Amayá hukkuna hinachu piensasun

IMAM allin otaq mana allin, imam respetanapaq otaq mana respetanapaq kasqanmanta piensasqankuqa, manam chaynallachu sapa llaqtapi hinaspa tiempo pasaptinpas. Chaymi Bibliata leespaqa yuyarinanchik ñawpaq tiempopiraq qellqakusqanta. Kunan tiempopi piensasqanchikman hina entiendenamantaqa, allinmi kanman chay tiempopi runakuna imatapas imayna qawasqankumantawan piensasqankumanta yachayqa.

Rimasun honrasqa otaq respetasqa hinaspa penqaypi churasqa kaymanta, chaymantam achkata riman griego rimaypi qellqasqa Diospa Palabran. Chaymanta rimaq textokunata allinta entiendenapaqmi, yachananchik ñawpaqpi chaykunata imayna qawasqankumanta.

Imakunam punta pachak watapi allin qawasqa karqa

Yachayniyoq huk profesorpa nisqanman hinaqa Greciapi, Romapi hinaspa Judeapim respetasqa kaytawan penqaypi mana churasqa kayta runakuna “allinta qawarqaku”. Nintaqmi: “Runakunam kawsarqaku hinaspa wañurqakupas: honrasqa, atiendesqa, ancha reqsisqa, allin qawasqa hinaspa respetasqa kayta munaspanku”, nispa. Chaymi imatapas tanteaqku hukkunapa ima ninanmanta piensaspanku.

Hukkunamanta aswan reqsisqa otaq allin kaywan respetasqa kayqa imamantapas aswan allin qawasqam karqa, chaytaqa chaninchaqkum sirvientekunawan ancha reqsisqa runakunapas. Respetasqa kayqa manam kikinmanta imayna piensasqallanmantachu karqa, aswanqa hukkuna imayna qawasqankumantawanmi. Pitapas honraspankuqa, hukkunapa qayllanpim paymanta suyasqankuman hina portakusqanmanta willakuqku. Chaynataq, hukkunapa qayllanpim qawachiqku apu, autoridadniyoq otaq ancha reqsisqa kasqanwan admirasqa kasqankuta hinaspa chayman hina respetaqku. Respetasqa kaytaqa atirqakum allinkunata otaq imatapas hukkunamanta aswan allinta ruraspanku. Ichaqa, chayna kasqankuta chinkarachispankuqa penqaypi, humillasqa hinaspa hukkunapa qayllanpim burlakusqa karqaku. Penqaypiqa tarikuq manam mana allin rurasqanmanta conciencian acusaptinchu, aswanqa runakunapa qayllanpi mana allin qawasqa kaspanmi.

Convidopi ‘punta asientokunapi’ otaq “qepa lawpi” pipas tiyananmanta Jesus rimaspanqa, willachkarqam chay tiempopi costumbreman hina honrasqa hinaspa penqaypi churasqa kaymanta (Luc. 14:​8-​10). Reqsisqa kay judiokunapaq ancha allin kasqantam qawachin, yaqa 2 kutipi Jesuspa qatiqninkuna ‘mayqanninku astawan reqsisqa kasqankumanta’ atipanakusqanku (Luc. 9:46; 22:24). Chayna kaytam aswanqa munaqku hatunchakuq hinaspa alabasqa kayta maskaq religionkunapi punta apaqkuna. Ancha reqsisqa hinaspa autoridadniyoq kasqankuta Jesuspa predicasqan yanqacharunanta manchakuspankum, penqaypi qepachiyta munarqaku hukkunapa qayllanpi paywan atipanakuspanku (Luc. 13:​11-​17).

