“TONGANA mo bezoin mbeni ye, sara tënë ni na mbi.” A yeke tënë so mingi ti e ayeke tene ka na mbeni kamarade wala sewa so alondo ti perdre mbeni zo ti lo. Ti vrai ni, e ye ti sara mbeni ye. Tongaso e yeke sara kue ti aidé zo ni. Me eskê zo ni ayeke ga ande ti tene na e: “Mbi gbu li ti mbi awe, bâ ye so mbi bezoin ni la?” ên-ën. Ni la, e bezoin ti mû li ni, tongana e ye biani ti aidé zo ni nga ti dë bê ti lo.

Mbeni proverbe ti Bible atene: “Tënë so a tene tâ na ngoi ni ayeke tongana apomme ti lor na yâ ti apendere sembe ti argent.” (aProverbe 15:23; 25:11). Lege ti ndara ayeke ti hinga tënë so e peut ti tene na so e peut ti tene ape, ye so e peut ti sara na so e peut ti sara ape. Bâ ambeni wango ti Bible, so a-aidé ambeni zo so ayeke na vundu.

Mä zo ni: Jacques 1:19 atene: ‘E duti nduru ti mä tënë.’ Mbeni nzoni ye ti aidé zo ni so mo peut ti sara ayeke ti mä lo. Ambeni zo so aperdre fami ti ala abezoin peut être ti sara tënë na ndö ti zo ni, ti accident wala kobela so afâ lo, wala ti aye so ayeke na yâ ti bê ti ala na peko ti kuâ ti lo. Tongaso hunda ala: “Mo ye si e sara tënë na ndö ni?” Zia na ala ti soro. Mbeni maseka-koli, so babâ ti lo akui, atene: “So ambeni zo aga lani ahunda mbi na ye so asi nga ala mä mbi nzoni, a-aidé mbi mingi.” Tongaso, kanga bê mo mä zo ni na sara ye na nzoni bê, pensé ape so mo doit ti leke atënë kue. Na zia lege na ala ti sara tënë na ndö ti ye ti bê ti ala.

Dë bê ti ala: Fa na ala so ala sara lani ye kue so ala peut ti sara (wala sara mbeni tënë nde so mo hinga ayeke tâ tënë so apeut ti aidé ala). Fa na ala so aye so asi na ala, vundu, ngonzo, bingo tënë na li ti ala wani nga na ambeni ye ni, ayeke ye so ayeke si ka. Sara tënë ti ambeni zo so mo hinga ala so ahon ndö ti mara ti kpale ni so. A-Proverbe 16:24 atene: Mara ti “anzerengo tënë” tongaso ayeke “sara si abio ti zo akiri aga nzoni.”—1 aThessalonicien 5:11, 14.

Duti nduru ti aidé: Duti nduru ti aidé, gï na yâ ti akozo lango ni ape, na ngoi so akamarade na asewa ayeke dä, me nga anze mingi na pekoni, so mingi ti azo ni akiri ti sara akua ti ala. Tongaso, mo yeke fa so mo yeke “tâ kamarade”, so ayeke dä na “ngoi ti vundu”. (aProverbe 17:17). Thérèse, so molenge ti lo akui na yâ accident, atene: “Akamarade ti e asara kue ti tene na alakui e yeke na aye mingi ti sara, si e duti gï e  oko na da ape. Ye so a-aidé e ti hon ndö ti vundu ti e.” Angu mingi na pekoni, alango tongana ti mariage, wala ti kuâ ti zo ni, alingbi ti duti angoi ti ngangu ndali ti azo so ade na fini so. A yeke nzoni mo sû alango ni na calendrier si apeut ti aidé mo tongana ngoi ni asi.

Mû li ni ti sara ye: Eskê ala bezoin ti vo mbeni ye? Ala bezoin mbeni zo ti duti na terê ti amolenge ti ala? Ala bezoin mbeni ndo ti tene mbeni gene ti ala aga lango dä? Azo so aperdre mbeni zo ti ala, mingi ni apeut ti sara mbeni ye ape na ala hinga ape nyen la ala ye ti tene a sara na ala nga nyen la azo apeut ti sara ti aidé ala. Ni la, tongana mo bâ so mbeni bezoin ayeke dä, ku ape ti tene a hunda mo si, mû li ni mo wani ti aidé (1 aCorinthien 10:24; bâ nga 1 Jean 3:17, 18). Mbeni wali so koli ti lo akui atene: “Azo mingi atene lani: ‘Tongana mo bezoin mbeni ye sara tënë ni na mbi.’ Me mbeni kamarade ti mbi ahunda mbi ape. Lo lï gï na yâ ti chambre, lo zi drap ti gbogbo so koli ti mbi akui dä lo sukula ni. Mbeni nde amû seau lo sukula tapis so koli ti mbi adë na ndö ni so. Biani, so atâ kamarade la, na mbi peut ti girisa ala lâ oko ape. Yenga kete na pekoni, mbeni ancien ti congrégation aga na bongo ti kua na terê ti lo nga na aye ti kua ti lo, na lo tene: ‘Mbi hinga so mbeni ye ti lekengo ni ayeke dä. A yeke nyen?’ Mbi kiri lani merci mingi na lo so lo leke mbeni machine ti mbi nga na yanga ti da so aga nduru ti tï.”—Bâ Jacques 1:27.

