Sinagogakunapin Jesusqa discipulonkunawan yachachiqku

“Jesustaq Galileantinta purirqan sinagogakunapi yachachispa, Diospa qhapaqsuyunmanta allin willakuykunata willaspa.”(MATEO 4:23.)

EVANGELIO qelqakunaq willakusqanman hina, Jesusqa rillaqpunin sinagogakunata Nazaretpi kashaspa, Capernaumpi kashaspa, may llaqtapiña kaspapas. Chaypin payqa yachachiq Diospa Gobiernonmanta. Chaymi nirqan: “Yachachirqani[n] sinagogapipas, Dios yupaychana wasipipas, chaykunapin llapa judío runakuna huñukurqanku”, nispa (Juan 18:20).

Jesuspa apostolninkunapas, ñawpaq cristianokunapas sinagogakunapin yachachiqku. ¿Imaynapin chay sinagogakuna rikhurirqan? ¿Imaynan karqan Jesuspa tiemponpi? Yachasunchis chaymanta.

Judiokunapaqqa ancha importanten karqan. Jerusalén templotaña judío qharikuna huñukuq riqku watapi kinsa kutita chaypas, sinagogakunaqa Diosta sapa p’unchay yupaychanankupaqmi karqan. Chhayna wasikunapin huñukuqku Palestina hallp’api tiyaq judiokuna, hinallataq huk llaqtakunapi tiyaq judiokunapas.

¿Hayk’aqmi sinagogakuna rikhurirqan? Wakinmi ninku: “Sinagogakunaqa  rikhurirqan judiokuna Babiloniaman apasqa kasqanku tiempopin (chayqa karqan 607-537 watakuna ukhupin, manaraq Jesús hamushaqtin), chay tiempopiqa Jehová Diospa templonqa thunisqan kasharqan”, nispa. Wakintaqmi ninku: “Babiloniamanta kutimpusqanku qhepatañan rikhurirqan, maypachachus sacerdote Esdras Israel runakunata Diospa kamachikuyninkunata yachanankupaq, entiendenankupaqwan kallpachaqtin”, nispa (Esdras 7:10; 8:1-8; 10:3).

Ñawpaqpiqa “sinagoga” simiqa “asamblea” otaq “huñukuy” ninantan niq. Septuaginta qelqapipas chhaynatan nirqan, chay qelqaqa hebreo rimaymanta griego rimayman t’ikrasqan. Tiempoq pasasqanmanmi ichaqa Diosta yupaychanankupaq huñunakusqanku wasita chhaynata suticharqanku. Jesuspa risqan llaqtakunapas sinagogayoqkaman karqanku. Hatun llaqtakunapi, Jerusalenpipas askha hawapin kaq. ¿Imaynan chay wasikuna karqan?

Diosta yupaychanapaq hinan karqan. Judiokunaqa chay wasikunataqa hatarichiqku moqo patakunapin, punkuntataq ruwaqku (1) Jerusalén ladoman. Askha kutipin ichaqa mana chhaynatachu ruwaqku mana atikusqanrayku.

Chay sinagogakunaqa manan qhapaqkunaq wasinku hinachu karqan. Chaypiqa pisillan imapas kaq. Sapanka sinagogakunapin huk caja kaq (2), chaypin llaqtaq aswan allinpaq qhawarisqanta waqaychaqku, chaykunaqa karqan Diospa Simin k’uyukunan. Chay cajaqa sapaqpin waqaychasqa karqan (3), Diosta yupaychanankupaqtaq horqomuqku, chaymantataq kasqanta waqaychapuqku.

Uyariqkunaq ñawpaqenpin tiyanakuna kaq chay cajaq ladonpi chaypin tiyaqku sinagogapi umallikuna invitadokuna ima (4) (Mateo 23:5, 6). Chay wasiq kuskanninpi hinan huk pata kaq huk tiyanapiwan, chayqa karqan yachachiqpaqmi (5). Yachachiqpa ñawpaqenpipas ladonkunapipas gradakunan kaq tiyanankupaq (6).

