¿Imatan yachasunman Bibliaq willasqan wakin warmikunamanta?

QALLARIY

Biblian kutichin

Bibliaqa askha warmikunamantan willan, paykunamantaqa imaymanatan yachasunman (Romanos 15:4; 2 Timoteo 3:16, 17). Kaypin yachasunchis pisillapi wakin warmikunaq imaymana ruwasqankumanta, wakinpaq ruwasqankunan yanapawasunman, wakinpataq mana (1 Corintios 10:11; Hebreos 6:12).

Abigail

¿Pin karan? Abigailqa Nabalpa esposanmi karan, Nabalqa qhapaq millay runan karan. Abigailqa allin yuyayniyoq k’umuykukuqmi karan, chaymantapas munay rijch’ayniyoq Dios sonqo warmin karan (1 Samuel 25:3).

¿Imatan ruwaran? Abigailqa allin yuyayniyoq warmin karan, chaymi allinkaqta ruwaran. Payqa Nabalwanmi tiyaran Davidpa enemigonkunamanta pakakusqan llaqtapi. David chay llaqtapi tiyashaspaqa Nabalpa uywankunatan suwakunamanta cuidaqku. Juj p’unchaymi Davidqa runankunata kacharan Nabalmanta mijunata mañakamunankupaq, Nabalmi ichaqa sinchita coleraspa mana qomuranchu. Chaymi Davidpas sinchita coleraspa runankunantin Nabal wañuchiq riranku (1 Samuel 25:10-12, 22).

Abigailqa qosanpa mana allin ruwasqantan yacharuran. Chaymi uskhaylla runankunata kamachiran Davidman runankunamanwan mijunata apanankupaq. Abigailtaq runankunaq qhepanta rispa Davidpa khuyapayayninta mañakuran (1 Samuel 25:14-19, 24-31). Davidqa manan mijuna apasqallantachu rikuran, aswanpas k’umuykukuq warmi kasqantan. Chaymi Davidqa Abigailpa nisqanta uyariran, jinaspan repararan Jehová Dios mana allin ruwananmanta jark’ashasqanta (1 Samuel 25:32, 33). Chay qhepallamanmi Nabalqa wañupuran, jinan Abigailqa Davidpa esposan kapuran (1 Samuel 25:37-41).

¿Imatan Abigailmanta yachanchis? Abigailqa munay rijch’ayniyoq qhapaqña kashaspapas k’umuykukuq warmin karan. Thaj kausay kananpaqmi Abigailqa jujpa juchanmanta perdonta mañakuran. Abigailqa sasapiña tarikuspapas sumaq simiwan, mana manchakuspa, allin yuyaywan iman allicharan.

▸ Abigailmanta astawan yachayta munanki chayqa “Allin yuyayniyoq warmi” nisqa yachachikuyta qhaway.

Ana

¿Pin karan? Anaqa Elqanaq esposanmi karan Samuelpa mamitan, Samuelqa Israel llaqtapin allin reqsisqa profeta karan (1 Samuel 1:1, 2, 4-7).

¿Imatan ruwaran? Anaqa unay watakunaña casarasqa kashaspapas mana wawayoqmi karan, chaymi Diospa yanapayninta mañakuran. Elqanaqqa juj esposanpas karanmi sutinmi karan Peniná, paywanmi ichaqa wawayoq karan. Ana mana wawayoq kasqanmantan Peninaqa burlakuq, chaymi Anaqa Jehová Diosmanta mañakuran. Chaypin payqa prometeran: ‘Juj qhari wawata qoykuway, chay qowasqaykitaqa qanllamantaqmi pasaqta qopusqayki’, nispa. Chay wawaqa Diosta adorana karpapin servinan karan (1 Samuel 1:11).

Jehová Diosqa uyariranmi Anaq mañakusqanta, chaymi juj qhari wawata qoran, sutinmi karan Samuel. Anaqa prometesqanta junt’ananpaqmi Samuelta aparan Diosta adorana karpapi servinanpaq (1 Samuel 1:27, 28). Sapa watanmi Anaqa Samuelpaq p’achata apaq. Jinan Jehová Diosqa Anata bendeciran pisqa wawawan, qhari wawankunan karan kinsa warmi wawankunataq iskay (1 Samuel 2:18-21).

¿Imatan Anamanta yachanchis? Anaqa llakikuyninkunataqa aguantaran tukuy sonqomanta Jehová Diosmanta mañakuspallan. 1 Samuel 2:1-10 textopin kashan Ana Jehová Diosta agradecekusqanmanta. Chaypin rikunchis payqa allin iñiyniyoq kasqanta.