Yamba zo nzoni: Bible atene: “Ala girisa pëpe tënë ti yambango agene.” (aHébreu 13:2). A yeke nzoni ti yamba azo, mingi ni azo so ayeke na vundu. A hon ti tene “ala peut ti ga na ndo ti mbi tongana ala ye”, fa lango nga na l’heure ni. Tongana ala ke, zia ape. Na ndoye ngbâ ti tisa ala ti ga. Peut être ala ke ndali ti so ala sara mbeto ti kanga bê gbä na lê ti azo. Wala ala bâ so a yeke bien ape ti te kobe nga ti duti na terê ti azo so ayeke na ngia na mara ti ngoi so. Rappelé na Lydie, mbeni wali so  ayamba azo, so Bible asara tënë ti lo. Luc so Lydie atisa lo na da ti lo, atene: “Lo sara kue si e gue na da ti lo.”—Kusala 16:15.

Kanga bê nga comprendre ala: Étonné ape ndali ti atënë so zo ni apeut ti tene na début ni. Girisa ape so lo peut ti sara ngonzo wala ti accusé lo wani. Tongana lo sara aye ni so na mo, gi ti bâ yâ ti aye nzoni nga kanga bê si mo kiri tënë na lo na ngonzo ape. Bible awa e atene: “Ala yü tâ bango mawa ti zo, sarango nzoni na zo, sarango terê kete, sarango ye na ngangu pëpe; ala yü nga kangango bê ti ku.”—aColossien 3:12, 13.

Sû lettre na ala: Mingi ni azo ahinga ape so ti sû lettre so na yâ ni e kangbi vundu na zo dä ayeke kota ye. Alettre so apeut ti sara nyen? Cindy, so mama ti lo akui na cancer atene: “Mbeni kamarade ti mbi asû mbeni pendere lettre lo tokua na mbi. A-aidé mbi mingi ndali ti so mbi peut ti diko ni fani mingi.” Peut-être tënë ti yâ ti lettre ni so “ayo pëpe”, me atënë ni alondo na gbe ti bê (aHébreu 13:22). Mo lingbi ti fa mbeni pendere ye so mo bata na ndö ti zo ni so akui so, wala ti fa tongana nyen la ala ye terê lani mingi.

Sambela na ala: Bâ tongana senge ye ape ngangu so asambela ti mo ayeke sara na ndö ti asewa ti zo ni. Bible atene: “Sambela ti zo ti mbilimbili . . .  ayeke sara aye mingi.” (Jacques 5:16). Na tapande, ti mä so mo sambela ndali ti ala, a peut ti aidé ala ti hon ndö ti atënë so ala wani ayeke bi na ndö ti ala.—Bâ Jacques 5:13-15.

Kpe ala ape ndali ti so mo hinga ape ye so mo peut ti tene wala ti sara: E peut ti tene: ‘Mbi yeke sûr so ala ye ti duti gï ala oko.’ Me ti vrai ni e yeke kpe ala peut être ndali ti so e sara mbeto ti tene mbeni tënë wala ti sara mbeni ye so anzere ape. Me, tongana zo ni abâ so akamarade ti lo, afami ti lo nga amba ti lo Chrétien ayeke kpe lo kpengo ayeke sara si lo bâ so lo yeke gï lo oko na vundu ti lo ayeke hon ndö ni. Girisa ape, atënë na aye so anzere ka na zo ayeke gï aye simple (aÉphésien 4:32). Gï ti bâ so mo ga ayeke kpengba ala (Bâ Kusala 28:15). Thérèse afa ye so asi na lango so molenge ti lo ti wali akui: “Gï ngbonga oko tongaso, yanga ti hôpital ni asi na akamarade ti e; a-ancien kue na wali ti ala ayeke dä. Ambeni wali angbâ na abigoudi na li ti ala; ambeni aga na abongo ti kua na terê ti ala. Ala zia aye kue, ala ga. Mingi ti ala atene na e so ala hinga tënë so ala peut ti tene ape, me asara ye ape, kota ye ni ayeke so ala yeke dä.”

Forcé ala ape ti kaï ti toto: Peut-être e ye ti tene: “Awe, awe, toto ape!” Me, peut être ayeke nzoni ti zia lege na zo ni ti toto. Na peko ti kuâ ti koli ti Catherine, lo tene: “Mbi bâ so a yeke kota ye ti zia lege na zo so aperdre fami ti lo ti fa vundu ti lo nga ti sigi na ni.” Kpe ti fa na azo lege so ala doit ti fa na ye so ayeke na bê ti ala. Na tene ape so mo doit ti honde ye so ayeke na bê ti mo si a-aidé ala. Ahon ti sara tongaso, Bible awa e ti “toto legeoko na azo so atoto.”—aRomain 12:15.

