1. Nyen la asara si Paul ayeke na ngia mingi ndali ti aChrétien ti Corinthe?

NA NGU 55, na ngoi so Paul ayeke lani na gbata ti Troas lo mä so aita ti Corinthe ayeke papa lakue na popo ti ala. Lo ye ala mingi tongana ti so mbeni babâ aye amolenge ti lo, tongaso lo tokua mbeti na ala ti kiri na ala na nzoni lege (1 aCor. 1:11; 4:15). Lo tokua nga Tite mba ti lo wakua na ala na lo leke ti tene Tite akiri awara lo na Troas ti fa na lo peko ti ye ni. Paul aku Tite na Troas, me Tite aga ape, a sara si vundu agbu lo mingi. Nyen la Paul ayeke sara nyen? Paul amû bateau lo gue na Macédoine, na anzere na lo mingi so lo wara Tite kâ. Tite atene so aita ti Corinthe asara ye alingbi na lettre so Paul atokua, na ala ye mingi ti bâ lo. Tongana Paul amä tënë so, lo “yeke na ngia mingi.”—2 aCor. 2:12, 13; 7:5-9.

2. (a) Tënë ti nyen la Paul atene na aCorinthien na ndo ti mabe nga na ngia? (b) Ahundango ndo wa e yeke kiri tënë na ni?

² Kete na pekoni, Paul asû use mbeti na aCorinthien. Lo tene: “Mbi tene pëpe so e yeke azo so akomande na ndo ti mabe ti ala, me e yeke amba ti ala awakua ndali ti ngia ti ala, teti a yeke na lege ti mabe ti ala si ala yeke luti so.” (2 aCor. 1:24). Paul aye ti tene nyen la? Tongana nyen la a-ancien alingbi ti manda ye na lege ti atënë ti Paul so?

3. (a) Paul aye ti tene nyen na ngoi so lo tene: “A yeke na lege ti mabe ti ala si ala yeke luti so”? (b) Tongana nyen la a-ancien amû tapande ti Paul laso?

³ Paul asara tënë ti mabe nga na ngia so ayeke akota ye use so a lingbi aChrétien ayeke na ni. Girisa ape so na ndo ti tënë ti mabe Paul atene: “Mbi tene pëpe so e yeke azo so akomande na ndo ti mabe ti ala, . . . teti a yeke na lege ti mabe ti ala si ala yeke luti so.” Na lege ti atënë so, Paul aye ti tënë so a yeke pëpe ndali ti lo wala ndali ti  mbeni zo la aita ti Corinthe angbâ ti sara na Nzapa be-ta-zo, me a yeke ndali ti mabe so ala yeke na ni na Nzapa. Ni la, Paul abâ so lo yeke na bezoin pëpe ti komande na ndo ti mabe ti aita ti lo, na lo yeke nga na nzara ti sara tongaso ape. Lo hinga na bê ti lo kue so ala yeke aChrétien be-ta-zo so aye ti sara ye so ayeke mbilimbili (2 aCor. 2:3). Laso, a-ancien amû tapande ti Paul so na lege so ala hinga biani so aita ti ala ayeke na mabe na Nzapa nga nzoni bibe la apusu aita ni ti sara na lo (2 aThes. 3:4). Ahon ti tene a-ancien asigigi na angangu ndia na yâ ti congrégation, ala zia bê ti ala kue na afango ye ti Bible nga na fango lege ti bungbi ti Jéhovah. A-ancien ti laso ayeke pëpe azo so akomande na ndo ti mabe ti aita ti ala.​—1 Pi. 5:2, 3.

4. (a) Paul aye ti tene nyen tongana lo tene: “E yeke amba ti ala awakua ndali ti ngia ti ala”? (b) Tongana nyen la laso a-ancien ayeke sara ye tongana ti Paul?

