1. Nyen la akota zo ti a-eglize asara na ngoi ti abira?

NZAPA aye ti tene atâ Chrétien atiri bira nga afâ azo so ayeke ti ambeni kodoro nde? Na yâ ti ngu 100 so ahon, mingi ti azo so atene ala yeke aChrétien afâ tere na popo ti ala na ngoi ti abira. Akota zo ti Eglize Catholique asambela na ndo ti aturugu ti ala nga na angombe ti ala ti tene ala gue atiri bira na ambeni Catholique ti mbeni kodoro nde. Akota zo ti Eglize Protestant nga kue asara tongaso. Na ngoi ti Use Bira so Amû Sese Kue azo abâ polele so azo so atene ala yeke aChrétien afâ tere ngangu mingi.

2, 3. Nyen la aTémoin ti Jéhovah asara na ngoi ti Use Bira so Amû Sese Kue nga na ngoi ti abira so aga na pekoni? Ngbanga ti nyen?

² Nyen la aTémoin ti Jéhovah asara na ngoi ti bira so? Ala yôro tere ti ala na yâ ti bira ni ape. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so ala mû tapande ti Jésus nga ala sara ye alingbi na afango ye ti lo. Jésus atene: “A yeke na lege ti ye so si azo kue ayeke hinga ande so ala yeke adisciple ti mbi: tongana ala yeke na ndoye na popo ti ala.” (Jean 13:35). Ala dabe ti ala nga na afango ye so ayeke na yâ ti atënë so bazengele Paul atene na aChrétien ti Corinthe na ala sara ye alingbi na ni.—Diko 2 aCorinthien 10:3, 4.

 ³ Tongaso, atâ Chrétien so azia si Bible afa lege na ala amanda ti sara bira ape nga ala yôro tere ti ala na yâ ti bira ape. Teti so aTémoin ti Jéhovah aye ti mû mbage ti ala pëpe na bira, a sara ye ti ngangu na ambeni saki mingi, na popo ti ala mo yeke wara amaseka, ambakoro nga na akoli na awali. A sara pasi na ala mingi na yâ ti camp ti sarango pasi na azo nga na yâ ti ada ti kanga. Na gbe ti komandema ti aNazi na Allemagne, a fâ même ambeni Témoin ni. Atâa aye ti ngangu so a sara na ala na Poto, aTémoin ti Jéhovah agirisa lâ oko ape kusala ti fango nzoni tënë ti Royaume ti Jéhovah so a mû na ala ti sara. Ala ngbâ lakue ti fa tënë na yâ ti ada ti kanga, na yâ ti acamp so a yeke sara pasi na azo dä nga na ando so a tokua ala ti sara kanga dä. * Angu mingi na pekoni, na ngu 1994, aTémoin ayôro tere ti ala pëpe na yâ ti mbeni bira so alondo na popo ti ambeni mara na Rwanda. Ala sara nga tongaso na ngoi ti bira so alondo lani na yâ ti akodoro ti Balkan na ngbene kodoro ti Yougoslavie

4. So aTémoin ti Jéhovah ayôro tere ti ala pëpe na yâ ti abira apusu azo mingi ti tene nyen?

⁴ Teti so aTémoin ti Jéhovah ayôro tere ti ala oko pëpe na yâ ti abira, azo saki mingi na yâ ti dunia kue atene so aTémoin ti Jéhovah aye biani Nzapa nga na amba ti ala. So ti tene so ala yeke atâ Chrétien. Me ambeni ye ayeke nga dä so e yeke sara ti voro na Jéhovah so asara si azo mingi ayeda so aTémoin ti Jéhovah ayeke atâ Chrétien.