▸ Anamanta astawan yachayta munanki chayqa “Sonqontan Diosman kicharirqan” nisqa yachachikuyta qhaway.
▸ ¿Imaraykun Dios jinallata qhawaran iskay kinsa warmiyoq otaq qosayoq kanankuta? Chaymanta astawan yachayta munanki chayqa “¿Aprueba Dios la poligamia?” nisqa yachachikuyta qhaway.

Dalila

¿Pin karan? Dalilaqa Sansonpa enamoradanmi karan, Sansonqa Israel llaqtapi juezmi karan (Jueces 16:4, 5).

¿Imatan ruwaran? Filistea llaqtamanta umlliqkunan Dalilaman qolqeta qoranku Sansonta traicionananpaq. Jehová Diosmi Sansontaqa utilizaran Filistea runakunaq makinmanta israelitakunata salvananpaq. Sansonqa kallpasapan karan, chaymi enemigonkunapas mana atipayta atirankuchu, chay kallpataqa Jehová Diosmi qoran (Jueces 13:5). Chaymi Filistea runakunaqa Dalilaq yanapayninta mañakuranku.

Filistea runakunan Dalilaman qolqeta pagaranku, imarayku Sansón kallpasapa kasqanta willananpaq. Payqa chay qolqetaqa chaskikuranmi, chaymi sapakutilla Sansonta tapuspa rimarichiran imarayku kallpayoq kasqanta (Jueces 16:15-17). Dalilaqa Filistea runakunaman willaran imarayku kallpayoq kasqanta, jinan paykunaqa Sansonta jap’ispa carcelman wisq’aranku (Jueces 16:18-21).

¿Imatan Dalilamanta yachanchis? Dalilaqa qolqe sonqo payllapaq munaq warmin karan, chaymi Jehová Dios serviqta traicionaran. Manapunin chay warmi jinaqa kanachu.

Débora

¿Pin karan? Deboraqa Jehová Diospa llaqtanpi profetisan karan. Paywanmi Jehová Diosqa Israel llaqtanman willachiran imaynata paykuna pura problemankuta allichanankupaq (Jueces 4:4, 5).

¿Imatan ruwaran? Deboraqa mana manchakuspan Jehová Diospa serviqninkunata yanaparan. Jehová Diosmi Deborata niran Baracta ninanpaq Israelmanta soldadokunata Canaán soldadokunawan maqanakuqta apananpaq (Jueces 4:6, 7). Baracñataq Deborata niran paywan rinanpaq, Deborataq mana manchakuspa Baracwan riran (Jueces 4:8, 9).

Diospa yanapayninwanmi israelitakunaqa guerrapi atiparanku. Chayraykun Deboraqa juj takita ruwaran, jinaspa Baracwan guerrapi atipasqankumanta takiranku. Chay takipin Deboraqa niran mana manchakuq warmi Jaelpa yanapayninwan Canaán soldadokunata atipasqankuta (Jueces, capítulo 5).

¿Imatan Deboramanta yachanchis? Deboraqa jujkunaraykun imatapas ruwaq, payqa valienten karan. Jujkunatan yanapaq Diospa munasqanman jina ruwanankupaq. Kasukuqtinkutaq, “allinmi ruwasqaykichis” niq.

▸ Deboramanta astawan yachayta munanki chayqa “Me levanté como madre en Israel” nisqa yachachikuyta qhaway.

Ester

¿Pin karan? Esterqa Judá llaqtamanta sipasmi karan, paytan Persia llaqtamanta rey Asuero reina kananpaq ajllaran.

¿Imatan ruwaran? Reina Esterqa rey Asueroq esposan kasqanraykun llaqtanta ch’usaqyachisqa kananmanta salvaran. Esterqa llapa Judá llaqtamanta kaqkunata wañuchinankupaq Persia llaqtapi juj leyta orqosqankutan yacharuran. Chaytaqa Hamán millay runan ruwasharan (Ester 3:13-15; 4:1, 5). Esterqa vidantapas wañuypataman churaspan primon Mardoqueoq yanapasqan, rey Asueroman Hamanpa ruwashasqanta willaran (Ester 4:10-16; 7:1-10). Chaymi rey Asueroqa Esterta niran Mardoqueowan juj leyta orqonankupaq, chaywan judiokuna defiendekunankupaq. Chhaynapin judiokunaqa enemigonkuta atiparanku (Ester 8:5-11; 9:16, 17).