Chay wasimantaqa chay llaqtapi judiokunan encargakuqku, qhapaqña, wakchaña karqanku chaypas, qoqkun ima kaqninkutapas chay wasi allinpi kananpaq. ¿Imaynatan huñunakuyninkuta ruwaqku?

¿Imatan ruwaqku huñunakuyninkupi? Chaypin Diosta yupaychaqku takispa, mañakuspa, qelqa k’uyukunata leespa, yachachispa ima. Ñawpaqtan Shemá nisqata mañakuqku. Chayqa Diospa Simin Qelqakunamanta horqosqan karqan (Shemá simiqa “uyariychis” ninantan nin). Shemá nisqaqa khaynatan qallariq: “Uyariychis [Schemáʽ], Israel runakuna, Diosninchis Señor Diosqa ch’ullallan”, nispa (Deuteronomio 6:4).

Chay qhepamantaq Torá nisqamanta leeqku yachachimuqku ima, chayqa Moisespa qelqasqan phisqa librokunan  (Hechos 15:21). Chaymantataq profetakunaq qelqankunamanta leemuqku yachachimuqku ima (chaytaqa “Haftarot”, nispan nillaqkutaq). Mayninpiqa invitaqkun huk yachachiqkunata. Huk kutinmi Jesustapas invitarqanku sinagogapi yachachinanpaq, chaypin qelqa k’uyuta haywasqaku leenanpaq (Lucas 4:16-21).

Chay qelqa k’uyukunapiqa manan karqanchu capitulokuna versiculokunapas kunan tiempo Bibliakuna hina. Jesusqa imachus leey munasqanta tarinanpaqqa chay k’uyuta hap’ispachá lloq’e makinwan kicharirqan, paña makinwantaq k’uyumpuq, leeyta tukuspataq kasqanta k’uyupuq.

Yaqa llapan sinagogakunapin hebreo rimaypi leespa t’ikraqku arameo rimayman. Griego rimaypi huñunakuqkunataq Septuaginta qelqata leeqku.

Sapa p’unchaymi riqku. Chay sinagogaqa manan Diosta yupaychanallankupaqchu karqan; chaypiqa huñunakullaqkutaqmi juiciokunata ruwanankupaq, llaqtamanta imatapas rimanankupaqwan. Wakin sinagogakunaqa askha hawaman t’aqasqan karqan: karqanmi maypi mikhunankupaq, kharu llaqtamanta hamuqkunata qorpachanankupaqpas t’aqasqa cuartokuna.

Yaqa llapan llaqtaq sinagoganpin kallaqtaq escuela. Chaypi yachachiqkunaqa cerawan llusisqa tabla patapin hatun letrakunata ruwaspa wawakunata leeyta yachachiqku. Chay escuelakuna kasqanraykun judiokunaqa, qhapaqña wakchaña karqanku chaypas, yacharqanku Diospa Simin Qelqakunaq willasqanta.

Chhaynaña kaqtinpas sinagogakunaqa Diosta yupaychanankupaqmi ruwasqa karqan. Ñawpaq cristianokunapas judiokuna hinan huñunakuqku. Diostan yupaychaqku mañakuspa, takispa, Diospa qelqankunatapas leespa. Huñunakunanku wasita allichanankupaqpas sonqonkumantan qoqku ima kaqninkutapas; leespa yachachiqkunapas manan sapaqchasqa umallikunallachu karqanku, aswanmi experienciayoq umallikuna.

Kunanpas Jehová Diospa testigonkunaqa Jesuspa ruwasqanta hinan ruwashanku, ñawpaq cristianokunaq ruwasqanta ima. Huñunakuyninkuqa ruwakun sinagogapi ruwasqanku hinan. Chay tiempopi Dios sonqo runakuna hinan Diosman asuykunankupaq huñunakunku (Santiago 4:8).

[16, 17 paginakunapi dibujo]

Jesuspa tiemponpi Gamala llaqtapi sinagogaqa kay hinan kanman karqan

[18 paginapi dibujo]

Sinagoga escuelakunapiqa 6 watayoqmanta 13 watayoqkama wawakunatan yachachiqku