Rimasqanchik profesorqa nintaqmi punta pachak watapi judiokunapaq, griegokunapaq hinaspa romanokunapaq: “mana allin rurasqankumanta presochasqa hinaspa hukkunapa qayllanpi acusasqa kay” aswan penqay kasqanta. Mana allin qawasqam karqa watarachikuq otaq presochasqa runaqa. Mana huchayoq kaspanpas penqaypim qeparqa  amistadninkunapa, familianpa hinaspa lliw runakunapa qayllanpi. Mana allin qawasqañam qepaq, mana valeqpaq hapikuq hinaspa hukkunawan allinlla kananpaqpas sasachakuq. Watarachikuymanta otaq cadenarachikuymanta aswan peorqa karqa pipas pachanta chustuchikuqmi otaq azotechikuqmi, chayna runataqa insultaqku hinaspa burlakuqkum chaymi mana respetasqaña kaqku.

Aswan hatun penqayqa karqa qerupi wañuchisqa kaymi. Martin Hengel yachaysapa runapa nisqanman hinaqa, “sirvientekunatam chaynata castigaqku” chaymi “qawachiq imamantapas aswan penqaypi churasqa hinaspa ñakarichisqa kasqanta”. Runakunaqa munaqkum chayna penqaypi churasqa runata familiankuwan amistadninku qepanchanankuta. Chayna wañuchisqam Jesusqa karqa, chaymi punta pachak watapi llapallan cristiano kayta munaqkunaqa yacharqaku hukkuna burlakunankumanta. Yaqa lliw runakunam mana piensayllatapas munarqakuchu qerupi wañuchisqa runapa qatiqnin kaytaqa. Chaymi Pablo qellqarqa: “Ñoqanchikmi ichaqa willakunchik chakatasqa [“qerupi warkusqa”, NM] Cristomanta. Judiokunapaqmi ichaqa kay willakuyqa penqaypaq hina, mana judio kaqkunapaqñataqmi mana valeqman rikchakun”, nispa (1 Cor. 1:23). ¿Imaynatam punta cristianokuna chayna sasachakuyta atiparqaku?

Manam paykuna hinachu piensarqaku

Punta cristianokunaqa autoridadkunapa nisqantam respetaqku hinaspa kallpanchakuqku penqaypi qepachiq ruraykunata mana ruranankupaq. Pedrom qellqarqa: “Huk kaqnikichik ñakarispaqa amayá ñakarichun runa wañuchisqanmantachu, suwakusqanmantachu nitaq mana allin rurasqanmantachu nitaq chaqwa rurasqanmantachu”, nispa (1 Ped. 4:15). Ichaqa, Jesusmi nirqa paymanta willasqankurayku qatiqninkuna qatikachasqa kanankuta  (Juan 15:20). Chaymi Pedro qellqarqa: “Pipas Cristopi iñisqanmanta ñakarispaqa ama penqakuspayá Diosta alabachun”, nispa (1 Ped. 4:16). Cristota qatisqankurayku ñakarichisqa kasqankumanta mana penqakuyqa, imayna kawsanapaq runakunapa kamachikuyninta mana kasukuy hinam karqa.

Cristianokunaqa cuidakunankum karqa runakunapa piensasqanman hina mana piensanankupaq. Ejemplopaq, Mesiaspa qerupi clavasqa kasqanpi creeqkunaqa locom kanku nisqankutam aguantananku karqa. Ichaqa paykunaqa yacharqakum Jesus Mesias kasqanta chaymi qatinanku karqa hukkuna burlakuptinkupas. Kikin Cristom nirqa: ‘Mana kasukuq huchasapa runakunapa qayllanpi pipas ñoqamantawan rimasqaykunamanta penqakuptinqa, Diosmanta Hamuq Runapas paymantam penqakusaq [. . .] angelkunapiwan Dios Taytaypa hatunchasqan kutimuspay’ (Mar. 8:38).

Kunanpas hikutawanchikmi Diosta mana kasukunapaq. Ichapas vecinonchikkuna, estudiaqmasinchikkuna otaq llamkaqmasinchikkuna hikutawanchikman huchapakunanchikpaq otaq Diospa cheqnisqankunata rurananchikpaq. Chaynataq yachasqanchikkunata kasukusqanchikrayku penqaypi churawanchikman. ¿Imatam rurananchik?