¿Imatan Estermanta yachanchis? Reina Esterqa juj allin ejemplon noqanchispaqqa, mana manchakuq kasqanrayku, k’umuykukuq kasqanrayku ima (Salmos 31:24; Filipenses 2:3). Payqa reypa esposanña karan chaypas, jujkunaq yanapaynintan maskharan. Qosantaqa respetowanmi rimapayaran, ichaqa chayta ruwananpaqqa valienten kanan karan. Payqa manan manchakuranchu judía kasqanta willakunanpaqqa, Judá llaqtamanta runakunataña wañuchinanku karan chaypas.

▸ Estermanta astawan yachayta munanki chayqa “Diospa llaqtantan yanaparqan”, “Allin yuyaywan mana manchakuspa ruwaq” nisqa yachachikuykunata qhaway.

Eva

¿Pin karan? Evaqa Diospa ñaupaq kaq kamasqan warmin karan, Bibliapipas paymantan ñaupaqtaqa willan.

¿Imatan ruwaran? Evaqa Diospa kamachikusqantan mana kasukuranchu. Kaqllatataq ruwaran Adanpas, paykunaqa mana juchayoq ch’uyan karanku. Jehová Diosqa paykunataqa kamaran paykunallamanta imatapas ruway atiqtan, chaymantapas paykunaqa munakuq yachayniyoq iman kananku karan (Génesis 1:27). Evaqa yacharanmi chaupi kaq sach’amanta mijujtinkuqa wañunanku kasqanta. Satanasmi ichaqa payta engañaran “manapunin wañunkichu” nispa. Nillarantaqmi Diosta mana kasukuqtinqa allin kananta. Chaymi Evaqa sach’aq rurunta mijuran, qosanmanpas mijuchillarantaq (Génesis 3:1-6; 1 Timoteo 2:14).

¿Imatan Evamanta yachanchis? Evamantan yachanchis munapayayqa mana allinman apawananchista. Evataqa sinchita munapayasqanqa Diospa kamachikuyninta mana kasukuymanmi aparan (Génesis 3:6; 1 Juan 2:16).

Jael

¿Pin karan? Jaelqa Heberpa esposanmi karan, payqa manan Israel llaqtamantachu karan. Payqa valienten karan Diospa llaqtanta yanapananpaq.

¿Imatan ruwaran? Jaelqa Canaánmanta Sisaratan carpanman jaykuchiran. Sisarataqa Israel llaqtamanta runakunan guerrapi maqanakuspa atiparanku, chaymi payqa pakakusharan. Jaelqa karpanmanmi samananpaq pasaykachiran. Puñushaqtintaq wañuchiran (Jueces 4:17-21).

Jaelpa ruwasqanwanmi Deboraq kay willasqan junt’akuran: “Señor Diosmi juj warmiwan Sisarata wañuchinqa”, nispa (Jueces 4:9). Valiente kasqanraykun Bibliapiqa Jaelmanta nin: “Karpa-karpapi tiyaq warmikunamantapas aswan saminchasqa kachun”, nispa (Jueces 5:24).

¿Imatan Jaelmanta yachanchis? Jaelqa payllamantan yuykuran jinaspan allin kaqta ruwaran. Chaypin yachanchis Diosqa imatapas ruwanmanmi willachisqanta cumplinanpaqqa.

Jezabel

¿Pin karan? Jezabelqa Ajabpa esposanmi karan, Ajabqa Israel llaqtaq reyninmi karan. Jezabelqa manan Israel llaqtamantachu karan, manataqmi Jehová Diostapas adoraranchu, aswanpas Canaán llaqtaq Baal diosnintan adoraran.

¿Imatan ruwaran? Reina Jezabelqa mana khuyapayakuq millay warmin karan. Payqa Baal diosta qhelli ruwaykunata ruwaspa adoranankutan munaran. Chaymi Jehová Dios adoraqkunataqa tukuchiyta munaran (1 Reyes 18:4, 13; 19:1-3).

Jezabelqa munasqanta chaskinanraykun llullakuspa runata wañuchiran (1 Reyes 21:8-16). Jezabelqa Diospa willachisqanman jinan wañuran manataqmi p’ampasqapaschu karan (1 Reyes 21:23; 2 Reyes 9:10, 32-37).

¿Imatan Jezabelmanta yachanchis? Jezabelqa payllapaq imatapas munaq mana p’enqarikuq warmin karan. Chaymi paypa sutinqa mana allin ruwaykunawan tupan: mana p’enqarikuq kaywan, qhelli jucha ruwaywan, mana controlakuq kaywan. Chaymi paytaqa mana qatikunanchischu.

Lotpa esposan

¿Pin karan? Bibliaqa manan willanchu Lotpa esposanpa sutintaqa. Aswanmi willawanchis iskay ususinkuna kasqanmanta, paykunaqa Sodoma llaqtapin tiyaranku (Génesis 19:1, 15).

