ABELQA tardeyaykuyta hinan qhata-qhatapi ovejankunata michisharqan. Hinan waynachaqa ovejankunaq kasqanmanta aswan karupi lliphipipishaq k’anchayta qhawarirqan. Payqa rikurqanmi Edén huertaman ñanta hark’ananpaq wach’iq nina espada muyuylla-muyushasqanta. Ñawpaqpiqa chaypin tayta-maman tiyarqan, kunanqa manan pipas chayman haykuyta atirqankuchu. Abelqa yaqapaschá wayraq t’ampayachisqan umachantin hanaq pachata qhawarispa Kamaqninpi yuyaymanarqan. ¡Maytachá payqa munarqan runakuna Dioswan allinpi kanankuta!

Adanpa qhepakaq churin Abelmi kunan rimapayawashanchis. ¿Uyarishankichu? Yaqapaschá nishanki: “¿Imaynapitaq rimapayawasunman? Payqa unay watakuna qhepataraqmá wañukapurqan”, nispa. Arí, 6.000 watakuna ñawpaqtaraqmi payqa hallp’aman tukupurqan. Chaymantapas Biblian wañupuqkunamanta nin: ‘Wañukapuqkunaqa [...] manan imatapas yachankuchu’, nispa (Eclesiastés 9:5, 10). Hinaspapas manan Bibliapiqa Abelpa rimasqan huk simillapas tarikunchu. Chhaynaqa, ¿imaynatan rimapayawasunman?

Jehová Diospa yuyaychasqanmi apóstol Pablo Abelmanta nirqan: ‘Abelqa wañupunña chaypas iñiyninwanmi rimashallan’, nispa (Hebreos 11:4). Arí, Abelmi ñawpaqtaqa allin iñiyniyoq karqan. Payqa tukuy sonqowanmi iñirqan chaymi kunankamapas paytaqa yuyarikushallan. Sichus paymanta astawan yachasun imachus ruwasqantapas qatikusun chayqa, rimapayawashasunman hinan kanqa.

Bibliaqa pisillatataq Abelmanta willan chayqa, ¿imaynatan paymanta iñiyninmantapas yachasunman? Chaymanta kunan yachasun.

Kay pachapi runakuna chayllaraq mirayta qallarishaqtinmi Abelqa nacerqan. Chaymi Jesusqa pachak-pachak watakuna qhepaman willarqan ‘kay pacha kamasqa [qallariynin]’ tiempopi Abelpa kawsasqanta (Lucas 11:50, 51). Kay pacha nispaqa nisharqan huchamanta pampachasqa otaq qespichisqa kanankupaq suyakuyniyoq runakunamantan. Runaq paqarisqanmanta tawa kaq runaña karqan chaypas, paytan Dios ñawpaqta qhawarirqan huchamanta qespichinanpaq hinapuni kasqanta. * Rikusqanchis hina Abelqa mana allin runakuna ukhupin wiñarqan.

Kay pachapi runakuna chayllaraq mirashaqtinmi imaymana sasachakuykuna karqan. Adanwan Evawanqa sumaq rikch’ayniyoq allin kallpayoqchá karqanku. Ichaqa yuyaypin huchallikurqanku. Paykunaqa mana huchayoqmi karqanku, wiñaypaqtaqmi kawsananku karqan. Ichaqa manan Jehová Diosta kasukurqankuchu, chaymi Edén huertamanta qarqochikamurqanku. Paykunallapi  yuyaykuspan, wiñay kawsayta paykunapaq wawankunapaqpas chinkachirqanku (Génesis 2:15–3:24).

Chay qhepamanqa Adanpas Evapas sasachakuykunapin tarikurqanku. Qhepamanmi Caín wawanku nacerqan; Caín sutiqa “Qosqa” ninanmi. Evan nirqan: “Señor Dios qowaqtinmi qhari wawayoq kani”, nispa. Yaqapaschá Evaqa chayta nirqan Edén huertapi Jehová Dios promesa ruwasqanpi yuyaykuspa. Chaypin Dios willarqan huk warmimanta huk ‘miray’ hamunanta Edén huertapi runakuna pantachiqta chinkachinanpaq (Génesis 3:15; 4:1). ¿Yaqachu Eva yuyaykurqan paymanta miray hamunanta, Caín prometesqa ‘miray’ kasqantapas? Chhayna kaqtinqa, pantasqatan yuyaykusharqan.