⁴ Paul atene nga atene: “E yeke amba ti ala awakua ndali ti ngia ti ala.” Na lege ti tënë so, lo ye ti sara tënë ti lo nga na azo so lo na ala asara kua oko. Ngbanga ti nyen la e tene tongaso? Ngbanga ti so na yâ ti oko lettre so, Paul adabe ti aCorinthien na ndo ti ambeni mba ti lo ni use tongana lo tene: “Jésus, . . . so mbi na Silvain na Timothée e fa tënë ti lo na popo ti ala.” (2 aCor. 1:19). Nga, lakue tongana Paul asara kua na tënë ‘amba ti lo wakua’ na yâ ti alettre ti lo, lo ye gi ti sara tënë ti azo so lo na ala asara kua oko, azo tongana Apollos, Aquila, Prisca, Timothée, Tite nga na ambeni (aRom. 16:3, 21; 1 aCor. 3:6-9; 2 aCor. 8:23). Tongaso, so Paul atene: “E yeke amba ti ala awakua ndali ti ngia ti ala,” lo ye ti fa na aita ti Corinthe so lo na amba ti lo aye ti sara ngangu kue ti mû maboko na amembre ti congrégation ni kue ti sara na Nzapa na ngia. Laso, a-ancien nga kue aye tongaso. Ala ye ti sara ye kue so ala lingbi ti sara ti mû maboko na aita ti ala ti “sara na [Jéhovah] na ngia”.​—Ps. 100:2; aPhil. 1:25.

5. Hundango ndo wa a hunda na ambeni ita? Nyen la a yeke nzoni mo sara na ngoi so e yeke bâ akiringo tënë ti ala?

⁵ Ade ti ninga ape, a hunda tënë na ambeni ita so ayeke sara na Nzapa na bê ti ala kue na yâ ti akodoro nde nde, a tene: “Atënë wa so mbeni ancien atene wala aye wa so lo sara, a sara si ala kiri awara ngia mingi ahon ti kozo?” E yeke bâ akiringo tënë ti ala ni. Na ngoi so e yeke sara ni, gbu li na ndo ti aye so a-ancien asara na mo wala ala tene na mo so asara si mo kiri mo wara ngia mingi ahon ti kozo. Mo lingbi nga ti gbu li na ndo ti ye so mo lingbi ti sara ti mû maboko na congrégation ti mo ti duti na ngia. *

6, 7. (a) Mbeni lege so a-ancien alingbi ti mû tapande ti Jésus, ti Paul nga na ti ambeni wakua ti Nzapa ayeke so wa? (b) Ngbanga ti nyen tere ti aita ayeke nzere tongana e girisa iri ti ala ape?

⁶ Aita mingi atene so ala yeke na ngia tongana a-ancien afa so ala bi bê ti ala na ala. Mbeni lege so a-ancien ayeke sara na ni ayeke na mungo tapande ti David, Elihu nga na Jésus. (Diko 2 Samuel 9:6; Job 33:1; Luc 19:5.) Awakua ti Jéhovah afa so ala yeke bi bê na amba ti ala na lege so ala yeke di iri ti ala. Paul nga kue ahinga so a yeke kota ye mingi ti girisa iri ti aita ti lo ape nga ti di ni. Na hunzingo ti mbeni lettre ti lo, lo fa iri ti aita dä ahon 25. Mbeni oko ayeke Persis. Paul asara tënë ti lo atene: “Ala bara Persis, wali so e ndoye lo mingi.”​—aRom. 16:3-15.

⁷ Ambeni ancien abâ so a yeke ngangu mingi na ala ti bata iri ti aita na li ti ala. Me tongana mbeni ancien asara ngangu ti sara ni, aita ayeke bâ so lo yeke bi bê ti lo  na ala (Ex. 33:17). A yeke nzere na aita tongana a-ancien airi ala na iri ti ala ti mû acommentaire na ngoi ti Mandango Tour ti Ba Ndo wala na ngoi ti ambeni bungbi.​—Bâ Jean 10:3.