¿Imatan ruwaran? Lotpa esposanqa manan kasukuranchu Diospa kamachikuyninta. Jehová Diosmi Sodoma llaqtata thuninan karan, juj llaqtakunatapas qhelli juchapi kausasqankumanta. Diosqa Lot-ta familiantawan munakusqanraykun iskay angelninkunata kachamuran, Lot-ta familiantawan chay llaqtamanta orqonanpaq (Génesis 18:20; 19:1, 12, 13).

Angelkunan Lot-ta niranku ama qhepankuta qhawarikunankupaq. Mana kasukuqtinkutaq wañunanku kasqanta (Génesis 19:17). Lotpa esposanmi ichaqa qhepanta qhawarikuspa “kachi qaqaman tukurapuran” (Génesis 19:26).

¿Imatan Lotpa esposanmanta yachanchis? Lotpa esposanta pasasqanmi yuyarichiwanchis qhapaq kayta maskhaymantaqa, aswan importanteqa kanan Diosta kasukuymi. Chaymi Jesuspas niran: “Lotpa esposanta imachus pasasqanta yuyariychis”, nispa (Lucas 17:32).

Lea

¿Pin karan? Leaqa Jacobpa ñaupaq kaq esposanmi karan, sullk’antaq Raquel karan, Jacobpaq juj kaq esposan (Génesis 29:20-29).

¿Imatan ruwaran? Leaqa Jacobpaqmi soqta qhari wawakunata wachakuran (Rut 4:11). Jacobqa Raquelwanmi casarakuyta munaran manan Leawanchu. Ichaqa paykunaq taytan Labanmi Leata Jacobman qoran Raquelpaq rantinpi. Jacobmi ichaqa cuentata qokuran mana Raqueltachu qosqanta, chaymi Labanwan rimaq riran engañasqanmanta. Labantaq Jacobta niran costumbrenkuman jinaqa kuraqraq ñaupaqta casarakunan kasqanta. Juj semana qhepatataq Raquelwan casarakuran (Génesis 29:26-28).

Jacobqa Raqueltan astawanqa munakuran Leamantaqa (Génesis 29:30). Leaqa hermananwanmi Jacobta qechunakuranku. Jehová Diosqa yacharanmi Lea imayna sientekusqanta, chaymi soqta qhari wawata juj warmi wawatawan qoran (Génesis 29:31).

¿Imatan Leamanta yachanchis? Leaqa Jehová Diosmanmi llakikuyninkunata willaran, chhayna sasachakuypiña tarikuspapas repararanmi Diospa yanapayninta (Génesis 29:32-35; 30:20). Lea imayna familianpi kausasqanmi reparachiwanchis iskay kinsa warmiyoq otaq qosayoq kayqa llakita apamusqanta, Diosqa jinallatan qhawaran ichaqa juj tiempollapaq. Diosqa munan casarakuspa juj qhariwan otaq juj warmillawan tiyanankutan (Mateo 19:4-6).

▸ Leamanta astawan yachayta munanki chayqa “Dos hermanas rivales ‘edificaron la casa de Israel’” nisqa yachachikuyta qhaway.
▸ ¿Imaraykun Dios jinallata qhawaran iskay kinsa warmiyoq otaq qosayoq kanankuta? Chaymanta astawan yachayta munanki chayqa “¿Aprueba Dios la poligamia?” nisqa yachachikuyta qhaway.

María (Martaq, Lazaroq hermanan)

¿Pin karan? Mariaqa Jesuspa amiganmi karan, imayna Lazaropas Martapas karanku jina.

¿Imatan ruwaran? Mariaqa respetaranmi Diospa churin Jesustaqa. Mariaqa iñiranmi Jesús hermanon Lazarota kausarichinpunanpi, Jesús Lazarota kausarichimpusqantaqa rikuranmi. Juj kutinmi Mariataqa hermanan Marta phiñakuran mijuna wayk’uypi mana yanapasqanmanta, Mariaqa Jesuspa rimasqantan uyarisharan; chaymi Mariataqa Jesús felicitaran Diosmanta yachay munasqanmanta (Lucas 10:38-42).

Juj kutinmi Mariaqa Jesusta sumaqta chaskiran “sinchi valorniyoq sumaq q’apaq jawinantin, chaytataq Jesuspa umanman jich’aykuyta qallariran” (Mateo 26:6, 7). Jujkunan ichaqa niranku ‘sinchi valorniyoq sumaq q’apaq jawinata usuchishasqanta’. Jesusmi ichaqa niran: “Maypiña allin willakuykuna kay pachantinpi willakunqa chaypas, yachakullanqataqmi kay warmiq ruwasqanmantapas, chhaynapi yuyarisqa kananpaq”, nispa (Mateo 24:14; 26:8-13).