5. Kota changement wa a lingbi adisciple ti Jésus asara lani?

⁵ Na tongo nda ti kusala ti Jésus, lo fa polele na adisciple ti lo so kua ti fango nzoni tënë ti Royaume ti Nzapa ayeke kota ye mingi. Lo soro adisciple 12 ti komanse kua ti fango tënë so a yeke sara ni ande na yâ ti dunia kue. Na pekoni, lo fa kua so na ambeni disciple 70 (Luc 6:13; 10:1). Jésus afa na adisciple ti lo tongana nyen ti fa nzoni tënë na azo. Lo fa na ala kozoni kue ti fa ni na aJuif. Me na pekoni, lo tene na ala ti gue ti fa ni na ambeni zo ti amara so afâ ganza ape. Ti adisciple so ayeke aJuif, ye so ayeke lani mbeni kota changement.—Kus. 1:8.

6. Nyen la asara si Pierre abâ so Nzapa asara kangbi na popo ti azo ape?

⁶ Jéhovah atokua bazengele Pierre ti gue na da ti Corneille, mbeni Gentil so afâ ganza ape, ti fa tënë na lo nga na azo ti da ti lo. Pierre abâ so Nzapa asara kangbi na popo ti azo ape. Corneille na azo ti da ti lo awara batême. Wungo ti aChrétien ague na li ni mingi; azo ti mara kue alingbi ti mä tâ tënë na ti yeda na ni (Kus. 10:9-48). Ti londo na lango ni so, Pierre na tanga ti adisciple ti Jésus akomanse ti fa tâ tënë na azo ti mara kue.

7, 8. Nyen la aTémoin ti Jéhovah asara ti mû maboko na azo ti mä nzoni tënë? (Bâ foto so ayeke na tongo nda ti article ni.)

⁷ Na yâ ti mbaï ti aTémoin ti Jéhovah ti ngoi ti e, aita so amû li ni amû maboko mingi na kua ti fango nzoni tënë na ti fango ye na azo na yâ ti dunia kue. Laso aTémoin ti Jéhovah nduru na kutu miombe ayeke sara ngangu ti fa tënë ti Christ na ayanga ti kodoro ahon 600. Na wungo ti ayanga ti kodoro so ala fa tënë na ni angbâ gi ti gue na li ni. A hinga aTémoin ti Jéhovah mingi na fango tënë da na da nga na fango tënë na ndo ti alege, nga ngoi na ngoi na ziango ambeti na ndo ti atable wala apoussette.

⁸ Bungbi ti Jéhovah afa na aita-koli nga na aita-wali so wungo ti ala ahon 2 900 nzoni kode ti kiringo na peko ti Bible nga na ambeti so asara tënë na ndo ti Bible na yanga ti ambeni kodoro nde. Ala yeke kiri na peko ti ambeti gi pëpe na ayanga ti kodoro so azo mingi ayeke tene. Ala yeke kiri nga peko ti ambeti na ayanga ti kodoro mingi so azo mingi na yâ ti dunia ahinga ni ape me so azo  kutu mingi ayeke tene ni. Na tapande, na Espagne, lango oko oko azo kutu mingi so ayeke na Catalan ayeke tene yanga ti kodoro ti ala so ayeke Catalan. Ade ti ninga ape azo mingi akiri akomanse ti tene yanga ti Catalan na gbata ti Andorre, ti Alicante, na yâ ti azoa ti Baléare nga na gbata ti Valence. A-Témoin ti Jéhovah ayeke sigigi fadeso na ambeti ti Nzapa na yanga ti Catalan, nga ala yeke sara bungbi na yanga ti Catalan so ayeke yanga ti kodoro ti ala, na a ndu bê ti ala mingi.

9, 10. Atapande wa la afa so bungbi ti Jéhovah aye ti tene azo kue ahinga tâ tënë?