Mana penqakuqkunata qatipakusun

Jesusqa Taytanta kasukuqmi karqa, chaypaqmi aguantarqa wañuchispanku aswan penqaypi churasqankuta. Payqa qerupim ‘ñakarirqa penqaytapas qepanchaspa’ (Heb. 12:⁠2). Enemigonkunam maqarqaku, toqarqaku, qalaturqaku, azoterqaku, qeruman clavarqaku hinaspa insultarqakupas (Mar. 14:65; 15:​29-​32). Payqa qepancharqam penqaypi churay munasqankuta. ¿Imaynata? Mana manchakuspanmi. Payqa manam munarqachu runakunapa piensasqanman hina allin qawasqa kaytaqa, allintam entienderqa Diospa qayllanpiqa penqaypi mana kasqanta. Sirviente hina wañuptinpas, Taytanmi hatuncharqa chaymi kawsarichimuspan paywan kuska kananpaq churaykurqa. Chaymi Filipenses 2:​8-​11 nin: ‘[Jesucristom] humillakuykurqa, Diosta kasukuspanmi wañurqa penqaypaq cruzpi [“qerupi”, NM]. Chaymi Dios llumpayta hatuncharuspan llapallanmanta suma-sumaq sutiwan sutichaykurqa, chaynapim Jesuspa sutinpi [. . .] hanaq pachapi hinaspa uku pachapi kaqkuna qonqorakunqaku. Llapallan runakunapas “Jesucristoqa Señormi” nispam ninqaku, chaynataqa ninqaku Dios Taytata yupaychaspankum’.

Ichaqa manam nichkanchikchu Jesusta wañuchiptinku penqaypi churasqa kasqan mana imapas qokusqantachu. Dios insultaqta hina acusaspa wañuchiptinku Taytanpa sutin penqaypi kananmantam preocupakurqa. Chayna mana pasakunanpaqmi mañakurqa: ‘Kay ñakariymantayá libraykuway’, nispa. Ichaqa, Diospa munaynintam rurarqa (Mar. 14:36). Astawanqa tukuytam aguantarqa hinaspa penqaypi kaytapas qepancharqa. Chay tiempopi runakunapa piensasqanman hina mana iskayrayaspan ruraspanchá penqakunmanqa karqa. Cristoqa manam chaynatachu rurarqa.

Jesuspa qatiqninkunapas presochasqa, azotesqa hinaspa hukkunapa qawasqanman hinaqa penqaypi churasqam karqaku. Despreciasqa kaspankupas, manam hukmanyarqakuchu. Aswanqa manam hukkuna hinachu piensarqaku, penqaypi kaytapas qepancharqakum (Mat. 10:17; Hech. 5:​40; 2 Cor. 11:​23-​25). Yacharqakum chayna sasachakuypi kaspankupas Jesusta hinalla qatinankuta (Luc. 9:23, 26).

¿Imatam nichwan ñoqanchikmanta? Kunanqa Diospa qawasqanman hina yachayniyoq, atiyniyoq hinaspa respetanapaq kaqkunatam, runakunaqa mana valeqpaq hinaspa mana atiyniyoqpaq hapinku chaynataq desprecianku (1 Cor. 1:25-28). ¿Manachu ñawsa otaq mana yuyayniyoq kachwan runakunapa piensasqanman hina ruraspaqa?

Runakunapa allin qawasqan kayta munaspaqa, ñoqanchikmanta ima piensasqankumantachá preocupakusun. Ichaqa, Jesustawan punta cristianokunata qatipakuyta chaynataq Diospa amistadnin kayta munaspaqa, Paypa piensasqanman hinachá piensasun respetasqa hinaspa penqaypi churasqa kaymanta.

[4 kaq paginapi dibujo]

Jesusqa manam hukkuna hinachu piensarqa penqaypi churasqa kaymantaqa