¿Imatan Mariamanta yachanchis? Mariaqa allin iñiyniyoqmi karan. Chaymi Dios serviynintaqa imamantapas ñaupaqman churaran. Payqa k’umuykukuqmi karan Jesustapas anchatan respetaran. Chaymi sinchi valorniyoq sumaq q’apaq jawinawan jich’aykuran, payqa manan jayk’a valesqanpichu piensaran.

María (Jesuspa mamitan)

¿Pin karan? Mariaqa Judá llaqtamanta sipasmi karan. Payqa mana qhariwan puñuspan Jesusta wachakuran, Diospa wawanta, chayqa juj milagron karan.

¿Imatan ruwaran? Mariaqa k’umuykukuywanmi Diosta kasukuran. Mariaqa Josewanmi casarakunanpaq rimanasqa kasharan, juj angelmi niran: “Qanmi onqoq rijurinki, jinan juj qhari wawata onqokunki”, nispa; payqa karan Diospa prometesqan wawan (Lucas 1:26-33). Mariaqa tukuy sonqomantan chay kamachikuytaqa kasukuran. Jesuspa nacesqan pasaytaqa Mariaqa Josewan tawa qhari wawayoq karan, warmi wawankunapas karanmi. Chhaynapin Mariaqa manaña virgenñachu otaq doncellañachu kapuran (Mateo 13:55, 56). Payqa Diospa wawanpa mamitanña karan chaypas, manan jayk’aqpas jatunchakuranchu. Payqa chhaynallapunin karan Jesús kay pachapi kashaqtinpas, iñiq t’aqapipas.

¿Imatan Mariamanta yachanchis? Mariaqa anchatan Diospi iñiran chaymi Diospa kamachisqanta kasukuran. Payqa allintan Diospa palabranmanta yacharan. Mariaqa yaqa 20 kutita jinas rimanman karan Lucas 1:46-55 textomanta.

▸ Mariamanta astawan yachayta munanki chayqa “Imakunatan yachasunman Jesuspa mamitanmanta” nisqa yachachikuyta qhaway.

María Magdalena

¿Pin karan? María Magdalenaqa Jesuspa qatikuqninmi karan.

¿Imatan ruwaran? María Magdalenaqa Jesuswan kuska discipulonkunawan kuska iman viajaq. Payqa kaqninkunatapas qoqmi Jesusman discipulonkunamanpas (Lucas 8:1-3). Jesustapas wañupunankama compañaran, wañuchipuqtinkupas payqa chaypin kasharan. Paymi ñaupaqtaqa tuparan Jesuswan kausarimpusqan pasaytaqa (Juan 20:11-18).

¿Imatan María Magdalenamanta yachanchis? María Magdalenaqa tukuy kaqninkunawanmi predicacionpi Jesustaqa yanaparan, tukuy tiemponwanmi Jesusta qatikuran.

Marta

¿Pin karan? Martaqa karan Lazaroq, Mariaq hermananmi. Kinsantinkun Betania llaqtapi tiyaranku, Jerusalenpa qayllanpi.

¿Imatan ruwaran? Martaqa Jesuspa amiganmi karan. Chaymi Bibliaqa nin: “Jesusqa munakuranmi Martata, ñañanta, Lazarotawan”, nispa (Juan 11:5). Martaqa sumaqtan pitapas wasinpi chaskiq. Juj kutinmi Jesús Martata visitaran, jinan ñañan Mariaqa Jesuspa rimasqanta uyarisharan, Martataq mijunata wayk’usharan. Chaymi Martaqa Jesusta niran María wayk’uypi yanapananpaq, Jesusmi ichaqa Martata sumaqllata corregiran (Lucas 10:38-42).

Lázaro onqosqa kashaqtinmi Martaqa ñañanpiwan Jesusta wajachimuranku, paykunaqa manan iskayarankuchu Jesús Lazarota jampinanmantaqa (Juan 11:3, 21). Lazaron ichaqa wañukapuran. Martaqa Jesuswan rimasqanpin rikuchiran kausarimpuy promesapi iñisqanta, payqa confiaranmi Jesús Lazarota kausarichimpunanpi (Juan 11:20-27).

¿Imatan Martamanta yachanchis? Martaqa kallpachakuranmi wasinpi sumaqta pitapas chaskinanpaq. Payqa sonqomantan uyarikuran pipas consejota qoqtinqa. Payqa rimaranmi imayna sientekusqanmanta, iñisqanmantapas.

▸ Martamanta astawan yachayta munanki chayqa “Ñoqaqa iñinin” nisqa yachachikuyta qhaway.