Sichus Adanpas Evapas Caín wawankuman chayta yachachirqanku chayqa, astawanmi hatunchakuq kayta yachachisharqanku. Qhepamanmi Evaqa huk wawatawan onqokurqan Abel sutiyoqta, ichaqa manan paymantaqa allin rimaykuna kanchu. Abel sutiqa “Chinkapuq” otaq “Yanqapaq”, ninantan nishanman (Génesis 4:2). ¿Abelwanqa mana imapas kananta yuyaykuspachu chay sutita churarqanku? Yaqapaschá chayta yuyaykurqanku, ichaqa manan sut’itapunichu yachakun.

Imaynaña karqan chaypas, manan Adán Evaq ruwasqantaqa qatikunachu. Tayta-mamakuna, ¿Jehová Dios munakuyta, amigon kaytachu wawaykiman yachachinki? Icha, ¿hatunchakuq, munapayaq, cheqnikuq kaytachu? Adanwan Evawanqa manan allintachu tayta-mama kasqankuta hunt’arqanku. Chaywanpas manan llapa wawankuchu paykunaq ruwasqanta qatikurqanku.

Cainpa Abelpa wiñasqanman hinachá Adanqa yachachirqan familiankuta uywanankupaq imayna llank’ayta. Chaymi Cainqa chakra llank’aq kapurqan, Abeltaq oveja michiq.

Abelmi ichaqa watakunaq pasasqanman hina allin iñiyniyoq kapurqan, chaymi chay iñiyninmanta apóstol Pablo qelqarqan. ¿Imaynapin allin iñiyniyoq kapurqan mana pi runapas chhayna iñiyniyoq kashaqtin? Paytaqa kinsa ruwaykunan yanapanman karqan, sapankamanta yachasunchis.

Jehová Diospa kamasqan.

Diosmi kay hallp’a pachata ñakarqan, chaymi khiskakuna kisakuna wiñanan karqan, chakrapas sasa llank’anan kanan karqan. Chaywanpas hallp’aqa sumaqtan paykunapaq mikhuyta ruruchirqan. Diosqa manan ñakarqanchu p’alaq animalkunata, challwakunata, huk animalkunata, nitaq orqokunata, qochakunata, mayukunata, lamar-qochata, hanaq pachata, phuyuta, Intita, Killata, ch’askakunatapas. Tukuy rikusqanpin Abelqa repararqan tukuy imaymana Kamaq Diospa munakuyninta, ancha yachayniyoq kasqanta, sumaq sonqo kasqantapas (Romanos 1:20). Dios imayna kasqanpi, kamasqankunapipas sapa kutilla yuyaymanasqanmi yanaparqan iñiynin astawan wiñananpaq.

Abelqa sapa p’unchaychá Diospi yuyaykurqan. Ovejankunata michishaqta rikushawaqpas hinata  yuyaykuy. Michiqqa karutan puriq. Sumaqtan ovejankunata michiq orqokunapi, wayq’okunapi, mayu patakunapi. Q’omer q’achullatan ovejankunapaq maskhaq, ukyanankupaq allin pukyukunata, samananpaq allin cheqaskunata. Ovejakunaqa llapa animalkunamantapas aswan samp’an kanku, runakunaq pusarinanpaq cuidananpaq hinallapas kamasqa kanman hina. ¿Reparanmanchu karqan Abel chay ovejakuna hina paypas, aswan Atiyniyoqpa aswan Yachayniyoqpa pusarinanta cuidananta necesitasqanta? Yaqapaschá payqa chaykunapi yuyaymanaspa Diosmanta mañakurqan, chaytaq iñiyninta wiñachirqan.

Jehová Diospa promesan.

Adanpas Evapas willarqankuchá wawankunaman Edén huertapi sucedesqanta imarayku qarqochikamusqankutapas. Chaymi Abelqa imaymanapi yuyaymananan karqan.