8. Mbeni nzoni lege so Paul afa so lo mû tapande ti Jéhovah na Jésus ayeke so wa?

⁸ Paul afa nga so lo bi bê ti lo na amba ti lo na lege so lo gonda ala. A yeke nga mbeni lege ti sara si amba ti lo awakua ti Nzapa akiri awara ngia mingi ahon ti kozo. Na yâ ti oko lettre so Paul atokua na aita ti Corinthe so na yâ ni lo fa nzara so lo yeke na ni ti mû maboko na aita ti lo ti sara na Nzapa na ngia, lo tene: “Mbi pika kate ti mbi mingi na ndo ti ala.” (2 aCor. 7:4). Atënë so Paul atene ti gonda na aita ti Corinthe amû ngia na ala biani. Paul agonda nga ambeni congrégation (aRom. 1:8; aPhil. 1:3-5; 1 aThes. 1:8). Na pekoni so Paul asara tënë ti Persis na yâ ti lettre so lo tokua na congrégation ti Rome, lo tene nga lo tene: “Lo sara angangu kua mingi na yâ ti Seigneur.” (aRom. 16:12). Tënë so amû ngangu biani na ita-wali be-ta-zo so. So Paul ayeke gonda amba ti lo, lo mû lani tapande ti Jéhovah na Jésus.​—Diko Marc 1:9-11; Jean 1:47; Apoc 2:2, 13, 19.

9. Ngbanga ti nyen la tongana aita agonda mba ayeke sara si congrégation akiri aduti na ngia mingi?

⁹ Laso a-ancien abâ nga so a yeke kota ye ti tene ala gonda aita ti ala na lege ti atënë ti yanga ti ala (aProv. 3:27; 15:23). Na ngoi so mbeni ancien ayeke sara ni, a yeke mo bâ mo tene lo tene na aita ti lo: ‘Mbi bâ ye so ala sara so. Mbi bi bê ti mbi na ala.’ Aita ayeke biani na bezoin ti mä atënë so a-ancien ayeke tene na ala ti mû ngangu na ala. Mbeni ita-wali so ngu ti lo ahon ngu 50 atene so a yeke ngangu ti tene a gonda lo na place ti kua ndali ti mbeni ye so lo sara. Azo ayeke bi bê ti ala na amba ti ala ape nga ala yeke sara mandako na mba. Ni la tongana mbeni ancien amû merci na lo ndali ti mbeni ye so lo sara ndali ti congrégation, a nzere na lo mingi. Lo tene: “A sara si mbi bâ so Babâ ti mbi ti yayu aye mbi.” Mbeni ita-koli so ayeke bata amolenge ti lo use gi lo oko atene nga tongaso. Ade ti ninga ape mbeni ancien agonda lo na bê kue. Ye so asara nyen na ndo ti ita ni? Lo tene: “Tënë ti ancien ni amû tâ ngangu na mbi!” Biani, atënë so mbeni ancien ayeke tene ti gonda na aita, a yeke mû ngangu na aita ni na a yeke sara si ala kiri awara ngia mingi. Ye so a yeke sara si ala kiri awara ngangu mingi ti ngbâ ti tambela na ndo ti lege so ayeke gue na ala na fini na “ngangu ti ala awe pëpe.”​—És. 40:31.

10, 11. (a) A-ancien alingbi ti mû tapande ti Néhémie tongana nyen? (b) Nyen la ayeke mû maboko na mbeni ancien ti mû mbeni matabisi ti yingo na aita na ngoi so lo yeke sara vizite na ala ti kpengba ala?

¹⁰ Mbeni nzoni lege so a-ancien ayeke fa so ala bi bê ti ala na aita ti ala na ala sara si congrégation akiri aduti na ngia mingi ayeke so wa? A yeke ti mû li ni ti mû maboko na ala so ayeke na bezoin ti tene a kpengba ala. (Diko Kusala 20:28.) Tongana a-ancien asara tongaso, ala yeke mû tapande ti aberger ti giriri na lege ti yingo. Na tapande bâ ye so Néhémie, mbeni ancien so ayeke be-ta-zo, asara na ngoi so lo bâ so ambeni ita ti lo aJuif awoko na lege ti yingo. Bible atene so lo londo hio lo kpengba ala (Néh. 4:14). Laso, a-ancien aye ti sara tongaso. Ala “londo”, wala ala mû li ni, ti mû maboko na aita ti kpengba mabe ti ala. Ti mû maboko na aita ni, a-ancien ayeke gue na yanga-da ti ala ti sara vizite na ala tongana lege ayeke dä. Na ngoi ti avizite so a-ancien ayeke sara ti kpengba aita, ala ye ti ‘mû mbeni matabisi ti yingo’ na aita ti ala (aRom. 1:11). Nyen la ayeke mû maboko na a-ancien ti sara ni?