Míriam

¿Pin karan? Miriamqa Moisespa, Aaronpa hermananmi karan. Payqa ñaupaq kaq profetizan karan.

¿Imatan ruwaran? Miriamqa profetisan karan, Diospa willachimusqantan jujkunaman willaq. Israel llaqtapiqa allin qhawarisqa warmin karan. Diosmi Puka qochapi Egiptomanta soldadokunata wañuchiran, chay qhepatan payqa Dios llaqtanta salvasqanmanta jujkunawan takiyta qallariran (Éxodo 15:1, 20, 21).

Chay qhepamanmi ichaqa Miriamqa Aaronwan, Moisesmanta mana allinta rimayta qallariranku. Paykunaqa jatunchakuspa envidiakuspa iman chaytaqa ruwaranku. “Señor Diostaq chayta uyariran” chaymi paykunata castigaran (Números 12:1-9). Miriamtaqa lepra onqoywanmi castigaran, paymi ñaupaqtaqa Moisesmanta mana allinta rimaran. Moisesmi ichaqa Jehová Diosmanta mañakuran jampinanpaq, Diosqa uyarimuranmi. Miriammi ichaqa qanchis p’unchay sapaqpi wisq’asqa kanan karan (Números 12:10-15).

Bibliapin nishan Miriamqa wanachiyta chaskikusqanta. Watakuna pasaytan Jehová Dios willaran allinkuna ruwasqanmanta, chaymi Israel llaqtata niran: “Kacharichimurayki, Moiseswan, Aaronwan, Miriampiwanmi pusachimurayki”, nispa (Miqueas 6:4).

¿Imatan Miriammanta yachanchis? Miriammantan yachanchis Diosqa hermanonchiskunata ima nisqanchista uyarisqanta. Chaymantapas yachanchismi Diospa sonqonpaq jina kanapaqqa manan jatunchakuqchu nitaq envidiakuqpaschu kananchis. Yaqapaschá jujkunamanta mana allinta rimaspa, mana allinta qhawarichisunman.

Rahab

¿Pin karan? Rahabqa qhelli kausaypi puriq warmin karan, payqa Jericó llaqtapin tiyaran, tiempowantaq Jehová Diosta adorayta qallariran.

¿Imatan ruwaran? Rahabqa llaqta qhawariq iskay israelitakunatan pakaran. Payqa Jehová Dios Israel llaqtanta salvasqanmantan uyariran, ñaupaqtaqa Egiptomanta chaymantataq amorreokunamanta.

Rahabqa llaqta qhawariqkunatan yanaparan, chaymantan paykunata niran paytawan familiantawan Jericó llaqtata thuniqtinku salvanankupaq. Llaqta qhawariqkunan niranku Rahab kaykunata ruwananta. Ñaupaqta, manan pimanpas willananchu karan israelitakuna Jericó llaqtata thuninankuta. Iskay kaq, Rahabqa familiantinmi wasinmanta mana lloqsinankuchu karan maqanakuy tukunankama. Kinsa kaq, wasin ventanamanta puka waskhata warkunan karan, chhaynapi wasinta reqsinankupaq. Rahabqa tukuy nisqankunata kasukuran chhaynapi Jericó llaqtapi runakunata wañuchiqtinku familiantin salvakuran.

Tiempowantaq Rahabqa juj israelitawan casarakuran, chhaynapin mirayninmanta rey Davidpas Jesucristopas naceran (Josué 2:1-24; 6:25; Mateo 1:5, 6, 16).

¿Imatan Rahabmanta yachanchis? Bibliapin nin Rahabqa allin iñiyniyoq kasqanmanta (Hebreos 11:30, 31; Santiago 2:25). Paymanta yachaspan reparanchis Jehová Dios khuyapayakuq, mana pimanpas sayapakuq, payman confiaqkunata bendiceq kasqanta, imaynaña ñaupaqpi karanku chaypas manan qhawanchu.

▸ Rahabmanta astawan yachayta munanki chayqa “Fue declarada justa por obras” nisqa yachachikuyta qhaway.

Raquel

¿Pin karan? Raquelqa Labanpaq ususinmi karan, Jacobpaqtaq munakusqan esposan karan.

¿Imatan ruwaran? Raquelqa Jacobwanmi casarakuran chaymantataq iskay wawayoq karanku, paykunawanmi Israel llaqtapiqa chunka iskayniyoq ayllukuna karanku. Biblian willan Raquelqa papanpa ovejankunata michishaspa Jacobta reqsisqanta (Génesis 29:9, 10). Leamantaqa ‘Raquelmi munay sijlla karan’ (Génesis 29:17).

