‘Mana imapaq valeq kaqkunamanta’ karunchakusun

“Mana imapaq valeq kaqkunapi afanakuqmi [...] mana yuyayniyoq.” (PRO. 12:11, NM.)

1. ¿Imakunan ancha valorniyoq kaqninchiskuna? ¿Imatan chaykunawan ruwanchis?

LLAPA cristianokunaqpas kanmi ancha valorniyoq kaqninchiskuna: wakinmi qhali kashanchis, kallpanchispiraq kashanchis, imaymana ruwayta atinchis, otaq qolqeyoqpas kanchis. Jehová Diosta munakusqanchisraykun llapa kaqninchiskunawan payta servinchis. Chhaynapin kasukunchis kay kamachikuyta: “Señor Diosta tukuy kaqniykikunawan yupaychay” (Pro. 3:9).

2. ¿Imaniwanchismi Biblia mana imapaq valeq kaqkunata maskhaymanta? ¿Imamantan rimashan Proverbios 12:11?

² Bibliaqa rimallantaqmi mana imapaq valeq kaqkunamantapas, niwanchistaq ama chaykuna maskhaypi tiemponchista kallpanchistapas usuchinapaq. Proverbios 12:11, NM texton nin: “Chakranta llank’aqqa askha mikhunayoqmi, mana imapaq valeq kaqkunapi afanakuqmi ichaqa mana yuyayniyoq”, nispa. Kay texto imamanta rimasqanqa entiendey atiyllan: sichus huk runa familianta uywananpaq anchata kallpachakuspa allinta llank’anqa chayqa, ima necesitasqankupaqpas kanqan qolqenku (1 Tim. 5:8). Ichaqa sichus mana valeq kaqkuna maskhaypi imaymana kaqninkunata tukunqa chayqa, “mana yuyayniyoq” mana allin sonqoyoq kasqantan rikuchishan. Chayta ruwaqqa wakchayapunqan.

3. ¿Imaynatan Proverbios 12:11 yanapawasunman Dios serviyninchispi?

³ ¿Imaynatan Proverbios 12:11 yanapawasunman Dios serviyninchispi? Sichus huk cristiano tukuy sonqowan Jehová Diosta servinqa chayqa, kusisqan kawsanqa: Diosmi paytaqa yanapanqa ima necesitasqanpipas; chaymantapas chay cristianoqa manan iskayanqachu hamuq tiempo suyakuyninmanta (Mat. 6:33; 1 Tim. 4:10). Ichaqa sichus mana valeq ruwaykunapi afanakunman chayqa, Jehová Diosmantan karunchakapunman, manañataq wiñay kawsaytapas chaskinmanchu. ¿Imatan ruwanan mana chay sucedenanpaq? Yachananmi mayqenkunachus mana valeq kaqkuna kasqanta, kallpachakunantaq chaykunamanta karunchakunanpaq (leeychis Tito 2:11, 12).

4. ¿Mayqenkunan kanman mana imapaq valeq kaqkuna?

⁴ Chhaynaqa, ¿mayqenkunataq chay mana valeq kaqkunari? Mana valeq kaqkunaqa tukuy imapas Jehová Diosta tukuy sonqonchiswan servinanchista hark’awaqninchismi. Chaykunan kanman kusirikuykuna. Llapanchispas necesitanchismi mayninpi imallapipas pukllayta kusirikuytapas. Ichaqa sichus chaykunaman nishuta qokusunman chayqa, manan tiemponchis aypawasunmanchu Dios serviyninchista allinta hunt’ananchispaq. Chhayna kaqtinqa chay kusirikuykunaqa mana imapaq valeqmi kanman, Diosmantataq karunchawasunmanpas (Ecl. 2:24; 4:6, NM). Chay mana sucedewananchispaqqa allin yuyayniyoqmi kananchis kusirikuykunaman mana nishuta qokunanchispaq, chhaynapi tiemponchista mana usuchinapaq (leeychis Colosenses 4:5). Ichaqa kallantaqmi huk mana imapaq valeq kaqkunapas, chaykunaqa aswantaraqmi waqllichiwasunman kusirikuykunaman qokuymantapas. Chaykunamanta wakinmi yanqa dioskuna.

 Karunchakusun mana imapaq valeq dioskunamanta

5. ¿Imakunatan Biblia askha textokunapi sutichan “mana imapaq valeq” nispa?