⁹ A yeke sara nga kua ti kiringo na peko ti ambeti nga na ti fango ye so na yâ ti akodoro mingi. Na Mexique, azo ayeke tene yanga ti Espagnole me groupe ti ambeni zo ayeke tene ambeni yanga ti kodoro nde. Maya ayeke mbeni yanga ti kodoro so ayeke na popo ni. Filiale ti Mexique atokua aita so ayeke kiri na peko ti ambeti ti e na yanga ti Maya ti gue ti lango na mbeni kete kodoro ni so a yeke tene yanga ti Maya dä ti mû lege na ala ti tene ni lâ na lâ nga ti mä ni. Mbeni tapande ni ayeke ti Népali, mbeni yanga ti kodoro so a yeke tene ni na Népal, so wungo ti azo ni kue ahon kutu 29. A yeke tene nga ayanga ti kodoro ahon 120 tongaso na yâ ti kodoro so, me azo ahon kutu bale-oko ayeke tene yanga ti Népali nga azo mingi ayeke tene ni tongana use yanga ti kodoro ti ala. A sigigi na ambeti ti e na yanga ti kodoro so.

¹⁰ Bungbi ti Jéhovah ayeke mû maboko na aita so ayeke kiri na peko ti ambeti, a fa so bungbi ni abâ na nene ni mingi kua ti fango nzoni tënë ti Royaume so a yeke sara ni na yâ ti dunia kue. A yeke kangbi na azo atract, abrochure nga na apériodique kutu na kutu na yâ ti dunia kue senge senge. A yeke aTémoin ti Jéhovah la ayeke mû nginza ti ala ti mû maboko na kua ti fango tënë. Ala yeke sara ye alingbi na tënë ti Jésus so, a tene: “Ala wara senge senge, ala mû na azo senge senge.”—Mat. 10:8.

11, 12. Kua ti fango tënë so aTémoin ti Jéhovah ayeke sara na yâ ti dunia kue apusu azo mingi ti tene nyen?

¹¹ A-Témoin ti Jéhovah ayeke fa tënë nga ala yeke fa ye na azo na bê ti ala kue. Ala hinga biani so ala yeke na yâ ti tâ tënë, ni la ala sara kue ti fa ni na azo ti amara kue nga na ti akete yanga ti kodoro kue. Ambeni mingi agi ti duti na aye mingi ape, ala manda ambeni yanga ti kodoro nde nga ala gi ti sara ye alingbi na sarango ye ti ambeni kodoro ti  mû lege na ala ti sara kota kua so a mû na aChrétien. Kua ti fango tënë nga na ti fango ye so aTémoin ti Jéhovah ayeke sara na yâ ti dunia kue ayeke mbeni ye so asara si azo mingi atene so aTémoin ayeke atâ disciple ti Christ Jésus.

¹² A-Témoin ti Jéhovah ayeke sara aye so kue ndali ti so ala hinga biani so ala yeke na yâ ti tâ tënë. Me mbeni ye nde wa amû lege na azo kutu mingi ti tene so aTémoin ti Jéhovah ayeke na yâ ti tâ tënë?—Diko aRomain 14:17, 18.

13. Nyen la aTémoin ayeke sara ti tene bungbi ti ala aduti na saleté ape?

¹³ E lingbi ti wara ye ti nzoni na lege ti atënë ti aita ti ngoi ti e so ayeke be-ta-zo, so ahinga so ala yeke na yâ ti tâ tënë. Mbeni ita-koli, so asara na Jéhovah teti angu mingi, atene: “A sara kue ti tene a zi aye ti sioni na yâ ti bungbi ti Jéhovah si saleté aduti dä ape, ni la a yeke mû wango na aita kue so a lingbi a mû wango na ala nga a yeke suku na ala kue so ayeke na bezoin ni.” Nyen la aTémoin ti Jéhovah ayeke sara ti tene bungbi ti Jéhovah aduti na saleté ape? Ala oko oko kue ayeke sara ngangu ti sara ye alingbi na ye so Bible atene nga ala yeke mû peko ti sarango ye ti Jésus nga na adisciple ti lo. Na yâ ti mbaï ti aTémoin ti Jéhovah ti laso, a yeke gi kete wungo ti aTémoin la a bi ala na gigi ti bungbi ndali ti so ala ke ti sara ye alingbi na afango ye ti Bible. Me mingi ti ala asara ye ague oko na ye so Nzapa aye. Na popo ti ala a yeke wara ala so kozo asara ye ague oko pëpe na ye so bê ti Nzapa aye me so na pekoni ala changé.—Diko 1 aCorinthien 6:9-11.