Jacobqa Raquelmanta enamorakuran, chaymi Labanpaq qanchis watata llank’ananpaq nisqanta kasukuran, jinaspa Raquelwan casarakunanpaq (Génesis 29:18). Labanmi ichaqa Leata ñaupaqta qoran, chaymantañan Raqueltaqa casarakunanpaq qoran (Génesis 29:25-27).

Jacobqa anchatan munakuran Raquelta iskaynin wawankunatawan, Leatan ichaqa wawakunantinta pisillata munakuran (Génesis 37:3; 44:20, 27-29). Chayraykun iskaynin warmikunaqa cheqninakuranku (Génesis 29:30; 30:1, 15).

¿Imatan Raquelmanta yachanchis? Raquelpaqqa sasaña karan chaypas, manan iskayaranchu Dios mañakusqanta uyarinanpiqa (Génesis 30:22-24). Chaypin yachanchis askha warmiyoq otaq askha qosayoq kayqa problemakunata familiapi paqarichisqanta. Raquelta pasasqanmi reparachiwanchis Jehová Diospa kamachikuyninkuna kasukuy ancha allin kasqanta, Biblian nin: “Diospa jujllachasqantaqa ama pipas t’aqachunchu”, nispa (Mateo 19:4-6).

▸ Raquelmanta astawan yachayta munanki chayqa “Dos hermanas rivales ‘edificaron la casa de Israel’” nisqa yachachikuyta qhaway.
▸ ¿Imaraykun Dios jinallata qhawaran iskay kinsa warmiyoq otaq qosayoq kanankuta? Chaymanta astawan yachayta munanki chayqa “¿Aprueba Dios la poligamia?” nisqa yachachikuyta qhaway.

Rebeca

¿Pin karan? Rebecaqa Isaacpa esposanmi karan, wawankutaq mellizokuna karanku, Jacobwan Esauwan.

¿Imatan ruwaran? Rebecaqa Diospa munaynintan ruwaran paypaq sasaña kaqtinpas. Juj p’unchaymi Rebecaqa pozo patata riran, jinan juj runa qayllaykuspa niran: ‘Valekuykin chhikallanta p’uyñuykimanta unuta ujarichiway’, nispa. Chaymi Rebecaqa usqhaylla unuta jaywaran payman camellonkunamanpas (Génesis 24:15-20). Chay runaqa Abrahanpa kamachinmi karan, karu llaqtatataq Isaacpaq esposata maskhaq riran, Isaacqa patroninpaq churinmi karan (Génesis 24:2-4). Abrahanpa kamachinqa Diosmantan mañakuran allin warmita tarimpunanpaq. Rebecata rikuspan repararan allin llank’aq, wasinpipas sumaqta chaskikuq kasqanta, chaypin yuyaykuran: “Diosmi kay sipastaqa Isaacpaq ajllakun”, nispa (Génesis 24:10-14, 21, 27).

Rebecaqa yacharuranmi imarayku chay runa jamusqanta, chaymi riran Isaacwan casarakunanpaq (Génesis 24:57-59). Tiempowantaq Rebecaqa mellizo wawayoq karan, Diosmi niran: “Kurajkaqmi sullk’akaqta servinqa”, nispa (Génesis 25:23). Isaacmi Esauta bendecinan karan, jinan Rebecaqa Jacobta ‘cabra qarawan p’istuykuran’ Isaac bendecinanpaq. Chaytaqa Rebecaqa ruwaran Diospa munaynin kasqanraykun (Génesis 27:1-17).

¿Imatan Rebecamanta yachanchis? Rebecaqa k’umuykukuq, allin llank’aq, wasinpipas sumaqtan pitapas chaskiq. Chay jina warmi kasqanraykun, payqa allin esposa, allin mama, Diostapas tukuy sonqowanmi serviq.

▸ Rebecamanta astawan yachayta munanki chayqa “Arí, risaqmi” nisqa yachachikuyta qhaway.

Rut

¿Pin karan? Rutqa Moab llaqtamantan karan, payqa llaqtanta diosninkunatapas saqespan Jehová Dios serviq Israel llaqtata ripuran.

¿Imatan ruwaran? Rutqa suegran Noemitan munakuran. Noemiqa qosantin iskaynin wawakunantinmi Moab llaqtaman ripuranku, Israel llaqtapi yarqay kasqanrayku. Chaymantan iskaynin wawankunaqa Moab warmikunawan casarakuranku, sutinkun karan Rut, Orpá ima. Tiempowantaq qosanpas wawankunapas wañukapuranku. Chhaynapin kinsantin warmikunaqa viuda kapuranku.