Jehová Diosmi willarqan kay hallp’a pacha ñakasqa kananta, khiskakuna kisakuna wiñasqanwantaq Abelqa sut’ita rikurqan Diospa rimasqan hunt’akusqanta. Diosmi willallarqantaq Eva wiksayoq kaspa onqokuspapas ñak’arinanta. Abelqa maman huk wawakunayoq kasqanpichá reparallarqantaq Diospa rimasqan hunt’akusqanta. Hinaspapas willarqanmi Evaqa qosanpa munakuyninta paypi interesakunanta wañuytaraq munapayananta, qosantaq payta kamachinan kasqanta. Abelqa askha kutipichá tayta-mamanpi chayta rikurqan. Chhaynapin Abelqa rikurqan Jehová Diospa nisqan llapallan hunt’akusqanta. Chaymi Abelqa iñirqan Edén huertapi paqarisqan mana allinkunata prometesqa ‘miraywan’ chinkachinanpi (Génesis 3:15-19).

Jehová Diospa kamachinkuna.

Abelpa familianpiqa manan pipas allin iñiyniyoqqa karqanchu. Ichaqa manan runakunallachu chay tiempopiqa Hallp’api tiyarqanku. Jehová Diosqa Adanta Evatawan Edén huertamanta qarqomuspan huk hark’ayta churarqan manaña paykunapas wawankunapas chay Paraisoman haykunankupaq. Chaypin querubinkunata (hatun puestoyoq angelkuna) muyushaq ‘wach’iq nina espadatawan’ churarqan (Génesis 3:24).

Abel waynachaqa sapa kutillachá runa hina rikch’ayniyoq querubinkunata qhawaq. Rikch’ayninkuta qhawarispachá reparaq atiyniyoq kasqankuta. Maytachá admirakurqan mana sayaq wach’iq nina espadata qhawaspapas. Payqa manan hayk’aqpas rikurqanchu chay querubinkuna sayk’uspa puestonku saqerparisqankutaqa. Paykunaqa tuta-p’unchaymi, watan-watanmi may kanankupi kasharqanku. Chaypin Abelqa repararqan Jehová Diosta serviqkunaqa ch’uya, mana sayk’uq kasqankuta. Arí, chay querubinkunaqa hunt’aq sonqo kasukuqmi karqanku, manataqmi Abelpa familianpiqa pipas chhaynaqa karqanchu. Chaykunata rikuspachá Abelpa iñiyninqa astawan wiñarqan.

Diospa kamasqankunapi, promesa ruwasqanpi, serviqninkuna imayna kasqanpi yuyaymanaspan Abelpa iñiyninqa astawan wiñarqan. ¡Paypas rimapayawashasunman hinan paymanta imaymanata yachasunman! ¡Maytachá wayna-sipaskunatapas yanapanman Jehová Diospi iñinankupaq, familianku imaynaña kanman chaypas! Qanpas Diospa sumaq kamasqanta qhawarispa, Bibliawan yanapachikuspa, hunt’aq serviqninkunaq ejemplonta qhawarispan chhayna iñiyniyoq kawaq.

Abelpaq Iñiynin wiñasqanman hina payqa ruwayninwan rikuchiyta munarqan. Ichaqa, ¿imatan huk runa tukuyta Kamaq Diosman qonman? Diosqa manan regalokunatachu nitaq runakunaq yanapaynintachu necesitan. Paymi ichaqa repararqan tukuy sonqomanta hanaq pachapi Taytanman ima allin kaqnintapas qoqtinqa kusikuywan chaskinanta.

Hinan Abelqa ovejankunamanta Diosman sacrificiota haywarqan. Chaypaqmi ñawpaq wachay ovejankunata akllarqan, chaymantataq “allin wiranta” Diosman haywarqan. Cainpas Diospa bendicionninta munaspa, paywan allinpi kananpaqwan hallp’aq rurusqanta haywallarqantaq. Ichaqa manan Abel hinachu tukuy sonqowan haywarqan, chaytan rikukurqan ofrenda haywasqankupi.

