1-3. Tongana e manda tapande ti Jéhovah na yâ fango ndoye, aye wa e yeke wara na pekoni?

“NGIA ayeke na zo so amû ye, ahon ngia ti lo so akamata ye.” (Kusala 20:35). Atënë ti Jésus so agboto lê na ndo kota tâ tënë so: Ndoye so ayeke na kion pëpe ayeke na futa ti lo mveni. Atâa so ngia ti zo so awara ndoye ni ayeke mingi, ngia ti zo so afa ndoye ni ayeke mingi ahon so.

² Mbeni zo ti hinga ye so nzoni ahon Babâ ti e ti yayu ayeke pëpe. Tongana ti so e bâ awe na yâ achapitre so ahon ti mbage so, Jéhovah ayeke tapande ti ndoye so ayeke kota ahon atanga ni kue. Mbeni zo nde ti fa ndoye mingi tongaso wala teti angu mingi ayeke pëpe. Ni la, a yeke ye ti dongo bê pëpe so a hiri Jéhovah, Nzapa so ayeke na ngia.

³ Nzapa ti e ti ndoye aye si e gi ti sala ye, mbilimbili tongana a ndu tënë ti ndoye, tongana lo. A-Éphésien 5:1, 2 atene: “I sala legeoko tongana Nzapa asala, tongana amolenge so Lo ndoye i mingi; na i tambela na yâ ndoye.” Tongana e fa ndoye tongana ti so Jéhovah afa, e yeke wara kota ngia so aga na lege ti mungo ye na zo. E yeke nga na ngia ti hinga so e yeke nzere na lê ti Jéhovah, teti Tënë ti lo awa e ti ‘ye tele ti e na popo ti e’. (aRomain 13:8). Me ambeni nda ti tënë nde ayeke nga dä so afa ngbanga ti nyen a lingbi e “tambela na yâ ndoye”.

4, 5. Ngbanga ti nyen a yeke kota ye ti tene e fa na amba ti e wamabe ndoye so agbanzi ye na tele?

⁴ Ngbanga ti nyen a yeke kota ye ti tene e fa ndoye na amba ti e wamabe? Na ndulu tënë, ndoye ayeke gunda ti tâ lege ti vorongo ti aChrétien. Tongana ndoye ayeke pëpe, e lingbi ti lë kota songo na amba ti e aChrétien pëpe; mingi ahon so, e  yeke kpa ye oko pëpe na lê ti Jéhovah. Bâ tongana nyen Tënë ti Nzapa agboto lê na ndo atâ tënë so.

⁵ Na ndangba bï ti lo kozoni si lo kui, Jésus atene na adisciple ti lo: “Mbi mû na i fini komandema, i ndoye tele ti i na popo ti i; legeoko tongana Mbi ndoye i, a lingbi i ndoye tele ti i na popo ti i nga.” (Jean 13:34, 35). Tënë “legeoko tongana Mbi ndoye i” ahunda na e ti fa mara ti ndoye so Jésus afa. Na chapitre 29, e bâ so Jésus azia tâ mbeni pendere tapande ti fango ndoye so agbanzi ye na tele, na ziango aye so atia azo na kozo ndo. E nga kue, a lingbi e fa ndoye so ayeke na kion pëpe na mbeni lege so ayeke tâ nzoni mingi si alingbi ti duti dandara na lê ti azo so ayeke na yâ ti kongregation ti aChrétien pëpe. Biani, ndoye ti aita so agbanzi ye na tele ayeke mbeni fä so amû lege ti hinga na e tongana atâ disciple ti Christ.

6, 7. (a) Tongana nyen e hinga so Tënë ti Jéhovah abâ fango ndoye na nene ni mingi? (b) Atënë ti Paul na 1 aCorinthien 13:4-8 agboto lê na ndo mbage wa ti ndoye?

