Suqta watayuq warmaykim imapas munasqanta chaylla qunaykita munan, mana chayqa piñakuspam simin huntata qaparin. Chayna kasqanta qawaspaykiqa ichapas tapukunki: ¿Lliw warmachakunachu kayna kanku? ¿Yachachinayñachu icha kikillanmantachu genion controlayta yachanqa?, nispa.

Kay tiempopiqa munasqankuman hina kawsakuytam yachachinku. Huk doctormi nin: ‘Kay tiempopiqa yuyayniyuqpas chaynataq warmachakunapas sapa kutillam uyarinchik munasqanchikman hinalla imatapas ruwanamanta’ (David Walsh). *

Warmachallaraq kasqankumantam yachachina genionkuta controlananpaq. Yachaysapa runakunam warmachakuna pacienciakuq kanankupaq yachachiyta munaspa, tawa watayuq warmachakunaman huk caramelota quykuspa nirqaku munaspaqa chaylla suqurunankupaq, ichaqa chaymantaña suqunankupaq suyaptinkuqa huk caramelotawan qunankumanta. Chay warmachakuna 18 watanpiña kaptinkum chay yachaysapa runakuna qawarqaku tawa watachanpi pacienciakuq kaqkunaqa mana kikillankupaq munaq kasqankuta, runamasinkuwan hawkalla kasqankuta hinaspa estudiasqankupipas allin kasqankuta.

Genionta controlananpaq mana yachachisqaqa sasachakuypim tarikunmanku. Yachaysapa runakunam ninku warmakunaqa imayna uywasqa kasqankuman hinam yachanqaku imam allin utaq mana allin kasqanmanta. Huk doctormi nin: ‘Wawa-churinchikman imatapas mañakuptin chaylla quspaqqa manam yachachichkanchikchu genion controlayta’ * (Dan Kindlon).

Kikiki imayna kasqaykiwan yachachiy. ¿Qamqa atinkichu genioyki controlayta? ¿Imawanpas chaylla piñakusqaykitachu warmayki qawan? ¿Pipas rimaptinqa mana suyaspa chaylla rimasqaykitachu qawasunki? Chay doctorqa nintaqmi: “Wawa-churinchikkunaman genionta controlananpaq yachachiyta munaspaqa kikinchikmi genionchikta controlanapaq kallpanchakunanchik” (Dan Kindlon) (Bibliapa yachachisqan: Romanos 12:9).

Yachachiy imapas ruwasqanqa allinpaq utaq mana allinpaq kananmanta. Wiñasqanman hina warmaykiman yachachiy suyayqa allinpaq kasqanmanta mana suyayñataq mana allinpaq kasqanmanta. Piwanpas warmayki piñasqa kaptinqa yuyaymanachiy kutipakuyqa mana allin kasqanpi, aswanqa yachachiy genionta controlaspa pampachananpaq (Bibliapa yachachisqan: Galatas 6:7).

Allin ruwasqanmanta alabaykuy. Genionta controlananpaq kallpanchakuptinqa alabaykuy. Qawachiytaq controlakuynin sasa kaptinpas chaypaq kallpanchakusqanqa allinninpaq kasqanta. Bibliam nin: “Mana cercoyuq tuñisqa llaqta hinam genionta mana sujetay atiq runaqa”, nispa (Proverbios 25:28, CQ12). Nintaqmi: “Qari-qari kaymantapas aswan allinqa mana chaylla piñakuruqmi”, nispa (Proverbios 16:32, CQ12).

Imaynata atipananpaq yachachiy. Wasikipi yachachiy genionta controlaspa sasachakuy kaptinqa imaynata atipananpaq. Yachachiy piñakuspa kutipakuyqa mana allin kasqanta, allinllata kutichiyninñataq allinpaq kasqanta. Chaytaqa yachachiwaqmi pukllanankunawan pukllaspa utaq dibujaspapas. Chaynata ruwaspaqa atinkim warmayki yanapayta (Bibliapa yachachisqan: Proverbios 29:11).

Pacienciakuy. Bibliam nin: ‘Mana allinkuna ruwayqa warmakunapa sunqunpim tarikun’, nispa (Proverbios 22:15, CQ12). Warmaykiman genion controlayta yachachiptikiqa manam chayllachu yachanqaku. Huk qillqapim nin: ‘Warmakunaqa pisi-pisimantam genionku controlayta yachanku, wakinpim atinku wakinpim sasachakunku’, nispa. Warmaykiman yachachinaykipaq kallpanchakusqaykiqa manam yanqapaqchu kanqa. Chay qillqaqa nintaqmi: ‘Genionta controlaq warmaqa wiñaspanpas manam drogakuyman wichinchu nitaq manaraq yuyayniyuq kaspaqa warmiwan utaq qariwan puñunchu’, nispa (Teach Your Children Well).