni zo ayeke sara kua maboko na maboko ti sara si sese kue aga paradis. Azo so ayeke nduru na mo aye Jéhovah legeoko tongana mo. Mo yeke na nzoni seni, mo yeke na ngangu, nga mo yeke gi bê ti mo na ndo ti ye oko pëpe. Azo so ayeke bâ ndo na ndo ti kua so a yeke sara ti tene aye akiri aga nzoni ayeke sara si gigi anzere na mo ndali ti so ala yeke bibe na mo. Mo yeke duti na ngia ti sara kua na akode nga na ahingango ye ti mo ndali ti so aye kue so mo yeke sara ayeke ga na aye ti nzoni na ambeni zo nga ayeke mû gonda na Nzapa. Na tapande, mo yeke mû maboko na azo so akiri na fini ti hinga Jéhovah (Jean 17:3; Kus. 24:15). Biani, so ayeke pëpe bango-li. Aye so ayeke ga tâ tënë ndali ti so Bible atene so ayeke aye so ayeke si ande.—És. 11:9; 25:8; 33:24; 35:5-7; 65:22.

16, 17. Tongana e sara lisoro na ndo ti aye so Nzapa amû zendo ni, ye ti nzoni wa la e yeke wara dä?

¹⁶ Tongana e yeke sara lisoro na amba ti e aChrétien na ndo ti aye so e ye ti sara ande na yâ ti fini dunia, e yeke mû maboko na mba ti bâ na yâ ti li ti e polele apendere ye so Nzapa amû zendo ni. Atâa so e kue e hinga pëpe mbilimbili ye so e yeke sara na yâ ti fini dunia, tongana e yeke sara tënë na ndo ti aye so e lingbi ti sara ni ande, e yeke mû maboko na mba nga e yeke fa so e yeke na mabe so aye so Nzapa amû zendo ni na e ayeke si ande. Na ngoi so bazengele Paul asara vizite na aita  ti lo so ayeke na Rome, kite ayeke pëpe so a nzere na ala ti “kpengba tere na popo” ti ala, e nga kue a lingbi e kpengba tere na yâ ti angoi ti kpale so.—aRom. 1:11, 12.

¹⁷ Tongana e bâ na yâ ti li ti e aye so Jéhovah amû zendo ni, e yeke gi bê ti e ahon ndo ni pëpe na ndo ti akpale ti e. Amanke ayeke mara gingo bê so bazengele Pierre ayeke lani na ni na ngoi so lo tene na Jésus, lo tene: “Bâ, e dö aye ti e kue e zia na e mû peko ti mo. E yeke wara ande nyen biani?” Jésus amû maboko na Pierre nga na ambeni disciple so ayeke dä na ngoi ni so ti bâ na yâ ti li ti ala gigi ti kekereke, lo tene: “Ti tâ tënë ni, mbi tene na ala: Na ngoi so a yeke kiri ti leke aye kue ti ga fini, tongana Molenge ti zo ayeke duti na ndo ti trône ti lo ti gloire, ala so amû peko ti mbi, fade ala nga kue ayeke duti na ndo ti atrône bale-oko na use, na ala yeke fâ ngbanga ti akete mara bale-oko na use ti Israël. Na zo kue so azia ada ti lo, aita ti lo ti koli, aita ti lo ti wali, babâ ti lo, mama ti lo, amolenge ti lo, na ayaka ti lo ngbanga ti iri ti mbi, fade lo yeke wara fani mingi ahon so, na lo yeke wara ande fini ti lakue lakue.” (Mat. 19:27-29). Pierre nga na ambeni disciple abâ na yâ ti li ti ala aye so ala yeke sara na yâ ti gouvernement so ayeke komande sese kue nga so ayeke ga na anzoni ye mingi na azo so amä yanga.

18. Ngbanga ti nyen a yeke nzoni e bâ na yâ ti li ti e ngoi so Nzapa ayeke sara ande si azendo ti lo aga tâ tënë?

¹⁸ Awakua ti Jéhovah so ayeke na sese awara lakue aye ti nzoni na ngoi so ala bâ na yâ ti li ti ala so azendo ti Nzapa aga tâ tënë. Abel abâ na yâ ti li ti lo anzoni ye so Nzapa amû zendo ni nga ndali ti so lo yeke na mabe so azendo ni so ayeke ga tâ tënë, Jéhovah abâ lo na nzoni lê. Abraham ayeke lani na kpengba mabe ndali ti so lo “bâ” na yâ ti li ti lo tongana nyen la aprophétie so Nzapa atene ni na ndo ti “hale” so a mû zendo ti lo aga tâ tënë. (Gen. 3:15). Moïse “[a]zia lê ti lo gi na ndo ti futa so a yeke mû”, a sara si lo sara ye na mabe nga lo ye Jéhovah mingi (aHéb. 11:26). Tongana e bâ na yâ ti li ti e ngoi so Nzapa ayeke sara ande si azendo ti lo aga tâ tënë, a yeke sara si mabe ti e akpengba nga e yeke ye Nzapa mingi. Na yâ ti article ti peko e yeke bâ tongana la e lingbi ti sara kua nzoni na ngangu so e yeke na ni ti bâ aye na yâ ti li ti e.