 ¹¹ Kozo ti tene mbeni ancien ague asara vizite ti kpengba mbeni ita, a lingbi lo mû mbeni ngoi ti gbu li ti lo na ndo ti ita so lo yeke gue ti bâ lo so. Akpale wa la ita ni ayeke na ni? Atënë wa la alingbi ti kpengba lo? Versê wa ti Bible wala ye wa so asi na mbeni zo so a sara tënë ti lo na yâ ti Bible alingbi ti mû maboko na ita ni? Gbungo li na ndo ti aye tongaso kozo ayeke mû maboko na mbeni ancien ti sara lisoro so akpengba ita ni, me ti tene gi asenge tënë ape. Na ngoi ti vizite so mbeni ancien ayeke sara na aita ti lo, lo yeke zia lege na ala ti fa na lo atënë ti bê ti ala na lo yeke dengi mê nzoni ti mä ala (Jacq. 1:19). Mbeni ita-wali atene: “Tongana mbeni ancien adengi mê nzoni ti mä zo, a yeke dë bê ti zo ni mingi.”​—Luc 8:18.

12. Azo wa la na yâ ti congrégation ayeke na bezoin ti tene a kpengba ala? Ngbanga ti nyen?

¹² Azo wa la ayeke na bezoin ti tene a-ancien asara vizite na ala ti kpengba ala? Paul ahunda na amba ti lo a-ancien ti “sara hange . . . na kundu ni kue”. Tongaso, amembre ti congrégation kue ayeke na bezoin ti tene akpengba ala, même awafango tënë nga na apionnier so ayeke fa tënë lakue ngu na ngu. Ngbanga ti nyen ala yeke na bezoin ti tene a-ancien asara vizite na ala ti kpengba ala? Atâa so ala yeke na kpengba mabe na Nzapa, na ambeni ngoi ala bâ so ala lingbi pëpe na ngangu ti ala wani ti gbu ngangu na yâ ti akpale so dunia ti Satan aga na ni. Zia e bâ ye so asi na yâ ti fini ti Gbia David ti mû maboko na e ti bâ so, na ambeni ngoi, même mbeni wakua ti Nzapa so akpengba na lege ti yingo ayeke na bezoin ti mungo maboko ti mba ti lo.

13. (a) Ngoi wa la Isbi-Bénob abâ so ayeke nzoni ngoi ti tene lo fâ David? (b) Na lege wa Abisaï azi David na lê ti kuâ?

¹³ Kete na pekoni so a tuku mafuta na li ti David so ade maseka ti ga gbia, lo tiri na Goliath, mbeni zo ti Rapha, mbeni mara so azo ni akono ayo. David so asara ye na mbeto pëpe afâ Goliath (1 Sam. 17:4, 48-51;  1 Chron. 20:5, 8). Angu mingi na pekoni, na ngoi ti bira so azo ti Israël asara na aPhilistin, David akiri atiri na mbeni zo so akono na ayo. Iri ti lo ayeke Isbi-Bénob, lo yeke nga mbeni zo ti Rapha (2 Sam. 21:16). Ye oko, ti so ni so angbâ kete Isbi-Bénob afâ David. Ngbanga ti nyen? A yeke pëpe ndali ti so David asara ye na mbeto me ayeke ndali ti so lo fatigué. Bible atene: “David anze.” Gi so Isbi-Bénob abâ so David afatigué, lo bâ so a yeke tâ nzoni ngoi ti tene lo fâ David la. Me kozoni si Isbi-Bénob akpo David na likongo, “Abisaï molenge ti Tseruja aga ti sara na David, na lo pika Philistin so, na lo fâ lo.” (2 Sam. 21:15-17). David asigigi tâ na lê ti kuâ! David ayeke kiri biani singila na Abisaï so angbâ ti bâ ndo na ndo ti lo na lo ga hio ti mû maboko na lo na ngoi so fini ti lo ayeke na yâ ti kpale. Nyen la e lingbi ti manda na yâ ti mbaï so?