⁵ Bibliapiqa askha hawapin “mana imapaq valeq” nispa sutichakun yanqa dioskunata. Chay dioskunamanta rimaspan Jehová Dios Israel runakunata niran: “Aman hallp’aykichispi ruwakunkichischu yanqa dioskunatapas, idolokunatapas, yupaychana saywa rumikunatapas, sumaqchasqa rumikunatapas chaykunaman k’umuykunaykichispaqqa. Ñoqaqa Diosniykichis Señor Diosmi kani”, nispa (Lev. 26:1). Rey Davidpas qelqallarantaqmi: “Hatunmi Señor Diosqa, yupaychana hinapuni, llapan dioskunamanta aswan manchana. Llaqtakunaq llapan diosninqa idolokunan [‘mana valeq dioskunan’, NM], Señor Diosmi ichaqa hanaq pacha kamaq”, nispa (1 Cró. 16:25, 26).

6. ¿Iman rikuchin wak dioskuna mana imapaq valeq kasqanta?

⁶ Davidpa willasqan hina, imaymana kamasqakunapin rikunchis Jehová Diospa qhapaq atiyninta (Sal. 139:14; 148:1-10). Lliwta Kamaq Jehová Diosmi Israel runakunawan rimanakuran llaqtan kananpaq, ¡may sumaqpunin chayqa karan Israel runakunapaq! Ichaqa mana yuyayniyoqmi Israel runakunaqa karanku, chaymi Jehová Diosmanta t’aqakuspa k’ullumanta rumimanta ruwasqa idolokunaman, sayaq rumikunamanpas k’umuykuranku. Sasa tiempokunapi Israel runakuna tarikushaqtinkuqa manapunin chay dioskuna yanapayta atirankuchu. Chay yanqa dioskunaqa manataq kikinkutapas salvakuyta atirankuchu chayqa, ¿imaynapitaq serviqninkunatari salvayta atinkuman karan? (Jue. 10:14, 15; Isa. 46:5-7.)

7, 8. ¿Imaynapin qolqe maskhay huk diosman tukunman?

⁷ Kunan tiempopas askha runakunan k’umuykushankuraq k’ullumanta yesomanta ruwasqa imagenkunaman. Chay dioskunaqa ñawpa tiempopi idolokuna hinan mana imapaq valeq kanku (1 Juan 5:21). Bibliaqa rimallantaqmi huk clase dioskunamantapas. Chayta yachanapaq yuyarisun Jesuspa kay nisqanta: “Manan pipas iskay patrontaqa serviyta atinmanchu, huknintan cheqnikunman, huknintataq munakunman. Manan Diostawan qhapaq kaytawanqa serviyta atiwaqchischu”, nispa (Mat. 6:24).

⁸ ¿Imaynapin qolqe maskhay huk diosman tukunman? Chayta yachananchispaq kaywan rikch’anachisun. Ñawpaq Israel llaqtapin huk runa campopi hatun rumita tarikun. Chay rumiqa kusan kanman perqata sayarichinapaq wasita ruwanapaqpas. Ichaqa sichus chay rumita “yupaychana” sayaq rumiman tukuchinkuman, otaq chay rumita ‘sumaqchaspa’ chayman k’umuykunkuman chayqa, Jehová Diospa llaqtanpi runakunatan waqllichinman (Lev. 26:1). Qolqepas kusan imaymana ruwanapaq. Chaywanmi p’achata, mikhunata, hukkunatapas rantinchis kawsananchispaq, chaymantapas qolqeqa yanapawasunmanmi Diosta servinanchispaq (Ecl. 7:12; Luc. 16:9). Ichaqa sichus qolqeta maskhananchisrayku manaña Diosta tukuy sonqowanchu servisunman chayqa, diosninchismanmi qolqe tukunman (leeychis 1 Timoteo 6:9, 10). Kay pachapi runakunaqa nishutan qolqe maskhayman qokunku. Cristianokunan ichaqa, necesitasqallanchispaq qolqeta maskhananchis (1 Tim. 6:17-19).

9, 10. a) ¿Imaynatan cristianokuna qhawarinchis educakuyta? b) ¿Imaraykun universidadpi estudiay mana allinchu kanman?