Pusu ala hio ape ti tene na ala ti zi abongo wala ambeni kungba ti zo so akui kozoni si ala wani ayeda ti sara ni: E lingbi ti bâ so a yeke nzoni ala zi akungba so na bango ni ayeke rappelé ala na zo ni so akui so, ndali ti vundu  ti ala angba aninga. Me tënë so a tene: “Ye so lê ti zo abâ ape, lo yeke pensé na ndö ni ape,” ayeke vrai ape na ndö ti tënë so. Zo so ayeke na vundu abezoin peut-être ti kangbi yeke yeke na zo so akui. Rappelé na ye so Bible afa na ndö ti sarango ye ti Jacob na temps so a tene na lo so mbeni nyama ti ngonda afâ Joseph, molenge ti lo so ade maseka. Na peko ti so a fa na Jacob yongoro bongo ti Joseph so mênë ayeke na terê ni, lo “sara mua ti molenge ti lo lango mingi. Amolenge ti lo ti koli kue nga na ala ti wali kue ayeke tara ti dë bê ti lo, me lo ke ti tene a dë bê ti lo”.—Genèse 37:31-35.

Tene ape: ‘Mo peut ti wara mbeni molenge senge’: Mbeni mama so molenge ti lo akui atene: “Mbi ye lani ape ti tene a tene na mbi so mbi peut ti dü mbeni molenge senge.” Ala  tene ni na sioni bê ape, me, ti tene na babâ wala mama so lo yeke wara mbeni molenge na place ti lo so akui, ayeke mo bâ mo tene mo ‘kpo ala na épée’. (aProverbe 12:18.) Mbeni molenge apeut ti mû place ti mbeni lâ oko ape. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so zo ayeke nde nde.

Kpe ti sara tënë na ndö ti zo ni so akui so ape: Mbeni mama atene: “Azo mingi akpe ti di iri ti molenge ti mbi Jimmy wala ti causé na ndö ti lo. Mbi doit ti tene so sarango tongaso amû vundu na mbi.” Tongaso, gi lege ape ti changé lisoro ni tongana a di iri ti zo ni so akui so. Hunda na zo ni wala lo ye ti causé na ndö ti zo ni so akui so (Bâ Job 1:18, 19 na 10:1). A nzere na ambeni zo ni ti mä akamarade ti ala na sarango tënë ti aye so ala ye lani na mbage ti zo ni so akui so.—Bâ Kusala 9:36-39.

Tene hio ape: “So lo kui so ayeke bien”: Ti tene so, so zo ni akui so ayeke bien, a yeke lakue ape mbeni tënë ti tene ti ‘dë bê ti azo so vundu asara ala mingi.’ (1 aThessalonicien 5:14). Mbeni maseka-wali arappelé na ngoi so mama ti lo akui, lo tene: “Ambeni zo ayeke tene lani, ‘pasi ti lo ahunzi awe’ wala ‘kamême lo wu terê ti lo.’ Mbi ye lani ti mä atënë ni so ape.” Atënë tongaso aye ti fa na azo ni so ala doit ti sara mawa ape wala tënë ti kuâ ti zo ti ala ni ayeke kota ye ape. Me, peut-être ala yeke na kota vundu nga tënë ti zo ti ala so akui ason ala mingi.

A yeke peut être nzoni ti kpe ti tene: “Mbi hinga ye so ayeke na bê ti mo”: Ti vrai ni, mo hinga ni? Na tapande, eskê mo peut ti hinga ye so ayeke na bê ti mbeni babâ wala mama so aperdre molenge ti ala tongana lâ oko ye ni so asi na mo ape? Même si asi na mo awe, hinga so ye so ayeke na bê ti mo ayeke nde na ti mbeni zo (Bâ Toto ti Jérémie 1:12). Me, tongana lege ayeke dä, mo peut ti fa tongana nyen la mo hon ndö ti kpale ni so lani. Mbeni wali so a fâ molenge ti lo ti wali awara dengo bê na ngoi so mbeni mama so aperdre nga molenge ti lo ti wali afa na lo ye so lo sara si vundu ti lo adë. Lo tene: “Ti komanse tënë ti lo, mama ni so atene ape: ‘Mbi hinga ye so ayeke na yâ ti bê ti mo.’ Me lo fa gï na mbi tongana nyen la ye ni asi na lo nga lo zia lege na mbi ti bâ tongana nyen la andu mbi.”

Ti aidé mbeni zo so aperdre fami ti lo, zo adoit ti duti zo, so ayeke bâ mawa ti zo, so ahinga ti bâ yâ ti aye nzoni nga so aye azo. Ku ti tene zo ni la hunda mo si ape. Tene nga ape: “Tongana mo bezoin mbeni ye sara tënë ni na mbi . . .” Mû li ni ti sara mbeni ye.

Me ambeni hunda angbâ: Bible atene nyen na ndö ti beku ti zingongo ti akuâ? A bâ mo nga na fami ti mo so akui so tongana nyen? Tongana nyen la e peut ti duti sûr so beku so ayeke vrai ye?