14. Nyen la azo mingi asara na peko ti so a bi ala na gigi ti congrégation? Ye ti pekoni ayeke so wa?

¹⁴ Ti gue oko na ye so Bible afa, a bi ambeni Témoin ti Jéhovah na gigi ndali ti so ala ke ti sara ye alingbi na ye so Nzapa afa. Mingi ti ala achangé bê ti ala na ala kiri na yâ ti congrégation. (Diko 2 aCorinthien 2:6-8.) Ndali ti so aTémoin ti Jéhovah azia si Bible la afa lege lakue na ala, a sara si congrégation aduti na saleté pëpe nga a mû lege na ala ti hinga biani so ala yeke na yâ ti tâ tënë. A mû nga lege na ambeni zo ti hinga biani so aTémoin ayeke na yâ ti tâ tënë. Me na yâ ti mingi ti a-eglize a yeke tongaso ape, ala zia si amembre ti ala asara ye ti bê ti ala.

15. Nyen la asara si mbeni ita-koli ahinga biani so lo yeke na yâ ti tâ tënë?

¹⁵ Ngbanga ti nyen ambeni Témoin ti Jéhovah ahinga biani so ala yeke na yâ ti tâ tënë? Mbeni ita-koli, so ayeke na ngu 54, atene: “Ngbene ye so mbi yeke maseka aye ota asara si mbi yeke na mabe: (1) Nzapa ayeke dä; (2) a sû Bible na gbe ti yingo ti lo; nga (3) Nzapa ayeke sara kusala na mbage ti bungbi ti lo so ayeke na ndo ti sese nga lo yeke iri tënë nzoni na ndo ni. Na ngoi so mbi manda Bible teti angu mingi, mbi yeke gi lakue ti bâ wala aye ota so ayeke biani tâ tënë. Tongana angu ayeke hon aye ni so oko oko kue asigigi polele, akpengba mabe ti mbi nga  asara si mbi kiri mbi hinga nzoni mingi so e yeke na yâ ti tâ tënë.”

16. Nyen la asara si mbeni ita-wali ahinga biani so lo yeke na yâ ti tâ tënë?

¹⁶ Mbeni ita-wali so asara mariage awe, na so ayeke sara kua na kota ndokua ti aTémoin ti Jéhovah na New York atene na ndo ti bungbi ti Jéhovah, atene: “A yeke gi oko bungbi so la ayeke fa iri ti Jéhovah na azo na mbeto pëpe. A yeke na lege ni tongana e dabe ti e so iri ti Nzapa asigigi fani 7 000 tongaso na yâ ti Bible. Mbi ye mingi wango so ayeke na 2 Chronique 16:9 so atene: ‘Lê ti L’Éternel akpe na ndo nde nde na lê ti sese kue ti fa ngangu ti Lo teti ala so bê ti ala ayeke mbilimbili na Lo.’” Lo tene nga lo tene: “Na lege ti tâ tënë mbi hinga tongana nyen ti zia bê ti mbi kue na Jéhovah tongaso si lo lingbi ti mû na mbi ngangu. Songo ti mbi na Jéhovah ayeke ngangu mingi na lê ti mbi. Mbi kiri nga singila ndali ti so Jésus afa tâ tënë na ndo ti Nzapa so amû maboko na mbi ti hinga Nzapa nzoni mingi.”