⁶ Ka tongana ndoye ayeke na yâ e pëpe? Bazengele Paul atene: “Tongana . . . ndoye ayeke na mbi pëpe, mbi ga gengere wala kpolo so atoto ngangu.” (1 aCorinthien 13:1). Gengere ayeke toto ngangu mingi. Ka ti kpolo? Mbeni Bible nde asala tënë ti “wen so atoto ngangu mingi”. Tapande so alingbi tâ na ni! Zo so ayeke na ndoye pëpe ayeke tongana mbeni ye ti mozoko so atoto ngangu mingi, si atomba zo yongoro ahon ti tene agboto zo. Mara ti zo tongaso alingbi ti duti na kota songo na azo tongana nyen? Paul atene nga: “Tongana mbi yeke na mabe kue, si mbi lingbi lungula ahoto, me ndoye ayeke na mbi pëpe, mbi yeke ye pëpe.” (1 aCorinthien 13:2). Bâ, atâa kusala kue so lo sala, zo so ayeke na ndoye pëpe ayeke “ye [oko] pëpe.” A yeke polele fadeso pëpe so Tënë ti Nzapa abâ ndoye na nene ni mingi?

⁷ Tongaso, tongana nyen e lingbi ti fa lengo so na yâ salango ye ti e na azo? Ti kiri tënë na ni, zia e bâ nda ti atënë ti Paul na 1 aCorinthien 13:4-8. Aversê so agboto lê pëpe na ndo ndoye so Nzapa ayeke na ni na mbage ti e, nga pëpe na ndo ndoye  so e yeke na ni na mbage ti Nzapa. Me nde na so, Paul agboto lê na ndo lege so a lingbi e fa ndoye na popo ti e. Lo fa ambeni ye so ayeke ndoye nga so ayeke ndoye pëpe.

8. Tongana nyen kangango bê ayeke mû maboko na e na yâ songo ti e na azo?

⁸ “Ndoye anze [hio] pëpe.” Ti nze pëpe aye ti tene ti kanga bê na popo ti e na amba ti e (aColossien 3:13). E yeke na bezoin ti kanga bê tongaso pëpe? Teti so e yeke mbilimbili-kue pëpe na e yeke sala kusala maboko na maboko, a yeke tâ na lege ni ti bâ so ngoi na ngoi aita ti e aChrétien ayeke so bê ti e, na e nga kue e lingbi ti sala na ala tongaso. Me kangango bê alingbi ti mû maboko na e ti hon ndo ti akete mango tele pëpe so ayeke si na yâ songo ti e na azo, sân ti buba siriri ti kongregation.

9. Na alege wa e lingbi ti fa nzobe na azo?

 ⁹ “Ndoye asala be-nzoni [“ayeke na nzobe”, NW​].” A yeke bâ nzobe na yâ akusala ti mungo maboko nga na yâ atënë so ane zo. Ndoye ayeke pusu zo ti gi alege ti fa nzobe, mbilimbili na mbage ti ala so ye atia ala mingi. Na tapande, mbeni mba ti e wamabe so aga mbakoro awe alingbi ti duti gi lo oko, na lo ye si azo aga abâ lo ti mû ngangu na lo. Mbeni mama so gi lo oko si ayeke bata amolenge ti lo, wala mbeni ita-wali so koli ti lo ayeke Chrétien pëpe, aye peut-être ti wara mungo maboko. Mbeni ita so ayeke na kobela wala so kpale asi na lo aye peut-être ti mä anzoni tënë na yanga ti mbeni tâ kamarade (aProverbe 12:25; 17:17). Tongana e mû li ni ti fa nzobe na yâ alege tongaso, e yeke fa tâ ndoye ti e na gigi.—2 aCorinthien 8:8.

10. Tongana nyen ndoye ayeke mû maboko na e ti mû mbage ti tâ tënë na ti tene tâ tënë, même tongana a yeke ngangu ti sala ni?