⁹ Educacionpas allinninchispaqmi, ichaqa mana imapaq valeqmanmi tukunman. Lliwpas munanchismi wawanchiskuna allin educasqa kanankuta, chhaynapi mantenekuyta atinankupaq. Chaymantapas allin educasqa kaspankuqa, preparasqan kashanqaku Bibliata estudianankupaq, allinta yuyaykuspa imachus cheqaq kasqanta reparanankupaq, problemankuta allichanankupaq, Bibliamanta allin sut’inchasqata yachachinankupaqpas. Allin educasqa kanapaqqa tiempon necesitakun, chayman tiempo qoyqa manan tiempo usuchiychu.

¹⁰ Ichaqa, ¿imanisunmantaq universidadpi estudiaymanta? Askha runakunan ninku: Universidadman mana haykuspaqa manan imapas kankichu, nispa. Ichaqa, ¿iman sucedeshan universidadman haykuq askha wayna sipaskunata? Runakunaq waqllisqa yachayninkutan yachashanku. Chaymantapas cristiano wayna sipaskuna universidadman haykunkuman chayqa, wayna sipas kayninkupi Jehová Diosta servinanku tiempotan usuchinkuman (Ecl. 12:1). Universidadman haykuqkunamanta askhan manaña Diospiqa creenkuñachu, chaymi universidadkunaq askha kasqan nacionkunapiqa wakillanña Diospi creenku. Chaymi cristianokunaqa universidadpi educakuyman qokunanchismantaqa Jehová Diosman hap’ipakunchis (Pro. 3:5).

 Ama aychaq millay munaynin diosninchis kananta munasunchu

11, 12. ¿Imaynapin wakin runakunaq wiksanku diosninkuman tukupuran?

¹¹ Filipos llaqta cristianokunamanmi apóstol Pablo rimaran huk yanqa diosmanta. Diospa llaqtanmanta t’aqakuq runakunamanta rimaspan niran: “Askha kutitañan nirqaykichis, kunanpas wakmantan waqayniywanraq nimuykichis: Askha runakunan Cristoq [...] wañusqanta pisichaspanku mana allinta kawsashanku. Chay runakunaq p’uchukayninqa ñak’ariymi, paykunaq diosninkuqa wiksallankun, [...] kay pacha kaqkunallapitaqmi yuyankupas”, nispa (Fili. 3:18, 19). ¿Imaynapitaq chay runakunaq wiksanku diosninkuman tukupuran?

¹² Chay runakunaqa aychankuq millay munayninta ruwaspan manaña Diosta servirankuchu. Yaqapaschá wakinqa machaqman tukupuranku, mikhuyllamanñataq qokurankupas (Pro. 23:20, 21; tupanachiy Deuteronomio 21:18-21). Wakinqa yaqapaschá nishuta qokuranku chay tiempopi kusirikuykunaman pukllaykunaman ima, chhaynapitaq Dios serviytapas saqepuranku. Kay tiempopipas chhayna kawsaytan runakuna ninku: “Kaymá allin kawsayqa”, nispa; ichaqa amapuni ñoqanchisqa hayk’aqpas munasunchu paykuna hina kawsaytaqa, paqtan waqllipusunman hinaspa manaña tukuy sonqowanñachu Jehová Diosta servisunman (Col. 3:23, 24).

13. a) ¿Imataq munapayayri? ¿Imawanmi apóstol Pablo munapayayta tupanachiran? b) ¿Imatan ruwananchis munapayaymanta karunchakunanchispaq?

¹³ Apóstol Pabloqa rimallarantaqmi huk yanqa diosmantapas. Paymi niran: “Chay hinaqa, qankuna kay pachapi lliw millay ruwaykunamanta t’aqakuychis, ama qhelli huchapi puriychischu, ama millay map’ata ruwaychischu, ama cuerpoykichispa munasqanta ruwaychischu, ama mana allinta yuyaykuychischu, ama munapayaychischu, munapayayqa ídolo yupaychay hinan”, nispa (Col. 3:5). Munapayayqa qolqeta otaq imatapas sinchita munaymi. Qhelli hucha ruwayllapiña yuyaykuypas munapayayllataqmi kanman (Éxo. 20:17). Apóstol Pablon munapayayta tupanachiran ídolo yupaychaywan. Chayraykun karunchakunanchispuni munapayaymantaqa. Jesusmi uyariqninkunata allinta yachachiran ima munapayaytapas sonqonkumanta chinkachinankupaq (leeychis Marcos 9:47; 1 Juan 2:16).