Noemiqa Israel llaqtatan kutipunan karan manaña yarqay kapusqanta yachaspa. Rutpas Orpapas Noemiwanmi ripuyta munaranku, jinan Noemiqa niran: “Tayta-mamaykichisman kutipuychis”, nispa. Orpan ichaqa kutipuran (Rut 1:1-6, 15). Rut-taq suegranwan ripuran, Noemipa Diosninta adoraq (Rut 1:16, 17; 2:11).

Rutqa allin qhachunmi, allin llank’aq warmin karan, chaymi Belén llaqtapiqa ancha allinpaq qhawariranku. Boazqa qhapaq runan karan, paymi Rut allin llank’aq kasqanmanta admirakuran, chaymi askha mijuykunata qoran paypaq Noemipaqwan (Rut 2:5-7, 20). Tiempowantaq Rutqa Boazwan casarakuran, chhaynapin mirayninmanta rey Davidpas Jesucristopas naceranku (Mateo 1:5, 6, 16).

¿Imatan Rutmanta yachanchis? Rutqa llaqtanta familiankunatapas saqespan Noemita munakusqanrayku, Jehová Diostapas munakusqanrayku ripuran. Payqa allin llank’aq Dios munakuq warmin karan, sasakunapiña tarikuran chaypas.

▸ Rutmanta astawan yachayta munanki chayqa “Maytachus qan rinki, chaytan ñoqaqa risaq” “Ancha allin warmi” nisqa yachachikuytawan qhaway.

Sara

¿Pin karan? Saraqa Abrahanpa esposanmi karan, Isaacpa mamitan.

¿Imatan ruwaran? Saraqa Ur qhapaq llaqtatan saqepuran qosanman Dios prometesqanpi iñisqanrayku. Diosmi Abrahanta niran Ur llaqtamanta Canaán llaqtaman ripunanpaq. Jehová Diosmi prometeran familianta ancha jatun suyuman tukuchinanpaq, chaymantapas askha bendicionkunata chaskinanpaq (Génesis 12:1-5). Saraqa 60 watanpiñan kashanman karan chay tiempopaqqa. Chaymantapachan karpakunapi tiyaranku.

Karpakunapi tiyayqa peligroson karan, Sarawan Abrahanwanqa Diospa kamachikuyninkunatan kasukuranku (Génesis 12:10, 15). Saraqa manan wawayoq kayta atiranchu, chaymi sinchita llakikuran. Ichaqa Diosmi prometeran miraynin bendecisqa kananta (Génesis 12:7; 13:15; 15:18; 16:1, 2, 15). Tiempowantaq Jehová Dios willachiran Sara qhari wawayoq kananta. Chaypiqa 90 watayoqñan karan wawayoq kananpaqqa, qosanpas 100 watayoqñan karan, chaywanpas Jehová Diospa prometesqan jinan wawayoq karanku (Génesis 17:17; 21:2-5). Chay wawaq sutinmi karan Isaac.

¿Imatan Saramanta yachanchis? Saramantan yachanchis Diosqa prometesqantaqa cumpleqpuni kasqanta, mayninpiqa mana atikuqña kanman chaypas (Hebreos 11:11). Kay tiempopi esposakunapaqpas allin ejemplon, casado kausaypi respeto kananpaq (1 Pedro 3:5, 6).

▸ Saramanta astawan yachayta munanki chayqa “Munay rijch’ayniyoq warmi” “Sara, reykunaq maman” nisqa yachachikuykunata qhaway.

Sulamita

¿Pin karan? Sulamitaqa munay rijch’ayniyoq sipasmi karan, Cantar de los Cantares libropin paymanta willashan. Biblian ichaqa sutinta mana willanchu.

¿Imatan ruwaran? Sulamita sipasqa tukuy sonqomantan munakuran oveja michiq pastorninta (El Cantar de los Cantares 2:16). Sulamita munay rijch’ayniyoq kasqanmi rey Salomonpa sonqontaqa suwaran, chaymi imaymanata ruwaran paywan kananpaq (El Cantar de los Cantares 7:6). Jujkunaña tanqaranku Salomonwan casarakunanpaq chaypas, Sulamita sipasqa manan munaranchu. Payqa oveja michiq pastornillantan munakuran (El Cantar de los Cantares 3:5; 7:10; 8:6).

¿Imatan Sulamitamanta yachanchis? Sulamitaqa munay rijch’ayniyoqmi karan, reyña paymanta enamurakuran chaypas manan jatunchakuranchu. Paytaqa manan jujkunaq nisqankupas nitaq qhapaq kayta munachisqankupas sonqontaqa cambiaranchu. Sulamitaqa manan sonqonwan atipachikuranchu, chaymi mana qhelli juchaman urmaranchu.