¹⁰ “Ndoye awara ngia na [tâ tënë].” Mbeni Bible nde atene: “Ndoye . . . amû mbage ti tâ tënë na ngia.” Ndoye ayeke pusu e ti mû mbage ti tâ tënë nga ti tene ‘tâ tënë na popo ti mba.’ (Zacharie 8:16). Na tapande, tongana mbeni zo so e ye lo asala kota siokpari, fade ndoye teti Jéhovah nga teti zo ni so agirisa lege so ayeke mû maboko na e ti sala ye so Nzapa ahunda na e ahon ti gi ti honde ndo ti sioni ni, ti fa ngbanga ti nyen ayeke na lege ni so lo sala ye tongaso, wala ti tene mvene na ndo ni. Tâ tënë, a lingbi ti duti ngangu ti yeda na ye so asi. Me ndali ti nzoni ti zo ni, e ye si lo wara sengo ndo so Nzapa amû na nzobe, nga si lo sala ye alingbi na ni (aProverbe 3:11, 12). Tongana aChrétien so ayeke na ndoye, e ye nga ti “tambela na lege so alingbi na yâ ye kue.”—aHébreu 13:18.

11. Teti so “ndoye agbu ngangu na yâ tënë kue,” a lingbi e sala kue ti sala nyen tongana tënë ni andu awokongo ti amba ti e wamabe?

¹¹ “Ndoye agbu ngangu na yâ tënë kue.” Tënë so aye mbilimbili ti tene ti kanga ndo ti ye kue. Kozo mbeti ti Pierre 4:8 atene: “Ndoye asala si siokpari mingi a honde.” Tâ tënë, Chrétien so ndoye afa lege na lo ayeke gi pëpe ti sigigi na awokongo kue ti aita ti lo Chrétien na gigi. Mingi ni, awokongo ti  amba ti e wamabe ayeke akete ye mingi, na ndoye alingbi ti kanga ndo ni.—aProverbe 10:12; 17:9.

12. Tongana nyen bazengele Paul afa so lo hinga na bê ti lo so Philémon ayeke sala ande ye ti nzoni, na e lingbi ti manda nyen na lege ti tapande ti Paul so?

¹² “Ndoye amä tënë kue na bê ti lo.” Bible ti Moffatt atene so ndoye “amä na bê lakue na ye ti nzoni mingi”. E yeke dë kite ahon ndo ni pëpe na ndo bibe kue so apusu amba ti e wamabe ti sala ye. Ndoye ayeke mû maboko na e ti ‘mä na bê na ye ti nzoni mingi’ teti aita ti e, na ti zia bê kue na ala. * Bâ mbeni tapande na yâ mbeti ti Paul so lo sû na Philémon. Mbeni ngbâa ti Philémon, so iri ti lo ayeke Onésime, akpe na lo ga mbeni Chrétien na pekoni. Tongaso Paul awa Philémon ti yamba Onésime nzoni na da ti lo. Ahon ti tene lo gbu Philémon gbungo na ngangu, ndoye apusu Paul ti hunda na lo ti sala ye. Lo fa so lo hinga na bê ti lo so Philémon ayeke sala ande ye so ayeke mbilimbili, lo tene: “Mbi sala mbeti na mo, teti mbi hinga na bê ti mbi fade mo mä mbi, na mbi hinga fade mo sala ye ahon ye so mbi hunda mo ti sala.” (Versê 21). Tongana ndoye apusu e ti fa mara ti ziango bê tongaso na aita ti e, e yeke mû lege na ala ti fa kota nzoni so ayeke na yâ ala.

13. Tongana nyen e lingbi ti fa so e yeke ku aye ti nzoni teti aita ti e?

¹³ “Ndoye aku ye kue.” Atâa so ndoye amä na bê na ye kue, lo yeke nga na beku. Ndali ti ndoye, e yeke ku aye ti nzoni teti aita ti e. Na tapande, tongana mbeni ita “apika gere ti lo kozoni si lo hinga ni,” e yeke na beku so lo yeke yeda ande na aye so a sala na lo na ndoye ti kiri na lo na nzoni lege (aGalate 6:1, NW​). E yeke nga na beku so ala so mabe ti ala awoko ayeke kiri ti wara ngangu. E yeke kanga bê ti e na azo tongaso, na salango ye so ayeke na ngangu ti e ti mû maboko na ala ti kpengba na yâ mabe (aRomain 15:1; 1 aThessalonicien 5:14). Même tongana mbeni zo so e ye lo agirisa lege, e yeke lakue  na beku so mbeni lâ li ti lo ayeke ga dä na lo yeke kiri na Jéhovah, tongana tapande ti Jésus ti molenge so abuba ye ti lo kue.—Luc 15:17, 18.