 Yaqapaschá sapankanku altarkunata ruwaspa ninawan ruphachispa querubinkunaq ñawpaqenpi ofrendankuta haywarqanku, chay tiempopiqa paykunallan kay pachapi Diospa rantinpi karqanku. Biblian willan “Abelta ofrendantapas” chaskisqanta, ichaqa manan willanchu imaynapi chaskisqanta (Génesis 4:4). ¿Imaraykun Abelta allinpaq qhawarirqan?

¿Ofrendanraykullachu Abelta allinpaq qhawarirqan? Abelqa huk kawsashaq ovejatan sacrificiopi haywarqan ch’uya yawarnintataqmi sut’uchirqan. Unay watakuna qhepamanmi israelitakunaman Dios kamachirqan ch’uya ovejata imayna haywanankupaq, chaytan tupachirqan sapan churin ‘Corderoq’ sacrificionwan (Juan 1:29; Éxodo 12:5-7). Chaywanpas Abelqa manachá chaykunataqa yachanmanchu karqan.

Ichaqa sut’itan yachanchis Diosman Abel allin kaqninta ofrendapi haywasqanta. Chaywanpas Diosqa manan ofrenda haywasqallantachu allinpaq qhawarirqan, aswanpas munakuywan tukuy iñiywan haywasqantan.

Kunanqa Cainmanta yachasun. Jehová Diosqa manan ‘Cainta ofrendantapas [...] chaskirqanchu’ (Génesis 4:5). ¿Rurukunata hayway mana allin kasqanraykuchu? Manan, unay watakuna qhepamanmi Moisesman kamachikuy simi qosqanpi Dios kamachirqan hallp’api wiñaqmanta ofrenda haywanankupaq (Levítico 6:14, 15). Cainmantan Biblia nin: “Paypa ruwasqankunan mana chaninchu karqan”, nispa (1 Juan 3:12). Yaqachus hina Cainqa, kay tiempopi wakin runakuna hina hawa sonqolla ofrendanta haywarqan. Qhepaman sucedesqanpin sut’ita rikukurqan Diosta mana munakusqanta mana iñisqantapas.

Cainqa repararqanmi Jehová Dios mana allinpaq qhawarisqanta, ichaqa ¿kallpachakurqanchu wawqen hina kananpaq? Manan, aswanpas sinchitan wawqenpaq phiñakurqan. Jehová Diosmi sonqonpi imachus kasqanta reparaspa sumaqllata yuyaycharqan. Nirqanmi: “Allinkaqta ruwaqtiykiqa, chaskisqan kanki, manachus allinkaqta ruwanki chayqa, huchan suyapashasunki hap’irqonasuykipaq”, nispa (Génesis 4:6, 7).

Chaywanpas Cainqa manan kasukurqanchu. Chaymi campoman wawqenta pusarqan paytaqmi kasukullarqan. Chaypin Cainqa Abelman phawaykuspa wañuchirqan (Génesis 4:8). Chhaynapin Abelqa Diospi iñisqanrayku ñawpaqta qatiykachasqa karqan wañuchisqa ima. Wañuchisqaña karqan chaypas manan qonqasqachu karqan.

Abelpa yawarninmi chaninchayta mañakurqan Jehová Diosmantapas qaparispa mañakushanman hinata. Chaymi Diosqa Cainta castigarqan wawqen wañuchisqanmanta (Génesis 4:9-12). Chaywanpas Abelqa kunan p’unchaykaman iñiyninwan rimashallan. Tiemponpi kawsaq runakunamanta aswan pisitan payqa kawsarqan, yaqapaschá pachaq watata hinalla. Chaywanpas allin kaqta ruwaspan kawsarqan, yacharqantaqmi Jehová Diospa munakusqanta allinpaq qhawarisqantapas (Hebreos 11:4). ¡Payqa Diospa yuyayninpichá kashan kay Hallp’a paraíso kapuqtin kawsarichisqa kananpaq! (Juan 5:28, 29.) ¿Chaypichu kanki payta chaskinaykipaq? Sichus qanpas Abelpa rimasqanta uyarinki iñiynintapas qatikunki chayqa, chaypin kanki.