14. (a) Tongana nyen la e lingbi ti hon ndo ti akpale ti e so ayeke tongana Goliath? (b) A-ancien alingbi ti sara nyen ti mû maboko na aita ti kiri ti wara ngangu na ngia? Fa mbeni tapande ni.

¹⁴ Na yâ ti dunia kue, awakua ti Jéhovah angbâ ti sara na Nzapa atâa akpale so Satan na azo ti lo ayeke gi ti ga na ni na ala. Ambeni na popo ti e ayeke tingbi na akpale so ayeke tongana akoli so akono ayo so, me na ziango bê ti e kue na Jéhovah e lingbi ti hon ndo ti akpale so tongana ti so David asö benda lani na ndo ti Goliath. Ye oko, teti so e yeke tiri lakue na ngangu so dunia so ayeke sara na ndo ti e, na ambeni ngoi, e lingbi ti fatigué na bê ti e anze. Na yâ ti ngoi tongaso, a yeke ngangu pëpe ti tene ambeni kpale so e lingbi fade ti hon ndo ni ahon ndo ti e. Na yâ ti mara ti angoi tongaso, tongana mbeni ancien amû wango na e na tâ ngoi ni, a lingbi ti mû maboko na e ti kiri ti wara ngia nga na ngangu, tongana ti so a si na azo mingi. Mbeni ita-wali pionnier so ngu ti lo ahon ngu 60 awe atene: “Na mbeni ngoi so lani ahon awe, mbi yeke nzoni ape, kua ti fango tënë afatigué mbi. Mbeni ancien abâ ni na lo ga nduru na mbi. E sara mbeni nzoni lisoro na yâ ti Bible. Mbi sara ye alingbi na awango so lo mû na mbi, na a sara mbi nzoni.” Lo kiri lo tene: “Ancien so asara ye na nzoni bê mingi na mbage ti mbi tongana lo bâ so mbi woko na lo mû maboko na mbi.” A nzere na e mingi ti hinga so a-ancien ayeke bi bê ti ala na e nga ala yeke lakue nduru ti mû maboko na e, tongana ti so Abisaï ayeke lani nduru ti mû maboko na David.

15, 16. (a) Ndali ti nyen la aita aye lani Paul mingi? (b) E ye a-ancien ti congrégation ti e ndali ti nyen?

¹⁵ Ti duti berger ahunda ti sara kua ngangu. Ngoi na ngoi, a-ancien ayeke fâ lango na lê ti ala na bï ti sambela ndali ti angasangbaga ti Nzapa wala ti mû maboko na aita ti ala na lege ti yingo (2 aCor. 11:27, 28). Me a-ancien ayeke na ngia ti sara kua so a mû na ala, gi tongana ti so Paul asara lani. Paul asû mbeti na aCorinthien lo tene: “Fade mbi yeke na ngia mingi ti mû aye ti mbi kue nga ti kä tere ti mbi kue ndali ti âme ti ala.” (2 Cor. 12:15). Biani, teti so Paul andoye aita ti lo, lo mû tere ti lo kue, wala ngangu ti lo kue ti kpengba ala. (Diko 2 aCorinthien 2:4; aPhil. 2:17; 1 aThes. 2:8.) A yeke ndali ni la aita aye Paul mingi.​—Kus. 20:31-38.

¹⁶ E awakua ti Jéhovah ti laso nga kue e ye a-ancien so ayeke bi bê ti ala na ndo ti e na e yeke kiri singila na Jéhovah na yâ ti asambela ti e ndali ti so lo mû ala na e. Ala sara si e kiri e wara ngia na lege so ala yeke bi bê ti ala na e. Avizite so ala yeke sara na e amû na e ngangu. E kiri nga singila so ala yeke nduru ti mû maboko na e na angoi so e bâ so akpale ti dunia so ahon ndo ti e. A-ancien tongaso ayeke biani ‘amba ti e awakua ndali ti ngia ti e.’