14. Na alege wa a lingbi ti tara gbungo ngangu ti e na yâ ti kongregation? Tongana nyen ndoye ayeke mû maboko na e ti sala ye na gbele ni?

¹⁴ “Ndoye aduti kpô na yâ ye kue.” Dutingo kpô, wala gbungo ngangu, amû lege na e ti luti na gbele bê so anze wala akpale. Atara ayeke londo pëpe gi na gigi ti kongregation. Ngoi na ngoi, kpale alingbi ti londo na yâ ti kongregation. Teti so ala yeke mbilimbili-kue pëpe, aita ti e alingbi ti zia ngoi na ngoi vundu na bê ti e. Ala lingbi ti tene mbeni tënë so aso bê ti e (aProverbe 12:18). Peut-être a leke pëpe mbeni tënë ti kongregation tongana ti so e ku ti tene a sala. Tambela ti mbeni ita so e yekia lo mingi alingbi ti so bê ti e, na peut-être e yeke hunda tele ti e, ‘Chrétien alingbi ti sala ye tongaso?’ Tongana e yeke na gbele aye tongaso, e yeke zi tele ti e yamba na kongregation ni na e zia ti sala na Jéhovah? Tongana e yeke na ndoye, a yeke duti tongaso pëpe! Biani, ndoye akanga lege na e ti bâ gi asioni ti mbeni ita ti e, si e bâ nzoni na yâ lo mbeni pëpe wala na yâ ti kongregation ni kue mbeni pëpe. Ndoye amû lege na e ti ngbâ be-ta-zo na Nzapa na ti mû mbage ti kongregation atâa ye so mbeni zo so ayeke mbilimbili-kue pëpe alingbi ti sala wala ti tene.—Psaume 119:165.

15. Kota bê ayeke nyen? Tongana nyen ndoye amû maboko na e ti kpe sioni bibe so?

¹⁵ “Bê asala ndoye pëpe.” Kota bê alingbi ti sala si bê asala e ndali ti aye so azo ayeke na ni, amatabisi ti ala, wala akode ti ala. Mara ti kota bê tongaso ayeke mbeni bibe ti kion, so ayeke futi zo, na so tongana a bâ lege ni pëpe, alingbi ti buba siriri ti kongregation. Ye nyen ayeke mû ande maboko na e ti ke ti ‘duti ndulu ti sala bê’? (Jacques 4:5, NW). A yeke ndoye. Pendere lengo so alingbi ti sala si e duti na ngia legeoko na ala so e bâ ala wara ambeni nzoni ye so e mveni e yeke na  ni pëpe (aRomain 12:15). Tongana a gonda mbeni zo ndali ti mbeni nzoni ye so lo sala wala ndali ti pendere kode ti lo, ndoye ayeke mû maboko na e ti bâ ni tongana mbeni ye ti songo bê pëpe.

16. Tongana e ye biani aita ti e, ngbanga ti nyen e yeke kpe ti pika kate ndali ti ye so e yeke sala na yâ kusala ti Jéhovah?