Mana imapaq valeq rimaykunamanta cuidakusun

14, 15. a) ¿Iman Israel runakunata waqllichiran Jeremiaspa tiemponpi? b) ¿Imanaqtinmi Moisespa rimasqan ancha valorniyoq karan?

¹⁴ Wakin rimaykunaqa mana imapaq valeqmi kanman. Chayta yachanapaq yuyarisun Jehová Diospa rimasqanta, paymi Jeremiasta niran: “Profetakunaqa chay hinata sutiypi nispankuqa llullakushankun. Ñoqaqa manan hayk’aqpas paykunataqa kachamurqanichu, manataqmi willaqtapas churarqanichu, manapunin rimapayallarqanipaschu. Rikhuriymanta rimasqankuqa yanqa q’otullan, paykuna kikinkumanta watupakusqallankun, sonqonkumanta horqokuspa rimasqallankun”, nispa (Jer. 14:14). Chay llulla profetakunaqa nirankun: Jehová Diospa nisqantan rimashayku, nispa, ichaqa paykunaq yuyaykusqankuman hinallan rimasharanku. Chayraykun rimasqankuqa mana imapaq valeq karan, aswanpas chay rimasqankuwanmi Diospa llaqtanta waqllichisharanku. Chaymi 607 watapi manaraq Jesús hamushaqtin askha Israel runakuna chay llulla profetakunaq yanqa rimasqankuta kasusqankurayku wañuranku Babilonia soldadokuna llaqtankuta thunishaqtinku.

 ¹⁵ Moisespa nisqanmi ichaqa mana llulla profetakunaq willasqan hinachu karan, chayraykun payqa Israel runakunata kamachiran: “Allinta yuyaykuychis tukuy chay yachachisqaykunata [...]. Manan yanqa rimayllachu chay simikunaqa, aswanpas kawsay qoqniykichismi. Chayta kasuspaykichismi unayta kawsankichis Jordán mayu chimpapi hap’ikapunkichis chay suyupi”, nispa (Deu. 32:46, 47). Moisesqa Diospa willasqallantan rimasharan, chaymi rimasqanqa ancha valorniyoq karan llapa Israel runakunapaq. Paykunaqa uyarinankupunin karan Moisespa rimasqanta, chayta kasukuqkunaqa unaytan kusisqa kawsaranku. Ñoqanchispas qaqatan hap’ipakunanchis Jehová Diospa yachachikuyninkunaman, manataq uyarinanchischu yanqa rimaykunataqa.

16. ¿Imaynatan cristianokuna qhawarinchis Bibliaq contranpi cientificokunaq yachachisqanta?

¹⁶ ¿Ima mana valeq rimaykunatan kunan tiempopi runakuna rimanku? Wakin cientificokunan ninku: Runaqa evolucionmantan hamun, cienciapas imaymana yachaypin ñawparishan, chaymi manaña Diospiqa creenañachu, lliwtapas estudiaspallan yachasunman, nispa. ¿Iskayananchischu chay hatunchakuq runakunaq rimasqanwan? Manan. Runakunaq yachayninqa manan hayk’aqpas igualanmanchu Diospa yachayninmanqa (1 Cor. 2:6, 7). Chayrayku, Diospa yachachiynin runaq yachachiyninwan mana tupaqtinqa, runaq yachachiyninpunin pantasqaqa kashan (leeychis Romanos 3:4). Imaymanapiña ciencia ñawparishan chaypas, runaq yachayninmanta Bibliaq nisqanqa cheqaqpunin: “Kay pacha yachayqa mana yuyayniyoq kaymi Diospaqqa”. Runaq yachayninqa manan imapaschu nitaq imapaqpas valenchu Diospa tukuy yachayninwan tupanachisqaqa (1 Cor. 3:18-20).

17. ¿Imaynata qhawarinanchis pantasqa religionkunapi umalliqkunaq yachachisqanta, Diospa llaqtanmanta t’aqakuqkunaq yachachisqantapas?