17. Nyen la mbeni ita-koli, so kozo lo tene Nzapa ayeke dä ape, ahinga na nda ni? Ngbanga ti nyen?

¹⁷ Mbeni ita-koli, so kozo lo tene Nzapa ayeke dä ape, atene: “Aye so Nzapa asara amû lege na mbi ti hinga biani so lo ye ti tene azo aduti na ngia na yâ ti fini ti ala nga lo yeke zia lege pëpe na pasi ti ngbâ teti lakue lakue. Nga sarango ye ti tere ti azo so akpe mbeto ti Nzapa pëpe angbâ gi ti ga sioni, me awakua ti Jéhovah angbâ ti kpengba mabe ti ala, ala ngbâ ti fa tënë na bê ti ala kue nga ala ngbâ ti ndoye tere. Gi yingo ti Jéhovah la alingbi ti sara mara ti miracle so na ngoi ti e.”—Diko 1 Pierre 4:1-4.

18. Ngbanga ti nyen ambeni ita-koli use ahinga biani so ala yeke na yâ ti tâ tënë? Atënë ti ala so asara nyen na ndo ti mo?

¹⁸ Mbeni ita-koli afa araison so amû lege na lo ti tene so tënë so lo yeke fa ni na azo ayeke tâ tënë, lo tene: “Aye so mbi manda tënë ti angu mingi amû lege na mbi ti bâ so aTémoin ti Jéhovah asara ngangu mingi ti mû tapande ti akozo Chrétien. Mbi wani mbi bâ beoko so ayeke na popo ti aTémoin ti Jéhovah ti dunia kue na ngoi so mbi yeke voyagé na yâ ti akodoro nde nde. Tâ tënë so ayeke na yâ ti Bible asara si mbi yeke na ngia.” Na ngoi so a hunda mbeni ita-koli so ngu ti lo ahon 60 ti fa ye so amû lege na lo ti hinga biani so lo yeke na yâ ti tâ tënë, lo sara tënë mingi na ndo ti Jésus, lo tene: “E manda ye nzoni mingi na ndo ti fini ti Jésus nga na kusala ti lo na e mû tapande ti lo. E changé aye mingi na yâ ti fini ti e ti ga nduru mingi na Nzapa na lege ti Christ Jésus. E hinga so a yeke gi na lege ti sandaga ti Christ la a lingbi ti sö e. Nga e hinga so a zingo lo na kuâ. E yeke na mabe so azo so abâ ye ni lani atene gi tâ tënë.”—Diko 1 aCorinthien 15:3-8.

19, 20. (a) Kua wa la Paul asara tënë ni na yâ ti lettre so lo tokua na congrégation ti Rome? (b) Pasa wa la aTémoin ti Jéhovah kue ayeke na ni?

¹⁹ Teti so e aChrétien e ye amba ti e, e lingbi ti bata tâ tënë so e hinga na ndo ti Nzapa gi ndali ti e wani ape. Paul atene na aita ti lo so ayeke na congrégation ti Rome, lo tene: “Tongana mo fa na lê ti azo dandara ‘tënë ni so ayeke na yanga ti mo’, so Jésus ayeke Seigneur, nga na yâ ti bê ti mo, mo mä na bê so Nzapa azingo lo na kuâ, fade a yeke sö mo. Teti a yeke na bê si mbeni zo ayeke mä na bê ti ga mbilimbili, me a yeke na yanga ti lo si mbeni zo ayeke fa tënë na lê ti azo dandara ti wara salut.”—aRom. 10:9, 10.

²⁰ E aTémoin ti Jéhovah e hinga biani so e yeke na yâ ti tâ tënë nga e yeke na pasa ti fa nzoni tënë ti Royaume ti Nzapa na azo. Na ngoi so e yeke gue ti fa tënë, a lingbi e fa gi ye na azo na ndo ti Bible ape me e fa nga na ala na lege ti sarango ye ti e so e hinga biani so e yeke na yâ ti tâ tënë.