¹⁶ “Ndoye asala baba pëpe; ndoye ayeke na be-kota pëpe.” Ndoye akanga lege na e ti pika kate ndali ti akode ti e wala aye so e sala. Tongana e ye biani aita ti e, e yeke pika kate lakue pëpe na ndo aye ti nzoni so e wara na yâ fango tënë wala na ndo amatabisi ti e na yâ ti kongregation. Mara ti pikango kate tongaso alingbi ti sala si bê ti azo anze, na ala bâ so ala yeke ye oko pëpe na tele ti e. Ndoye ayeke mû lege na e pëpe ti sala baba na ndo ye so Nzapa azia si e sala na yâ kusala ti lo (1 aCorinthien 3:5-9). Nga, ndoye “ayeke na be-kota pëpe,” wala tongana ti so mbeni Bible atene, lo yeke pëpe “zo ti suku kate.” Ndoye akanga lege na e ti yä tele ti e na nduzu mingi.—aRomain 12:3.

17. Ndoye ayeke pusu e ti fa bingo bê wa na azo? E yeke kpe mara ti tambela wa?

¹⁷ “Ndoye asala kirikiri pëpe.” Zo so ayeke sala ye ti kirikiri ayeke sala ye so aso bê mingi. So salango ye na ndoye la pëpe, teti atënë ti bê ti azo aso lo pëpe, na lo ye nzoni ti ala pëpe. Me ndoye ayeke sala ye na nzobe, na apusu e ti bi bê na azo. Ndoye ayeke maï anzoni salango ye, tambela so anzere na Nzapa, nga yekiango amba ti e wamabe. Ni la, ndoye ayeke mû lege na e pëpe ti bi tele ti e na yâ “salango ye ti kamene”, so alingbi ti so biani bê ti mbeni ita ti e Chrétien.—aÉphésien 5:3, 4, Fini Mbuki, 2001.

18. Ngbanga ti nyen zo so ayeke na ndoye ahunda pëpe ti tene a sala ye kue tongana ti so bê ti lo aye?

¹⁸ “Ndoye agi ye ti lo mveni pëpe.” Mbeni Bible atene: “Ndoye agi pëpe ti tene a sala ye tongana ti so bê ti lo aye.” Zo ti ndoye ayeke hunda pëpe ti tene a sala ye kue tongana ti so bê ti lo aye, mo bâ mo tene atënë ti lo ni ayeke lakue na lege ni.  Lo yeke sala kusala na angangu ti lo pëpe ti pusu azo ti yeda na atënë ti lo, atâa so tënë ti bê ti ala ayeke nde. Mara ti zo ti kpengba-li tongaso afa so baba ayeke na yâ bê ti lo, na Bible atene: “Fandara aga kozoni si futingo ye aga.” (aProverbe 16:18). Tongana e ye biani aita ti e, e yeke bâ atënë ti bê ti ala na nene ni, nga e yeke duti ndulu ti mû pekoni tongana a hunda ni. Salango ye tongaso ague oko na atënë ti Paul: “A lingbi zo agi ye ti lo mveni pëpe, me lo gi ye teti zo so ayeke ndulu na lo.”—1 aCorinthien 10:24.

19. Tongana azo aso bê ti e, tongana nyen ndoye ayeke mû maboko na e ti sala ye na gbele ni?

¹⁹ “Bê ti ndoye aso fade [fade] pëpe, ndoye adiko sioye pëpe.” Bê ti ndoye aso hio pëpe ndali ti mbeni ye so zo atene wala asala. Tâ tënë, a yeke tâ na lege ni ti sala vundu tongana azo aso bê ti e. Me, même tongana ngonzo ti e ni ayeke na lege ni, ndoye asala si bê ti e aso lakue pëpe (aÉphésien 4:26, 27). E yeke bata pëpe na yâ mbeni mbeti tënë kue wala ye ti songo bê kue so a sala na mbage ti e, tongaso si e girisa ni pëpe. Nde na so, ndoye ayeke pusu e ti sala ye tongana Nzapa ti e ti ndoye. Tongana ti so e bâ na chapitre 26 awe, Jéhovah ayeke pardone zo tongana lo bâ so a lingbi lo sala ni. Tongana lo pardone zo, lo yeke girisa siokpari ni, so ti tene, lo yeke kiri na ndo ni mbeni pëpe na ambeni ngoi. Zia e kiri singila na Jéhovah ndali ti so lo yeke bata sioni ti e pëpe.

