¿Jayk’aqllapas tapukurankichu qanpas familiaykipas imaynapichus qhepaman tarikunaykichista? Yaqapaschá piensaranki kaykunapi: ¿Junt’asqachu imankupas qanqa icha pisichikuypichu tarikunqaku? ¿Munasqachu sientekunqaku icha mana piniyoqchu? ¿Unaytachu kausanqaku icha wayna-sipasllaraqchu wañupunqaku? Ñaupa tiempomantaraqmi runakunaqa chaykunata tapukunku.  

Kay mundopi imaymana pasashasqanta qhawarispan estudioso runakunaqa jamuq tiempopi imaynachus kananta willanku. Wakinqa nisqankuman jinan pasaran wakinmi ichaqa mana. Ejemplopaq, 1912 watapin Guglielmo Marconi qallarichiran wajanakunapaq radiota otaq radiocomunicación nisqata. Chaywanmi payqa piensaran “guerrakunaq tukukapunanta”. 1962 watapitaq Decca Record nisqa empresapi llank’aq runa Beatles musicokunata rechazaran, payqa guitarristakuna fracazanankupaqmi piensaran.

Ichaqa kallantaqmi adivinokunaman layqakunamanwan riq runakunapas. Wakinmi ch’aska qhawaqkunaman rinku, astawanqa horoscopokunan revistakunapi periodicokunapi mana faltayta lloqsimun. Jujkunataq watuqkunaman rispa naypeskunapi, makinkupi, cocapi ima suertenkuta qhawachikunku.

Ñaupa tiempokunapiqa falso dioskunata representaq sacerdotekunan karan, paykunamanmi runakuna riqku imatachus ruwanankuta tapukuq. Chaytan ruwaran Lidia llaqtamanta Creso rey. Persia nacionmanta Ciro reywan manaraq maqanakuq rishaspan Greciapi tarikuq Delfos llaqtamanta sacerdoteman riran. Chaypin tapukuran guerrata gananqachus icha manachus chayta. Chay sacerdotetaq nimuran ganananta, ichaqa manan chhaynachu karan.

Sacerdoteq watusqanqa manan cheqaqchu karan, chaymi Creso reyqa Ciroq atipasqan kaspa llaqtanta wañuyman qaraykuran. Kunan tiempopirí, ¿kusisqachu tarikunku adivinokunaman, layqakunaman riqkuna?