• Bibliataqa achka kutikaman chinkarachiyta munarqaku, ichaqa manam atirqakuchu. Huk qillqapa nisqanman hinaqa 1200-1500 wataka3maqa Diosta serviq tukuq nacionkunapim bibliata rimayninkupi ñawinchayqa llumpay mana allin ruway karqa (El mundo de la renovación católica, 1540-1770). Pipas bibliata rimayninkuman tikraqqa utaq ñawinchanankupaq runakunata kallpanchaqqa wañuy patanpim tarikuq, wakinqa wañuchisqamá karqaku.

• Bibliata chinkachiyta munaptinkupas, kunanqa wakin qillqakunamantapas astawan aypusqam kachkan. Yachaysapa runakunam ninku, bibliaqa yaqa 5.000 millonña wakillanpas utaq llapanpas 2.800 rimaykunapi ruwasqa kasqanmanta. Manam kayna achkanpichu yachaysapa runakunapa qillqankunaqa ruwachikun, aswanqa asllapim. Chaymantapas tiempopa risqanman hinam manaña servikunñachu.

• Bibliaqa achka rimaykunapi tikrasqa kasqanraykum chay rimaykuna mana chinkananpaq yanapakurqa. Chaynam pasakurqa Martín Lutero sutiyuq runa alemán rimayman bibliata tikraptin. Chaymantapas punta kaq lluqsimuq King James Version sutiyuq bibliachusmi ingles rimay hinalla ñawparinanpaq anchata yanaparqa. Chaynallataqmi castellano rimayman tikrasqa bibliakunapas anchata yanaparqa castellano rimayta. Chaynam pasakurqa wakin rimaykunapipas.

• Huk qillqam nin: ‘Bibliaqa Europa lawpi hinaspa Estados Unidos lawpi yachaqkunatam kawsakuyninkupi yanaparqa. Takinkupi, qillqankupi, dibujasqankupi, tukuy imapim qawachinku bibliapi iñisqankuta’, nispa (Gran Enciclopedia Universal).

Kaykunam qawachin biblia hinaqa mana huk qillqaqa kasqanta. Ichaqa, ¿imanasqataq mana wakin qillqakuna hinachu? ¿Imanasqataq wakin runakunaqa wañuchisqa karqaku bibliata leesqankurayku? Chaypaq qawasun imanasqa kasqanmanta. Puntataqa, allinta kawsakunapaqmi hinaspa Diosmanta yachanapaqmi yanapakun. Willakuntaqmi imanasqa guerrakunawan ñakariykuna kasqanmanta. Chaymantapas willakunmi tukuy sasachakuykuna imaynata chinkananmanta.

Estudioyuq kayqa allinmi. Ichaqa Canadá nacionpi lluqsiq Ottawa Citizen sutiyuq periodicom nin estudioyuq kayqa allin sunquyuq kanapaqqa mana yanapakusqanta. Chaynamá, estudioyuq runakunaraqmi suwakunku, runamasinkutapas llullakunku. Chayna kasqanmanta yachaq runakunapa nisqanman hinaqa enteron pachapim runakuna kamachiqninkunamanta iskayrayarunku.

Bibliaqa allinta kawsakunapaqwan Diosmanta yachanapaqmi kallpanchawanchik. Yanapawanchikmi ‘allin kawsakuytawan allin ruwayta’ yachanapaq (Proverbios 2:9, CQ12). Stephen sutiyuq runam 23 watanpi kachkaspan Polonia nacionpa carcelninpi karqa, chaypim biblia estudiayta qallaykurqa. Musyakurqam bibliapa yachachikuyninkunaqa allin kasqanta. Paymi nin: “Kunanqa yachaniñam ‘tayta-mamaykita respetay’ ima ninan kasqanta. Yacharunitaqmi manaña chaylla piñakuq kaytapas”, nispa (Efesios 4:31; 6:2).

Stephen runaqa Proverbios 19:11 (CQ12) nisqantam kasukurqa, chaypim nin: “Pacienciakuyqa yachayniyuqpa ruwayninmi, alabasqa kayqa runamasinpa pantarusqanta mana kaqpaq hapiymi”, nispa. Kunanqa pipas piñachiptinqa bibliapa nisqanta kasukuspanmi hawkalla kananpaq kallpanchakun. Ninmi: “Allinta kawsakunaypaqmi sumaq qillqata tariruni”, nispa.

Mariaqa Jehova Diospa testigonmi, chayraykum testigokunata chiqniq huk warmi callepi tuparuspa achka runakunapa qayllanpi qaqchaparurqa. Kutipakunanmantaqa Mariaqa hawkallam pasakurqa. Chayta qawaspanmi kikin warmi pinqaparikururqa, chaymi testigokunata maskarqa Mariawan tupaykachinankupaq. Huk killa pasayta tariruspanmi pampachaykunanpaq mañakurqa. Musyarurqam hawkalla kananpaq Mariata religionnin yanapasqanta, chaymi maskarqa. Chaymantam chay warmiqa pichqa ayllunwan kuska Jehova Diospa testigonkunawan biblia estudianankupaq tantearurqaku.