20. A lingbi e sala ye tongana nyen tongana mbeni mba ti e wamabe atï na yâ siokpari si lo wara sioni dä?

²⁰ “Ndoye awara ngia na yâ ye ti kirikiri pëpe.” Mbeni Bible atene: “Bê ti ndoye anzere pëpe na ndo siokpari ti azo.” Bible ti Moffatt atene ti lo: “Bê ti ndoye anzere lâ oko pëpe tongana azo asala sioni.” Ndoye awara ngia oko pëpe na yâ ye ti kirikiri, tongaso e yeke kanga lê pëpe na ndo mara ti ye ti pitan nde nde kue. Tongana mbeni mba ti e wamabe atï na yâ siokpari si lo wara sioni dä, e yeke sala ye tongana nyen? Ndoye ayeke zia si e duti na ngia na yâ ni pëpe, na tenengo ‘A lingbi tâ na lo!’ (aProverbe 17:5). Me, e yeke na ngia tongana mbeni ita  so agirisa lege asala ambeni ye ti kiri ti wara nzoni na lege ti yingo.

21-23. (a) Tongana Paul atene ‘ndoye ahunzi lâ oko pëpe’, lo ye lani ti tene nyen? (b) E yeke bâ ande nyen na yâ ndangba chapitre ni?

²¹ “Ndoye [ahunzi] lâ oko pëpe.” Na lege ti atënë so, Paul aye ti tene nyen? Tongana a bâ atënë so angoro ni, lo yeke sala lani tënë ti amatabisi ti yingo so ayeke na popo ti aChrétien ti kozo siècle. Amatabisi so ayeke ti fa lani so Nzapa ayeda na kongregation so abâ gigi fini fini. Me a yeke aChrétien kue si alingbi lani ti sava zo, ti fa tënë ti prophétie, wala ti tene tënë na ayanda nde nde pëpe. Me, ye so kue ayeke senge, teti mbeni lâ, amatabisi ti kpene so ayeke hunzi. Me mbeni ye  nde ayeke ngbâ, mbeni ye so aChrétien kue alingbi ti lë ni. A yeke tâ nde mingi na a ninga ahon amatabisi kue ti salango ye ti kpene. Biani, Paul ahiri ni “lege so ayeke nzoni ahon” atanga ni. (1 aCorinthien 12:31). A yeke nyen? A yeke lege ti ndoye.

²² Biani, ndoye ti Chrétien so Paul afa pekoni ‘ahunzi lâ oko pëpe’, so ti tene, nda ni ayeke dä lâ oko pëpe. Ti si na laso, ndoye ti aita so agbanzi ye na tele amû lege ti hinga na atâ disciple ti Jésus. E yeke bâ ni na yâ ti akongregation ti awakua ti Jéhovah na ndo ti sese mobimba pëpe? Ndoye so ayeke ngbâ kpu na kpu, teti Jéhovah azê ti mû fini ti lakue lakue na awakua be-ta-zo ti lo (Psaume 37:9-11, 29). Zia e ngbâ lakue ti sala ngangu ti “tambela na yâ ndoye”. Na salango tongaso, e lingbi ti wara kota ngia so aga na lege ti mungo ye na zo. Mingi ahon so, e lingbi ti ngbâ na fini, na ti ye azo teti lakue lakue legeoko tongana Jéhovah, Nzapa ti e ti ndoye.

²³ Na yâ chapitre so ahunzi mbage so asala tënë na ndo ndoye, e bâ awe tongana nyen e lingbi ti fa ndoye na popo ti mba. Me na bango aye mingi so na yâ ni e yeke wara nzoni na lege ti ndoye ti Jéhovah, nga na lege ti ngangu ti lo, mbilimbili ti lo, na ndara ti lo, a yeke nzoni e hunda tele ti e, ‘Tongana nyen mbi lingbi ti fa na Jéhovah so mbi ye lo na bê ti mbi kue?’ E yeke bâ ande tënë so na yâ ndangba chapitre ti e.