KAY kayraqa Australia nacionpim kan, 2002 kaq watamantapacham qalaypaq chinkarunanpaq peligropi kachkan, chayqa reqsisqanchik kayrakunamantaqa huk niraqtam miran. China kaqmi runtunkunapi kaq sullullaraq kayrachakunata millpun hinaspam wiksan ukupi toqyachin. Hinaptinmi soqta semanamanta wachananmantaqa uña kayrachakunata simintakama lloqsichin.

Millpusqan runtuchankunata wiksanmanta mana pasarachinanpaqmi kayraqa manaña imatapas mikunchu, manataqmi wiksanmanqa lloqsichinchu ima hayaq otaq qatqe yakutapas.

Chay kayraqa yaqa 24 runtuchankunatam wiksanpi waqaychan toqyanankama. Nacenankupaqña hichpan punchawkunataqa mamanpa cuerponmi astawan llasan wawachankuna wiñaptin. Imaynam 70 kilota llasaq warmi wiksayakurunman 24 wawakunata, chay wawakunañataq llasanman yaqa 2 kilota yaqa chaynamanmi chay kayrapas rikchakun. Wawachankuna wiñasqankuman hina wiksanta wiñachispa qaspanninta ñitiptinkum mamanqa aycha qarantakamaña samatyan.

Wawachankunaqa wiñasqankuman hinam mamapa simintakama lloqsinku. Ichaqa kayrapa vidan peligropi kaptinqa nacenankupaq manaraq tiempo kaptinpas wawachankunatam aqton. Huk kutipim yachaysapa runakuna huk kayrata rikurqaku soqta wawachankunata yaqa huk metro karuman toqachkaq hina pawachisqanta.

Wakinmi ninku tiempo pasasqanman hina chay kayraqa chaynata mirananpaq cambiasqanmanta. Ichaqa chaynata mirananpaqqa chayllachá cambianan karqa imayna kawsasqanta chaynataq cuerpontapas. Yaqa chaynatam Michael J. Tyler sutiyoq runapas nin: “Chaynata mirananpaqqa cuerpontam qonqayllamanta cambiarurqa”, nispa. Wakinñataqmi ninku unanchasqa kasqanrayku chaynata mirananpaq cuerpon cambiasqanmanta. *

¿Ima ninkitaq? ¿Runtuchankunata toqyanankama wiksanpi waqaychaq kayraqa kikillanmantachu rikurirqa icha unanchasqa kasqanraykuchu?