 Jesusmi nirqa, yachayqa ruwayninkunapi allin kasqanta qawachikusqanta (Mateo 11:19, CQ12). Chaynamá, bibliaqa allin kasqantam qawachin allin runa kanapaq astawan yanapakusqanrayku. Bibliaqa ‘mana yachallaqman yachay quykuqraqmi’, ‘runakunapa sunqun kusiykachillaqmi’ chaynataq ‘runakunapa ñawin kanchaykuqmi’ chaynapi allin kaqta ruwanankupaq hinaspa Diostapas riqsinankupaq (Salmo 19:7, 8).

Ima unquypas llumpayta miraruptinqa yachaysapa runakunam qatipanku imanasqa rikurirusqanmanta yachanankupaq. Chaynallataqmi imanasqa guerrakunawan ñakariykuna kasqanmanta yachanapaqqa qatipana. Chaypaqpas bibliaqa yanapawanchikmi. Willawanchikmi imaynanpi sasachakuykuna qallarisqanmanta.

Bibliapi Genesis qillqam willakun punta tayta-mamanchikkuna Diospa contranpi hatarirusqankurayku sasachakuykuna qallarisqanmanta. Paykunaqa kikinkuñam allin kaqtapas hinaspa mana allin kaqtapas tanteakuyta munarqaku, chay ruway unanchawaqninchik Diosllapa ruwaynin kachkaptinpas (Genesis 3:1-7). Chaymantapacham yaqa lliw runakuna imapaqpas kikinku tanteakuyta munanku. Chayraykum guerrakuna, ñakariykuna, pinqaypaq ruwaykuna kan (Eclesiastes 8:9). Chayraykuchá bibliaqa nin: “Yachanim runaqa mana kikillanmanta kawsasqanta”, nispa (Jeremias 10:23). Chaymi Diospa contranpi runakunapa hatarisqanqa tukunqa.

Bibliam nin, Diosqa kamachikuynin kasukuq runankunata kuyasqanrayku mana  allinkunata chinkachinanmanta. Mana allin ruwaq runakunam ichaqa ‘mana allin ruwasqankumanta’ chinkachisqa kanqaku (Proverbios 1:30, 31). Allin ruwaq runakunam “ichaqariki dueñoyanqa allpatapas. Paykunaqa kusikuywanmi hawkayaypi kawsanqapas” (Salmo 37:11).

Dios kay pachata munaychakuptinqa hawkayaymi kanqa (Lucas 4:43). Kay munaychakuyqa Diospa gobiernonmi, chaypim paylla kamachinanpaq derechoyuq kasqanta qawachinqa. Jesusmi chay munaychakuymanta nirqa: ‘Munaychakusqayki hamuchun. Munasqaykiyá ruwasqa kachun kay pachapipas’, nispa (Mateo 6:10).

Diospa runankunaqa paypa munaynintam ruwanqaku, riqsikunqakutaqmi Dioslla kamachinanpaq derechoyuq kasqantapas. Mana allin ruwaykuna, qullqilla kuyaykuna, wakchayaykuna, guerrakuna hinaspa tukuy mana allinkunaqa chinkanqam. Chay tiempopiqa huk sunqullam lliw runakuna kawsakunqaku huk kamachiqllan kasqanrayku (Apocalipsis 11:15).

Chaynaqa, musuq pachapi kawsanapaqqa ancha allinmi Diosmanta yachayqa. Diosqa ‘munachkanmi llapallan runakuna salvakunankuta hinaspa chiqap yachachikuy riqsinankuta’ (1 Timoteo 2:3, 4). Chay chiqap yachachikuypiqa kachkanmi tukuy rikchaq kamachikuykuna hinaspa yachachikuykuna, chayman hinam Diospa llaqtanqa kawsanqa.  Chaypa wakiqnintam tariwaq Jesuspa ancha riqsisqa yachachikuyninpi, Mateo qillqapa 5 capitulomanta 7 capitulonkunapi. Kallpanchaykikum kay capitulokunata bibliaykipi ñawinchanaykipaq hinaspa chaypi rikuriq kamachikuykunata lliw runakuna kasukuptinku imayna kawsakuy kananpi yuyaymananaykipaq.

Manamá biblia hinaqa huk qillqakunaqa kanchu. ¿Imanasqa? Sutillam qawakun yachachikuyninkunaqa Diosmanta hamusqanta. Chaymantapas, yaqa lliw runakunapam biblian kapun, chaymi qawachin Diosqa tukuy nacionmanta runakuna riqsinankuta munasqanta hinaspa munaychakuyninpi kusisqa kawsakunankuta munasqantapas (Hechos 10:34, 35).