¹⁷ Cristianon kayku niq religionkunapi umalliqkunapas mana valeq rimaykunatan yachachinku. Paykunaqa: Diospa Simintan yachachishayku, ninkun; ichaqa yaqa llapa yachachisqanku mana Bibliapichu tarikun. Chayraykun rimasqankuqa mana imapaqpas valenchu. Diospa llaqtanmanta t’aqakuq runakunapas mana valeq rimaykunatan yachachinku. Paykunaqa Patronpa churasqan ‘allin yuyayniyoq hunt’aq kamachimantapas’ aswan yachayniyoqpaqmi qhawarikunku (Mat. 24:45-47). Ichaqa yuyaykusqankuman hinallan yachachinku. Chayrayku rimasqankuqa mana imapaqpas valenchu, aswanpas waqllichinmi llapa uyariqninkuta (Luc. 17:1, 2). ¿Imatan ruwasunman paykunawan mana engañachikunanchispaq?

¿Imaynatan mana imapaq valeq rimaykunamanta karunchakusunman?

18. ¿Imaynatan kasukusunman 1 Juan 4:1 nisqanta?

¹⁸ Apóstol Juanmi yuyaqña kashaspa cristianokunaman allin consejota qoran mana valeq rimaykunata imayna reparanapaq (leeychis 1 Juan 4:1). Apóstol Juanpa nisqanta hinan ñoqanchispas predicasqanchis runakunata kallpachanchis imakunapi creesqanku Bibliaq nisqanman hinachu kashan icha manachu chayta qhawarinankupaq. Ñoqanchispas kaqllatataqmi ruwananchis. Sichus pipas mana allinta rimanman Bibliaq yachachiyninmanta,  congregacionmanta, umalliqkunamanta otaq mayqen wayqe panamantapas chayqa, manan creenanchispachachu. Aswanmi kaykunata tapukunanchis: “¿Bibliaq yachachisqanman hinachu chay runa ruwashan chaykunata rimaspa? ¿Chay rimasqan kallpachawanchischu Diospa Reinonmanta allin willakuykunata astawan willananchispaq? ¿Chay rimasqan yanapanchu congregacionpi thak kawsay kananpaq?” nispa. Ima rimaypas wayqe panakunata kallpachananmantaqa aswanpas pisichan chayqa, mana imapaq valeqmi (2 Cor. 13:10, 11).

19. ¿Imatan congregacionpi umalliqkuna ruwanku rimasqanku ancha valorniyoq kananpaq?

¹⁹ Congregacionpi umalliqkunapas cuidakunankun mana valeq rimaykunamanta. Chayrayku pimanpas consejota qonanku kaqtinqa, mana yachayninkuman hinachu rimanku, aswanpas Bibliaq nisqanman hinapuni consejota qonku. Paykunaqa kasukunankun apóstol Pabloq kay nisqanta: “Diospa Simin Qelqaq nisqanmantaqa manan astawan yuyaykunaykichischu”, nispa (1 Cor. 4:6). Chayraykun umallikunaqa Bibliaq nisqallanta, allin yuyayniyoq hunt’aq kamachiq qelqasqallanta rimanku, manataq chaykunaman imatapas yapankuchu.

20. ¿Pin yanapawasun mana valeq kaqkunamanta karunchakunanchispaq?

²⁰ Qhawasqanchispas hina, mana valeq dioskuna, yanqa rimaykuna, huk mana imapaq valeq kaqkunapas Diosmantan karunchawasunman. Chayrayku Jehová Diosmanta yachayta mañakunchis mana valeq kaqkunata reparachiwananchispaq, hinaspa chaykunamanta karunchakunapaq. Chhaynapitaq salmo takita qelqaq hina nishasunchis: “Hark’aykuway ama yanqa kaqkunata qhawanaypaq, atiyniykiwan kawsarichiway”, nispa (Sal. 119:37). Kay estudioq qatiqninpin yachasunchis imarayku Jehová Dioswan pusachikunamanta.

¿Imanispan kutichiwaq?

• ¿Mayqenkunan mana valeq kaqkuna?

• ¿Imatan ruwananchis qolqe maskhay mana diosninchisman tukunanpaq?

• ¿Imaynapin aychaq munapayayninkuna ídolo yupaychayman tukunman?

• ¿Imaynatan karunchakusunman mana valeq rimaykunamanta?

[Tapuykuna]

[7 paginapi dibujo]

Israel runakunaqa mana imapaq valeq kaqkunamanta karunchakuspan ‘chakrankuta llank’ananku’ karan

[9 paginapi foto]

Amapuni imaymanayoq kayta munaspa Dios serviyninchispi pisipasunchu

[10 paginapi foto]

Congregacionpi umalliqkunaq rimasqanqa ancha valorniyoqmi kanman